Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ἀκούσας ταῦτα ὁ Ἅγιος, ἔπεσε κατὰ γῆς καὶ προσεκύνησε τὸν Ὅσιον Πάππον εἰπών· «Μὴ ὀργίζεσαι, Πάτερ, κατ’ ἐμοῦ, διότι εἶμαι ἁμαρτωλὸς ἄνθρωπος καὶ δὲν ἤμην ἄξιος νὰ ἀνέλθω εἰς τὸ ὕψος τῆς Ἀρχιερωσύνης, διὰ τοῦτο λυποῦμαι». Ταὺτα εἰπὼν καὶ προσκυνήσας ὅλους τοὺς Ἐπισκόπους, ἐπρόσταξε καὶ ἡτοίμασαν τράπεζαν δι’ αὐτούς. Ἀφοῦ δὲ ἔφαγον καὶ ηὐφράνθησαν, μετέβη ἕκαστος Ἐπίσκοπος εἰς τὴν ἰδίαν αὐτοῦ Ἐπισκοπήν.

Μετὰ τρεῖς ἡμέρας καλός τις καὶ εὐλαβὴς Χριστιανός, Εὐγνώμων καλούμενος, ἐφυλακίσθη ἀπὸ πλούσιόν τινα, Δράκοντα ὀνομαζόμενον, δι’ ἑκατὸν νομίσματα, τὰ ὁποῖα ὤφειλεν εἰς αὐτόν. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Εὐγνώμων ἦτο ἀπὸ τὴν Ρώμην, ὡς ξένος δὲν εἶχε κανένα, ὁ ὁποῖος νὰ τὸν ἀπελευθερώσῃ ἀπὸ τὴν φυλακήν. Μαθὼν τοῦτο ὁ Ἅγιος μετέβη εἰς τὸν Δράκοντα καὶ τὸν παρεκάλεσε νὰ ἀπολύσῃ ἐκ τῆς φυλακῆς τὸν Εὐγνώμονα. Ἀλλ’ ὁ Δράκων, θηριώδης ὢν καὶ ἀνήμερος κατὰ τὴν γνώμην, ἀπεκρίθη πρὸς τὸν Ἅγιον· «Ὕπαγε, παραβάτα τῶν νόμων τῆς πολιτείας μας, καὶ φέρε μου τὰ ἑκατὸν νομίσματα, τὰ ὁποῖα μοῦ χρεωστεῖ ὁ φίλος σου καὶ κατόπιν παράλαβέ τον». Μετέβη λοιπὸν ὁ Ἅγιος εἰς τὴν Ἐπισκοπὴν καὶ ἀφοῦ ἔλαβε τὰ ἑκατὸν νομίσματα, τὰ ὁποῖα εὑρίσκοντο εἰς τὴν Ἐπισκοπὴν διὰ τὰς ἀνάγκας τῆς Ἐκκλησίας, ἔδωκε ταῦτα εἰς τὸν Δράκοντα καὶ οὕτω ὁ Εὐγνώμων ἐξῆλθε τῆς φυλακῆς. Διάκονος δέ τις τῆς Ἐκκλησίας, Χαρῖνος τὸ ὄνομα, πολὺ ἄτακτος, ἐξήγειρεν ἅπαντας τοὺς Κληρικοὺς ἐναντίον τοῦ Ἁγίου, λέγων πρὸς αὐτούς· «Οὗτος ὁ ξένος (δηλαδὴ ὁ Ἐπιφάνιος) θὲλει καταφάγει ὅλα τὰ ὑπάρχοντα τῆς Ἐκκλησίας. Ἔλθετε λοιπὸν ἵνα τὸν ἐκδιώξωμεν, διότι θὰ εἴμεθα καὶ ἡμεῖς ἔνοχοι διὰ τὴν ἁμαρτίαν ταύτην». Ἦτο δὲ ὁ Χαρῖνος πλούσιος πολὺ καὶ ἐζήτει νὰ ἐκδιώξῃ τὸν Ἅγιον διὰ νὰ γίνῃ αὐτὸς Ἐπίσκοπος.

Ὡς δὲ μετέβησαν οἱ Κληρικοὶ πρὸς τὸν Ἅγιον, εἶπε πρὸς αὐτὸν ὁ Χαρῖνος· «Δὲν ηὐχαριστήθης, Ἐπιφάνιε, ὅπου ἦλθες χωρὶς ἐπανωφόριον καὶ ἀπέλαβες τὴν Ἐκκλησίαν, ἀλλὰ διασκορπίζεις, ὡς ξένος, τὰ ὑπάρχοντα αὐτῆς; Ποῖος θέλει ἀνεχθῆ τοῦτο; Ἢ ἐπίστρεψον τὰ ἑκατὸν νομίσματα τῆς Ἐκκλησίας ἢ πήγαινε εἰς τὴν πατρίδα σου». Μαθὼν ὁ Εὐγνώμων τὰ γενόμενα μετέβη εἰς τὴν Ρώμην καὶ ἀφοῦ ἐπώλησεν ὅλα τὰ ὑπάρχοντά του, ἔφερεν ὅσα χρήματα ἐσύναξεν εἰς τὸν Ἅγιον καὶ ἔμεινε μετ’ αὐτοῦ ἕως τοῦ θανάτου του. Ὁ δὲ Ἅγιος, ἀφοῦ παρέλαβε τὰ χρήματα, ἔδωκε τὰ ἑκατὸν νομίσματα εἰς τὸν Χαρῖνον, τὰ δὲ ἄλλα διένειμεν εἰς τοὺς πτωχούς.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.