Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Μετὰ ταῦτα, ἰδὼν, ὁ Ἅγιος, ὅτι ἔφθασεν ἡ ὥρα τοῦ γεύματος, εἶπε πρὸς τὸν βασιλέα· «Ἤθελον νὰ σοῦ εἴπω καὶ ἄλλα πολλά, ἀλλὰ δὲν προσέχεις. Γνωρίζω, ὅτι ὁ λογισμός σου εἶναι τώρα εἰς τὴν τράπεζαν. Ὅθεν ὕπαγε, φάγε ἐξ ὅλων τῶν φαγητῶν μὲ μετριότητα, διότι πρὸς ταῦτα ἔχεις ἐστραμμένον τὸν λογισμόν σου». Εἶπε τότε ὁ βασιλεὺς πρὸς τὸν Ἅγιον· «Ἐλθέ, Πάτερ, ἵνα συμφάγωμεν». Ἀλλ’ ὁ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Ὕπαγε εἰς τὴν τράπεζαν καὶ φάγε, καθως σοῦ εἶπον, ἐξ ὅλων τῶν φαγητῶν, κατὰ τὴν συνήθειάν σου. Μόνον ἄπεχε ἀπὸ τὴν ἀταξίαν. Καὶ ἐγὼ μὲ ὀλίγον ἄρτον ἀπὸ πίτυρα καὶ μὲ ὀλίγον ἅλας θέλω ἱκανοποιήσει τὴν ἀνάγκην τοῦ σώματος». Τότε ὁ βασιλεὺς ἀπέλυσεν ὅλους τοὺς ἄλλους, ἐπρόσταξε δὲ νὰ εἰσέλθωμεν ἡμεῖς εἰς τὸ κουβούκλιον, ὅπου καὶ ἔστειλε πρὸς ἡμᾶς διάφορα φαγητά. Ὁ δὲ Ἅγιος, ἀφοῦ ἐκράτησε μόνον ἕνα ἄρτον, ἐπέστρεψε τὰ ἄλλα, φαγόντες δὲ τοῦτον ἐχορτάσθημεν καὶ ηὐχαριστήσαμεν τὸν τῶν ὅλων Θεόν.

Τὴν ἑπομένην ἔστειλεν ὁ βασιλεὺς καὶ προσεκάλεσε τὸν Ἅγιον, ὅστις καὶ μετέβη πρὸς αὐτόν. Καθὼς δὲ ἐπλησίασεν, ἠγέρθη ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ θρόνου του καὶ ἀπέθεσε τὸ βασιλικόν του σκῆπτρον εἰς τὴν γῆν, ὁ δὲ Ἅγιος εἶπεν· «Ἀνάλαβε, ὦ βασιλεῦ, τὴν ἄσκησιν τοῦ ἀξιώματος τῆς βασιλείας καὶ εὐχαρίστει τὸν Θεόν, ὅστις σοῦ τὸ ἐδώρησε». Καὶ ὁ βασιλεὺς ἀπεκρίθη· «Παρακαλῶ σε, Πάτερ, μεῖνε ἐδῶ μεθ᾽ ἡμῶν καὶ ἐγὼ θέλω πράξει ὅ,τι μοῦ εἴπῃς». Ἀλλ’ ὁ Ἅγιος εἶπεν· «Ἐὰν διαφυλάξῃς τοὺς λόγους μου, θὰ σὲ ἐνθυμοῦμαι καὶ ἐγώ, ὅπου καὶ ἂν εὑρίσκωμαι». Ἐμείναμεν δὲ εἰς τὸ παλάτιον τοῦ βασιλέως δέκα ἡμέρας. Κατόπιν ὁ Ἅγιος εἶπε πρὸς τὸν βασιλέα· «Θέλω νὰ ἀναχωρήσω διὰ τὸν τόπον μου, διότι ἀποζητῶ ἐκείνους οἵτινες εὑρίσκονται ἐκεῖ, σὺ δὲ κάθησε εἰς τὸν θρόνον σου ἥσυχος καὶ μὴ κηρύξῃς πόλεμον ἐναντίον τῶν Ρωμαίων. Διότι, ἐὰν γίνῃς ἐχθρός των, θέλεις γίνει ἐχθρὸς καὶ μὲ τὸν Ἐσταυρωμένον Ἰησοῦν Χριστόν. Ἐὰν δὲ γίνῃς ἐχθρὸς τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ, θέλεις κακῶς ἀφανισθῆ ἀπὸ τοὺς ἀντιδίκους σου». Τότε ὁ βασιλεύς, προπορευόμενος καὶ ἀκολουθούμενος ὑφ’ ὅλων τῶν οἰκείων του, κατευώδωσεν ἡμᾶς, ἀναχωροῦντας διὰ τὸν τόπον μας.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.