Φθάσας δὲ ὁ Ὅσιος εἰς τὴν Μονὴν τοῦ Ζυγοῦ, εὗρεν ἕνα Γέροντα ἡσυχαστὴν ἀπονήρευτον καὶ ἔμεινεν εἰς τὴν ὑπακοήν του, εἰπὼν ὅτι ὠνομάζετο Βαρνάβας καὶ ὅτι δὲν ἤξευρε γράμματα. Τοῦτο δὲ εἶπεν ὁ Ὅσιος, ἵνα μὴ ἀκουσθῇ τὸ ὄνομά του καὶ στείλουν καὶ τὸν καλέσουν ἐκεῖθεν ὁ ἄνωθεν ρηθεὶς Νικηφόρος ἢ ὁ ἀδελφός του, οἵτινες ἔτρεφον πρὸς αὐτὸν τοσαύτην εὐλάβειαν ὡς πνευματικόν των πατέρα. Ὁ μὲν λοιπὸν Γέρων, ὡς γέρων τὴν ἡλικίαν καὶ ἐξησθενημένος, δὲν ἠδύνατο νὰ ἐργάζεται, ὁ δὲ νέος ἀνεπλήρωνε τὸ ὑστέρημα τοῦ γέροντος, κάμνων πᾶσαν εὐτελῆ καὶ ταπεινὴν ὑπηρεσίαν, ὡς ταπεινόφρων καὶ μέτριος. Τοῦ ἔγραψε δὲ ὁ Γέρων τὸ ἀλφάβητον, καὶ αὐτὸς ἔκαμνεν ὅτι δὲν ἐγνώριζε νὰ τὸ ἀναγνώσῃ οὔτε νὰ τὸ μάθῃ ἠδύνατο. Διὸ καὶ πολλάκις ὁ Γέρων ὕβριζε τὸν Ἀθανάσιον καὶ ὠνείδιζε καὶ ἐδίωκεν αὐτόν, ὁ δὲ μακάριος οὗτος ἀνὴρ ὑπέμενεν ἅπαντα καὶ ἔχαιρεν ὁ σοφώτατος, ὑβριζόμενος ἀπὸ τὸν ἄσοφον.

Ὁ δὲ Νικηφόρος ὁ εὐσεβέστατος, μαθὼν τὴν φυγὴν αὐτοῦ, ἐπικράνθη καὶ ἀνεζήτει αὐτὸν μετὰ περισσῆς φροντίδος. Ἐπειδὴ δὲ ἐγνώριζεν, ὅτι ἐσκέπτετο νὰ μεταβῇ εἰς τὸ Ὄρος τοῦ Ἄθωνος, ἔγραψε πρὸς τὸν κριτὴν τῆς Θεσσαλονίκης ταῦτα· «Ἀδελφὲ πνευματικέ, δέομαι πολὺ καὶ παρακαλῶ σε νὰ μὴ ὀκνήσῃς, ἀλλὰ νὰ ὑπάγῃς εἰς τὸν Ἄθωνα τρέχων καὶ νὰ ἐρευνήσῃς ὅλον τὸ Ὄρος, ἕως ὅτου εὕρῃς τὸν Μοναχὸν Ἀθανάσιον, τὸν τιμιώτατον πατέρα μου. Διότι δὲν ἠμπορεῖς νὰ μοῦ κάμῃς μεγαλυτέραν ἄλλην χάριν ἀπὸ αὐτὴν καὶ θὰ εἶμαι διὰ τὸν μικρὸν τοῦτον κόπον σου δοῦλός σου καθ’ ὅλον μου τὸν βίον». Ἐσημείωσε δὲ καὶ τὸν χαρακτῆρα τοῦ Ὁσίου καὶ τὰ γνωρίσματα. Ὁ δὲ κριτής, ὡς ἔλαβε τὸ γράμμα, εὐθὺς ἔσπευσεν εἰς τὸ Ὄρος καὶ ἀνεζήτει τὸν Ἀθανάσιον, ἐρωτήσας τὸν πρῶτον τοῦ Ὄρους. Ἀλλὰ κανεὶς δὲν ἐσκέφθη, ὅτι ἦτο δυνατὸν νὰ εἶναι ἐκεῖνος ὁ εὐτελέστατος. Ὅθεν, ὁ μὲν κριτὴς ἐπέστρεψεν ἄπρακτος, ὁ δὲ πρῶτος τοῦ Ὄρους, ἐνθυμούμενος τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ Ὁσίου, ἀνέμενε τὴν ἑορτὴν τῶν Χριστουγέννων, ὅτε ἅπαντες οἱ τοῦ Ὄρους συναθροίζονται εἰς τὴν πανήγυριν, μήπως τὸν εὕρῃ.

Ὅταν λοιπὸν ἦλθον, ὁ πρῶτος ἐγνώρισε τὸν Ἀθανάσιον ἀπὸ τὴν μορφὴν καὶ ἀπὸ τοὺς τρόπους καὶ εἰς τὴν Τετάρτην ᾨδὴν ἐπρόσταξε τὸν Κανονάρχην νὰ κάμῃ εἰς αὐτὸν μετάνοιαν, ἵνα κάμῃ ἀνάγνωσιν. Ὁ δὲ Ἀθανάσιος ἐπροφασίζετο ὅτι δὲν ἤξευρε, καὶ μάλιστα ὁ Γέρων, ὅστις ἐνόμιζεν αὐτὸν ἀγράμματον, ἔλεγε νὰ ὁρίσωσιν ἕτερον Μοναχόν. Ἀλλὰ ὁ πρῶτος ἐπρόσταξεν αὐτὸν νὰ ἀναγνώσῃ, ὡς ἐγίνωσκεν.