Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Μεταξὺ τῶν ἄλλων ἀρετῶν, τὰς ὁποίας ἐχάρισεν ὁ Θεὸς εἰς τὸν Ἅγιον, παρεχώρησε καὶ ταύτην. Νὰ ἐξηγῇ τὰς θείας Γραφὰς μὲ ὅλην τὴν ἀλήθειαν. Ὅταν λοιπὸν ἀνεγίνωσκεν εἰς τοὺς ἀδελφοὺς τὴν Παλαιὰν ἢ τὴν Νέαν Γραφήν, ἡρμήνευεν εἰς αὐτοὺς καὶ ὅλα τὰ ἀναγινωσκόμενα. Κατ’ ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν εὑρίσκετο εἰς τὴν πόλιν Ἔδεσσαν φιλόσοφός τις καὶ ρήτωρ θαυμαστός, Ἐπιφάνιος τὸ ὄνομα, ὁ ὁποῖος, ἀκούσας διὰ τὸν Ἅγιον, ὅτι εἶναι λόγιος καὶ ἐξηγεῖ τὰς Γραφάς, ἐπεθύμησε νὰ συνομιλήσῃ μετ’ αὐτοῦ. Ἐξεκίνησε λοιπὸν ἀπὸ τὴν Ἔδεσσαν καὶ ἦλθεν εἰς τὸ Μοναστήριον. Ὡς δὲ εἶδε τὸν Ἅγιον, ἐγνώρισεν αὐτὸν καὶ πλησιάσας τὸν προσεκύνησεν. Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπε πρὸς αὐτόν· «Θαυμάζω, φιλόσοφε, καὶ ἀπορῶ, διὰ ποίαν αἰτίαν σύ, ὁ μέγας ρήτωρ, νὰ ὁδοιπορήσῃς τόσον, διανύων τόσον μακρὰν ὁδόν, διὰ νὰ ἔλθῃς εἰς ἐμὲ τὸν ἀμαθῆ καὶ ἁμαρτωλόν». Καὶ ὁ φιλόσοφος εἶπε· «Μὴ θαυμάζῃς διὰ τοῦτο, διδάσκαλε πεποθημένε, διότι ἡ μετὰ σοφῶν συνομιλία ἀπαιτεῖ καὶ πολλοὺς λόγους καὶ ὅπου λέγονται ὑπὸ τούτων λόγοι πολλοὶ, ἐκεῖ ἀποκτᾶται καὶ ἡ μάθησις διαφόρων πραγμάτων».

Ταῦτα εἰπὼν ὁ φιλόσοφος ἐσιώπησεν. Ὁ δὲ Ἅγιος ἤρχισεν ἀναγινώσκων τὸ πρῶτον βιβλίον τῆς Παλαιᾶς Γραφῆς, τὸ τῆς Κοσμοποιΐας, ὁ δὲ φιλόσοφος ἄλλα μὲν ἐκ τῶν γραφομένων παρεδέχετο καὶ εἰς ἄλλα ἀντέλεγεν. Ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας λοιπὸν συνδιελέγοντο καὶ δὲν συνεφώνουν. Πεισθεὶς ὅμως ὁ φιλόσοφος διὰ τὴν πολιτείαν καὶ τὰ ἤθη τοῦ Ἁγίου, τὸν ἠγάπησε πολὺ καὶ τὴν τετάρτην ἡμέραν εἶπε πρὸς τὸν Ἅγιον· «Διδάσκαλε, ἡ παραμονὴ εἰς τοῦτον τὸν τόπον εἶναι καλὴ καὶ, ἐὰν ὁρίζῃς, ἀγαπῶ νὰ κατοικήσω καὶ ἐγὼ ἐδῶ». Ὁ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Τοῦτο εἶναι εἰς τὴν προαίρεσίν σου. Ὥστε, ἐὰν θέλῃς, κατοίκησον». Ὁ δὲ φιλόσοφος ἠρώτησε· «Νὰ φέρω καὶ τὰ βιβλία μου;». Ὁ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Φέρε ταῦτα». Ὁ δὲ φιλόσοφος εἶπεν· «Ἐγὼ δὲν φεύγω πλέαν ἀπὸ ἐδῶ, ἀλλὰ παρακαλῶ νὰ στείλῃς τὸν Κάλλιστον, διὰ νὰ φέρῃ τὰ βιβλία καὶ ὅλα μου τὰ πράγματα».

Ἦτο δὲ ὁ Κάλλιστος υἱὸς Ἀετίου, τοῦ πρώτου ἐπάρχου τῆς Ρώμης, καὶ εἶχε δαιμόνιον. Νύκτα δέ τινα εἶδεν ἐν ὁράματι τὸν Ἅγιον Ἐπιφάνιον, λέγοντα πρὸς αὐτόν· «Θέλεις Κάλλιστε, νὰ διώξω ἀπὸ σοῦ τὸ δαιμόνιον;». Καὶ ὁ Κάλλιστος εἶπε· «Ποῖος εἰσαι σύ, αὐθέντα μου, ὅστις δύνασαι νὰ διώξῃς τὸ δαιμόνιον;». Καὶ ὁ Ἅγιος ἀπήντησεν· «Ἐγὼ εἶμαι ὁ Ἐπιφάνιος, ἀπὸ τὴν Φοινίκην τῆς Παλαιστίνης, κατοικῶ δὲ εἰς τὸ Μοναστήριον τὸ ἐν τῷ Σπανυδρίῳ. Ἐὰν λοιπὸν διώξω τὸ δαιμόνιον ἀπὸ σέ, ἔρχεσαι νὰ κατοικήσῃς μετ’ ἐμοῦ εἰς τὸ Μοναστήριον τοῦτο;». Καὶ ὁ Κάλλιστος ἀπεκρίθη· «Δίωξον, αὐθέντα μου, τὸ δαιμόνιον ἀπ’ ἐμοῦ καὶ μετὰ χαρᾶς ἔρχομαι νὰ κατοικήσω μετὰ σοῦ». Λέγει ὁ Ἅγιος· «Πρόσεξε μὴ πράξῃς ἄλλως, διότι πάλιν θέλει ἔλθει εἰς σὲ τὸ δαιμόνιον».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.