Τῇ ΚΕ’ (25ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Θεολόγου.

παρεκίνησάν τινας ἀπὸ τοὺς ἠπατημένους, ὥστε ὥρμησαν νὰ λιθοβολήσουν τὸν θεῖον Γρηγόριον, ὡς οἱ Ἰουδαῖοι τὸν Στέφανον. Ἀλλ’ ὁ Θεὸς τὸν ἐφύλαξε καὶ δὲν ἠδυνήθησαν νὰ τὸν βλάψουν, μόνον τὸν ἐπῆγαν εἰς τὸν κριτὴν ὡς στασιαστὴν καὶ κατάδικον ὢ τῆς ἀγνωσίας καὶ ἀδικίας! Ὁ μέγας Γρηγόριος ἐξητάζετο ὡς ἀποστάτης καὶ ἐναντίος τῶν βασιλικῶν διατάξεων, ὁ τῆς ἀταξίας εἰρηνευτὴς καὶ ἰατρὸς τῶν ἀτοπημάτων ἄμισθος, ὁ μαθητὴς τοῦ πρᾳοτάτου Χριστοῦ, τοῦ δείξαντος τὴν ἄκραν ταπείνωσιν! Ἀλλὰ μὲ ὅλας τὰς ἀτιμίας αὐτὰς καὶ κακώσεις, τὰς ὁποίας τοῦ ἔκαμαν, ποσῶς δὲν ἐκάκισεν, ἀλλὰ τὰς ὑπέμεινε μὲ πρᾳότητα λέγων· «Ἕτοιμος εἶμαι διὰ τὸ ὄνομά σου, Χριστέ μου, νὰ λάβω καὶ θάνατον, ὅτι ἡ χάρις σου εἶναι μετ’ ἐμοῦ». Οὕτω λοιπὸν ἐφάνη Μάρτυς εἰς τὴν προαίρεσιν καὶ μὲ τόσους κόπους ἀγωνιζόμενος ἐδοξάσθη διὰ τὴν ἀρετὴν τὴν ὁποίαν εἰργάζετο· ὅτι ὁ Θεὸς ἐβοήθησε καὶ ἔστρεψε τὴν ἀτιμίαν ποὺ τοῦ ἔκαμαν πρότερον εἰς τιμὴν καὶ δόξαν ὕστερον καὶ τὸν ἐχειροτόνησαν Πατριάρχην αὐτῆς τῆς βασιλευούσης τῶν πόλεων. Τοῦτο δὲ ἔκαμαν ὄχι διὰ χάριν ἀνθρωπίνην, ἀλλὰ διὰ μισθὸν τῶν καμάτων του.

Ἐκυβέρνησε λοιπὸν τὴν Ἐκκλησίαν ὁ Ἅγιος ὀλίγον καιρὸν ἀτάραχα ἀλλὰ και πάλιν ὁ σπορεὺς τῆς κακίας ἐφθόνησε νὰ βλέπῃ εἰς τὸν μέγιστον καὶ ὑπέρτιμον αὐτὸν θρόνον τοιοῦτον σοφώτατον καὶ ἀήττητον τῆς ἀληθείας ὑπέρμαχον· ὅθεν ἔχων συνεργόν του καὶ βοηθὸν φιλόσοφόν τινα κυνικὸν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον, καλούμεναν Μάξιμον, ἔβγαλεν ἀπὸ τὸν θρόνον τὸν μέγαν Γρηγόριον καὶ ἐκάθισεν εἰς αὐτὸν τὸν ἀνάξιον Μάξιμον, μὲ διαβολὰς καὶ πανουργεύματα· οὗτος ὁ Μάξιμος δὲν ἐκάθισεν εἰς τὸν θρόνον μὲ Σύνοδον, ἀλλὰ παρανόμως ὡς ἄνομος. Ἦτο δὲ οὗτος μαθητής του καὶ τὸν ἠγάπα ὁ Ἅγιος, μὴ ἠξεύρων τὰς πανουργίας του, ὅτι αὐτὸς ὁ κακότροπος ἦτο ἀπόκρυφα αἱρετικός. Ἔκαμε λοιπὸν τρόπον καὶ ἐπῆρε τὴν ἀξίαν ὁ ἀνάξιος, ἀλλ’ ὀλίγον καιρὸν τὴν ἐχάρη, ἐπειδὴ ὁ λαὸς δὲν τὸν ἤθελε καὶ παρεκάλουν τὸν Ἅγιον νὰ μὴ ἀναχωρήσῃ ἀπὸ τὴν πόλιν, ἀλλὰ νὰ μείνῃ πάλιν εἰς τὸν θρόνον του, νὰ ποιμαίνῃ τὰ πρόβατα διὰ νὰ μὴ τὰ σπαράξουν οἱ ἅρπαγες λύκοι, ἤτοι οἱ αἱρετικοί, οἵτινες κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον εὑρίσκοντο. Ὁ Ἅγιος ὅμως, ἔχων πόθον νὰ ἡσυχάσῃ ἀπὸ τὰ σκάνδαλα, ἡτοιμάσθη ν’ ἀναχωρήσῃ.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ Ναζιανζὸς ἐρειπωθεῖσα δὲν ὑπάρχει σήμερον. Τὴν θέσιν αὐτῆς τοποθετοῦν οἱ σημερινοὶ ἀρχαιολόγοι παρὰ τὸ τουρκικὸν χωρίον Ἐϋράν-Σεχὶρ ἢ παρὰ τὸ χωρίον Μιμὶ-σοῦ.

