Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Κατελθόντες τότε ἡμεῖς εἰς τὴν παραλίαν, εὕρομεν δύο πλοιάρια, ἐκ τῶν ὁποίων τὸ ἓν ἀνεχώρει διὰ τὴν Γάζαν, τὸ δὲ ἕτερον διὰ τὴν Σαλαμῖνα, εἰσήλθομεν δὲ ἐντὸς ἐκείνου τὸ ὁποῖον ἔμελλε νὰ ταξιδεύσῃ διὰ τὴν Γάζαν. Ἐνῷ δὲ ἐταξιδεύομεν, τόσον μεγάλη τρικυμία ἐξέσπασεν, ὥστε τὸ πλοῖο ἐκινδύνευε νὰ συντριβῇ, ἐπὶ τρεῖς δὲ ἡμέρας εἴμεθα ἀπηλπισμένοι. Καὶ τὴν τετάρτην ἡμέραν μετὰ βίας ἐφθάσαμεν εἰς τὴν Σαλαμῖνα καὶ ὅτε ἐξήλθομεν τοῦ πλοιαρίου ἐκείνου, ἐπέσαμεν ἅπαντες εἰς τὴν γῆν ὡς νεκροὶ ἐκ τῆς πολλῆς ταλαιπωρίας καὶ ἀσιτίας. Ἀφοῦ δὲ ἐμείναμεν ἐκεῖ τρεῖς ἡμέρας, ἐπανήλθομεν, μὲ τὴν Χάριν τοῦ Θεοῦ, εἰς καλὴν κατάστασιν. Ἀλλὰ πάλιν ὁ Ἅγιος ἤθελε νὰ ἀναχωρήσωμεν ἐκεῖθεν.

Ἦσαν δὲ ἐκεῖ συνηγμένοι ὅλοι οἱ Ἐπίσκοποι τῆς Κύπρου, ἐπειδὴ ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Σαλαμῖνος εἶχεν ἀποθάνει καὶ ἤθελον νὰ χειροτονήσουν ἕτερον. Παρεκάλουν δὲ τὸν Θεὸν νὰ ἀποκαλύψῃ εἰς αὐτοὺς ἐκεῖνον ὅστις θὰ ἔχῃ τὴν δύναμιν νὰ ποιμάνῃ θεαρέστως τὸ ποίμνιον τοῦ Χριστοῦ. Ὁ δὲ Ἐπίσκοπος τῆς Κυθρίας [4] ἦτο ἄνθρωπος ἁγιώτατος ἀξιωθεὶς νὰ λάβῃ καὶ Μαρτύριον, διότι πολλὰ βασανιστήρια ὑπέστη ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρας διὰ τὸν Χριστόν, κατόπιν δὲ τούτων ἀπελύθη. Ἦτο δὲ γηραιὸς πολὺ καὶ ἐπὶ πεντήκοντα ὀκτὼ χρόνους ἦτο Ἐπίσκοπος. Ὅθεν ὅλοι οἱ Ἐπίσκοποι εἶχον τοῦτον ὡς πατέρα, διότι, σὺν ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ἦτο Ὁμολογητὴς καὶ γέρων, ἦτο δὲ καὶ προορατικός. Εἰς τοῦτον λοιπὸν τὸν ἁγιώτατον Ἐπίσκοπον, Πάππον [5] ὀνομαζόμενον, ἀπεκάλυψεν ὁ Θεὸς νὰ χειροτονήσουν Ἐπίσκοπον Σαλαμῖνος τὸν Ἐπιφάνιον.

Ἦτο δὲ τότε ὁ καιρὸς τῶν σταφυλῶν καὶ ὡς ἀπεφάσισεν ὁ Ἅγιος νὰ εἰσέλθωμεν εἰς τὸ πλοιάριον, διὰ νὰ μεταβῶμεν εἰς τὴν Γάζαν, εἶπε πρὸς ἐμὲ καὶ τὸν Πολύβιον· «Ἂς ὑπάγωμεν εἰς τὴν ἀγορὰν διὰ νὰ ἀγοράσωμεν σταφυλάς, ἵνα ἔχωμεν κατὰ τὸ ταξίδιόν μας». Εἰς δὲ τὴν ἀγορὰν ἠγόρασεν ὁ Ἅγιος δύο ὡραίας σταφυλὰς καὶ εἶπε πρὸς τὸν πωλητήν· «Τί θέλεις νὰ σοῦ δώσω δι’ αὐτάς;». Εἶχε δὲ συνήθειαν νὰ μὴ ἀντιλέγῃ, ἀλλ’ ὅ,τι ἐζήτει ὁ πωλητὴς τὸ ἔδιδεν. Ἐνῷ δὲ ὁ πωλητὴς ἔλεγεν εἰς αὐτὸν τὴν τιμὴν τῶν σταφυλῶν, ἔφθασεν ἐκεῖ ὁ Ὅσιος Πάππος, βασταζόμενος ὑπὸ δύο Διακόνων. Ἦσαν δὲ μετ’ αὐτοῦ καὶ ἕτεροι τρεῖς Ἐπίσκοποι. Καὶ εἶπε πρὸς τὸν Ἐπιφάνιον· «Ἄφησε, Ἀββᾶ, τὰς σταφυλὰς καὶ ἀκολούθησον ἡμᾶς εἰς τὴν Ἐκκλησίαν».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.