Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ἀφυπνισθεὶς τότε ὁ Κάλλιστος διηγήθη εἰς τὸν πατέρα του ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα εἶδεν ἐν ὁράματι καὶ ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἐκείνης δὲν ἠνωχλήθη πλέον ἀπὸ τὸ δαιμόνιον. Ὅθεν, μετὰ τρεῖς μῆνας, εἶπε πρὸς τὸν πατέρα του· «Θέλω, πάτερ, νὰ ὑπάγω εἰς τὴν Φοινίκην, διὰ νὰ εὕρω τὸν Ἐπιφάνιον καὶ νὰ κατοικήσω μετ’ αὐτοῦ εἰς τὸ Σπανύδριον». Εὐθὺς τότε ὁ πατήρ του ἔδωκεν εἰς αὐτὸν ἀργυρᾶ νομίσματα πολλὰ καὶ ἀπέστειλε τοῦτον. Ὡς δὲ ἔφθασεν ὁ Κάλλιστος εἰς τὴν Φοινίκην, εὗρε τὸν Ἅγιον καὶ ἀφοῦ διηγήθη εἰς αὐτὸν ὅλα τὰ συμβάντα, κατῴκησε μεθ’ ἡμῶν. Οὗτος λοιπὸν ό Κάλλιστος, λαβὼν μεθ’ ἑαυτοῦ δύο ὑποτακτικοὺς καὶ τρεῖς καμήλους, μετέβη, διὰ προσταγῆς τοῦ Ἁγίου, εἰς τὴν Ἔδεσσαν καὶ ἔφερεν εἰς τὸ Μοναστήριον τὰ βιβλία τοῦ φιλοσόφου. Ἔκτοτε ὁ Ἅγιος καὶ ὁ φιλόσοφος εὑρίσκοντο καθ’ ἑκάστην εἰς μεγάλην φιλονεικίαν. Εἶπε δὲ πρὸς τὸν φιλόσοφον ἡμέραν τινὰ ὁ Ἅγιος· «Ὁ Προφήτης Δανιὴλ λέγει· «Κριτήριον ἐκάθισε καὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν» (Δαν. ζ’ 10), φέρε μου λοιπὸν σύ, τὰ ἰδικά σου βιβλία καὶ ἐγὼ τὰ ἰδικά μου, ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα μοὶ ἐχάρισεν ὁ Θεὸς καὶ ἂς καθήσωμεν νὰ κριθῶμεν μεταξύ μας».

Ὅθεν ἐτοποθέτησεν ὁ Ἅγιος τὰς θείας Γραφὰς ἐκ δεξιῶν καὶ ὁ φιλόσοφος τὰ βιβλία του ἐξ ἀριστερῶν καὶ ἤρχισεν ἀπὸ τὴν ἀρχὴν τῆς Κοσμοποιΐας. Ὁ μὲν Ἅγιος ἀπὸ τῆς Γενέσεως, τὴν ὁποίαν συνέγραψεν ὁ Μωϋσῆς, ὁ δὲ φιλόσοφος ἀπὸ τὴν γένεσιν, τὴν ὁποίαν συνέγραψεν ὁ Ἡσίοδος. Ἀναγιγνώσκοντες δὲ τὰ δύο βιβλία ἐφιλονείκουν μεταξύ των. Ὅμως τὸ φῶς ἦτο φῶς καὶ τὸ σκότος, σκότος. Ἡ Γένεσις, δηλαδή, τοῦ Μωϋσέως ἦτο ἀληθής, καὶ ἡ γένεσις τοῦ Ἡσιόδου ἦτο ψευδή. Διότι ὁ Μωϋσῆς συνέγραψε τὴν Γένεσιν μὲ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ, ὁ δὲ Ἡσίοδος ἐκ Θεοῦ εἶχε τὴν ζωὴν καὶ ἀπὸ τῶν δαιμόνων τὴν πλάνην.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.