Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ἐκεῖνος τότε, ἐνθυμηθεὶς τὸν θεῖον ἐκεῖνον λόγον, καθ’ ὃν «Εὐφράνθην ἐπὶ τοῖς εἰρηκόσι μοι, εἰς οἶκον Κυρίου πορευσόμεθα” (Ψαλμ. ρκα’ 1), ἠκολούθησε τὸν Πάππον εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Τότε ὁ Πάππος εἶπε· «Κάμε εὐχήν, ὦ Πάτερ». Ὁ δὲ Ἐπιφάνιος ἀπεκρίθη· «Συγχώρησόν μοι, Πάτερ, διότι δὲν εἶμαι Ἱερωμένος».

Ἀκούσας τότε τοῦτο ὁ Πάππος ἔψαλε τὸ «Εἰρήνη πᾶσι» καὶ εὐθὺς εἷς Διάκονος ἔλαβεν ἐκ τῆς κεφαλῆς τὸν Ἐπιφάνιον, συμβοηθούντων δὲ καὶ ἄλλων πολλῶν Διακόνων, μὲ βίαν πολλὴν ὡδήγησαν αὐτὸν εἰς τὸ Ἅγιον Βῆμα, πρὸς τὸν Πάππον, ὅστις τὸν ἐχειροτόνησε Διάκονον, τὴν ἑπομένην ἡμέραν Ἱερέα καὶ τὴν τρίτην, μετὰ τῶν ἄλλων Ἐπισκόπων, ἐχειροτόνησεν αὐτὸν Ἐπίσκοπον. Μετὰ τὴν ἀπόλυσιν, ἐνῷ ἀνήρχοντο εἰς τὴν Ἐπισκοπήν, εἶπεν ὁ Πάππος πρὸς τὸν Ἐπιφάνιον· «Πρόσταξε νὰ ἑτοιμάσουν τράπεζαν διὰ τοὺς Πατέρας, ἵνα φάγωμεν καὶ εὐφρανθῶμεν διὰ τὴν Ἀρχιερωσύνην σου». Ἐκεῖνος ὅμως, λογιζόμενος τὸ βάρος τῆς Ἀρχιερωσύνης καὶ λυπούμενος διὰ τοῦτο πολύ, ἔκλαιε καὶ ἐθρήνει ἀπαρηγόρητα.

Τότε ὁ Πάππος, βλέπων αὐτόν κλαίοντα, εἶπεν· «Ἔπρεπεν ἐγὼ νὰ σιωπήσω, ἀλλὰ σύ, τέκνον, μοῦ δίδεις αἰτίαν νὰ γίνω ἄφρων καὶ νὰ σοῦ ἀποκαλύψω τὰ γενόμενα. Γνώριζε λοιπόν, ὅτι ἅπαντες οὗτοι οἱ Ἐπίσκοποι, οἵτινες συνηθροίσθησαν ἐδῶ μὲ τὸν σκοπὸν νὰ εὕρουν ἄξιόν τινα διὰ νὰ χειροτονήσουν Ἀρχιεπίσκοπον, ἀνέθεσαν εἰς ἐμέ, τὸν ἁμαρτωλόν, τοῦτον τὸν ἀγῶνα, λέγοντές μοι νὰ παρακαλέσω τὸν Θεόν, νὰ μοῦ ἀποκαλύψῃ τὸν ἄξιον. Λοιπόν, ὅτε ἐκλείσθην εἰς τὸ κελλίον καὶ παρεκάλουν τὸν Θεὸν διὰ τοῦτο, ἔλαμψεν ἀστραπὴ ἐντὸς τοῦ κελλίου καὶ ἤκουσα φωνήν, λέγουσαν πρὸς ἐμὲ τὸν ἁμαρτωλόν· «Πάππε, Πάππε, ἄκουσον;». Ἐγὼ δὲ ἐφοβήθην πολὺ καὶ εἶπον· «Τί μὲ προστάζει ὁ Κύριός μου;». Εἶπε τότε ἡ φωνὴ ἱλαρῶς· «Παράλαβε μετὰ σοῦ τοὺς Διακόνους, κάτελθε εἰς τὴν ἀγορὰν καὶ ἐκεῖ θὰ εὕρῃς Μοναχόν τινα, ἀγοράζοντα σταφυλάς. Μετ’ αὐτοῦ θὰ εἶναι καὶ δύο Μοναχοί, τὸ δὲ πρόσωπόν του ὁμοιάζει μὲ τὴν εἰκόνα τοῦ Προφήτου Ἐλισσαίου καὶ ὀνομάζεται Ἐπιφάνιος. Τοῦτον χειροτόνησον Ἐπίσκοπον. Ἀλλὰ μὴ φανερώσῃς τοῦτο εὐθὺς εἰς αὐτόν, διὰ νὰ μὴ φύγῃ». Ἰδοὺ ἔγινα ἄφρων, λέγων ταῦτα, διότι σὺ μὲ ἠνάγκασες. Λοιπὸν συλλογίσθητι τὶ κάμνεις καὶ πρόσεχε καλῶς τὸν ἑαυτόν σου, διὰ νὰ μὴ φανῇς ἀντίθετος εἰς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Διότι ἐγὼ ἀπεστάλην ἀπὸ τὸν Θεὸν καὶ ἔπραξα ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον εἶχον χρέος νὰ πράξω καὶ εἶμαι ἀθῶος ὡς πρὸς τοῦτο. Σὺ δὲ ὄψῃ δι’ ὅλα ταῦτα».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.