[2] Παρθενικὸν πέλαγος ἴσως νοεῖται ἡ μεταξὺ Αἰγύπτου καὶ Κρήτης θάλασσα, διότι ἐξ Ἀλεξανδρείας ὁ Γρηγόριος ἦλθεν εἰς Ἀθήνας.

[3] Τούτου ἕνεκεν καὶ Ἀλέξιος ὁ Ἀνθωρὸς ἐστιχούργησεν εἰς αὐτὸν ταῦτα: «Ὡς ἄλλος ἀστὴρ, ἀπλανὴς σελασφόρος ἡμᾶς πορθμεύεις μυσταγωγίαις, πάτερ, πρὸς ἡλιακὴν Τριάδος φωταυγίαν, Γρηγόριε μέγιστε, πυρίπνουν στόμα».

[4] Τοῦτο τὸ σημεῖον ἔγινεν εἰς τὸν Ἅγιον ἐξ αὐτῆς τῆς αἰτίας. Ὅτε ὁ θεῖος πατὴρ ἦτο παιδίον μικρόν, ἔκοψεν ἕνα κλῶνον ἀπὸ φυτὸν λυγαρίας, ἔπειτα ἔστρεψεν αὐτὸν καὶ ἐσχημάτισε δι’ αὐτοῦ κύκλον· ἀπολυθεὶς δὲ ὁ κλῶνος, ἐκτύπησε δυνατὰ τὸ ἄκρον τοῦ δεξιοῦ ὀφθαλμοῦ του καὶ ἐπλήγωσεν αὐτόν. Ὅθεν τὸ σημεῖον τῆς πληγῆς ἐφαίνετο εἰς τὸν ὀφθαλμόν του, ἕως οὗ ἐτελεύτησε. Παρετήρησαν δέ τινες, ὅτι τὸ σημεῖον αὐτὸ φαίνεται ἔτι καὶ εἰς τὴν ἁγίαν κάραν τοῦ θείου πατρός, τὴν εὑρισκομένην εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν τοῦ Βατοπαιδίου. Τοῦτο διηγεῖται μόνος του ὁ Ἅγιος διὰ στίχων ἡρωϊκῶν εἰς τὰ καθ’ ἑαυτὸν ἔπη.

Χαρίεν εἶναι τὸ θαῦμα, ὅπερ ἐποίησεν ὁ Θεολόγος οὗτος Γρηγόριος, τὸ ὁποῖον γράφει ὁ Δοσίθεος ἐν σελ. 679 τῆς Δωδεκαβίβλου, Μιχαὴλ ὁ Τραυλός, ὅτε ἔλαβε τὴν βασιλείαν, ἐν ἔτει ωκ’820), εὐνούχισεν ἓν παιδίον τοῦ προκατόχου του βασιλέως Λέοντος τοῦ Ἀρμενίου τὸ νεώτερον, τὸ ὁποῖον ἔζησε μέν, εὐνουχισθὲν ἐκρατήθη ὅμως ἡ φωνή του. Ὅθεν ἔκλαιεν ἔμπροσθεν τῆς εἰκόνος τοῦ Θεολόγου Γρηγορίου παρακαλοῦν τὸν Ἅγιον νὰ δώσῃ εἰς αὐτὸ τὴν προτέραν φωνήν· τὴν νύκτα δὲ εἶδε, κατὰ τὸν Ζωναρᾶν, ἐν ὁράματι τὸν μέγαν Γρηγόριον λέγοντα πρὸς αὐτόν· «Ἤκουσα τῆς προσευχῆς σου καὶ τὸ ζήτημά σου ἀπέλαβες». Καὶ ἐν τῷ ἅμα ἐξύπνησε καὶ λαβὼν τὸ βιβλίον τοῦ Ἁγίου Θεολόγου ἐξεφώνησε. «Πάλιν ὁ Ἰησοῦς ὁ ἐμὸς καὶ πάλιν μυστήριον»· τὸν εἰς τὰ Φῶτα, δηλαδή, λόγον τοῦ θείου πατρὸς καὶ παραχρῆμα ἔδωκε δόξαν εἰς τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ἅγιον τὸ παιδίον. Ἡ ἀνακομιδὴ δὲ τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου τούτου ἑορτάζεται κατὰ τὴν δεκάτην ἐνάτην τοῦ παρόντοςβλέπε σελίδα 455 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου).

Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ σύναξις εἰς τὴν Ἁγιωτάτην Μεγάλην Ἐκκλησίαν καὶ εἰς τὸν Μαρτυρικὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, εἰς τὸ ἔμβασμα τοῦ τόπου, τοῦ καλουμένου Δομνίνου καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῶν Ἁγίων Μεγάλων Ἀποστόλων, ὅπου τὸ ἅγιον αὐτοῦ λείψανον ἀπεθησαύρισεν ὁ φιλόχριστος βασιλεὺς Κωνταντῖνος ὁ Πορφυρογέννητος, ὁ βασιλεύσας ἐν ἔτει ϡιβ’ (912), ἀφοῦ ἔφερεν αὐτὸ ἐκ τῆς Ναζιανζοῦ.