Τῇ ΚΕ’ (25ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Θεολόγου.

Σελίδα 4 από 13

ἐγκρατεύοντο τόσον, ὥστε μόνον διὰ νὰ ζοῦν ἔτρωγον καὶ μόνον ἀπὸ τὰ ἀναγκαῖα καὶ χρειαζόμενα, εὐχαριστοῦντες τὸν Κύριον, ὡς ὁ Προφήτης Ἠλίας καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος· τὰ δὲ ἄλλα ὅσα κολακεύουν τὴν κοιλίαν καὶ φέρουν ἡδονὴν κατεφρόνουν καὶ παντελῶς ἀπεστρέφοντο. Διὰ δὲ τὴν σωφροσύνην, τὴν ὁποίαν ἐφύλαξαν ἕως τέλους τῆς ζωῆς των, τί νὰ εἴπωμεν; Τόσον ἐφυλάχθησαν καθαροὶ καὶ ἀμόλυντοι, ὥστε ἐπερίσσευσαν εἰς τὴν σωφροσύνην τὸν Ξενοκράτην ἐκεῖνον τὸν διαβόητον, ὅστις ἐκοιμᾶτο μὲ μίαν γυναῖκα πόρνην καὶ ποσῶς δὲν ἔβαλλεν εἰς τὸν νοῦν του, ὅτι ἦτο γυνὴ πλησίον του· τὴν πλεονεξίαν καὶ μειονεξίαν ἔφευγον καὶ μόνον ἐπεριποιοῦντο τὸ δίκαιον· τὴν ἀκτημοσύνην τοσοῦτον ἠγάπησαν, ὥστε ὑπερέβησαν τὸν Ἀντισθένην, τὸν Πυθαγόραν καὶ τὸν Κράτητα καὶ ἀπέδειξαν τὰ σεμνὰ ἐκείνων καὶ τίμια, ὡς παίδων παιγνίδια, ὅτι ὑπερβολικὰ κατεφρόνουν τὴν τῶν χρημάτων καὶ ἄλλων πραγμάτων ἀπόκτησιν. Τὴν ἀλαζονείαν καὶ ἔπαρσιν ἐβδελύσσοντο καὶ τὴν ὑπεροψίαν καὶ ὑπερηφάνειαν ἠφάνισαν μὲ τὴν τῆς φιλοσοφίας σεμνότητα.

Διὰ δὲ τὴν φρόνησιν, τὴν ὁποίαν εἶχον οἱ Ἅγιοι, δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ γράφωμεν, διότι ὅλη των ἡ ζωὴ ἦτο μία μελέτη καὶ ἐπιθυμία ἀκατάπαυστος, ἡμέραν καὶ νύκτα, πῶς νὰ δυνηθοῦν νὰ ἀποκτήσουν τὴν οὐράνιον φιλοσοφίαν μᾶλλον ἢ τὴν ἐπίγειον· ἀλλ’ ὅμως ἐσπούδαζαν νὰ ἀποκτήσουν καὶ ταύτην διὰ νὰ βοηθήσουν τὴν Ἐκκλησίαν μας, νὰ ἐκριζώσουν ἀπὸ τὸν σῖτον τὰ ζιζάνια· προσεπάθησαν, καθ’ ὑπερβολήν, νὰ περάσουν τοὺς παλαιούς, νὰ φανοῦν τιμιώτεροι· καὶ οὕτως ἐγένετο μὲ τὸν πολύν των κόπον καὶ μὲ τὴν θείαν βοήθειαν, καθὼς ἀπὸ τὰ συγγράμματά των φαίνεται· ὅτι εἰς τὰ γραμματικὰ δὲν τοὺς ἐλάνθανε τίποτε, οὔτε μέτρα ἐπιστήμης ἢ τρόποι καὶ σκοποὶ τῆς ποιητικῆς, οὔτε πλῆθος ἱστοριῶν καὶ εὐγλωττία πολιτικῶν λέξεων. Τῆς ρητορικῆς δὲ τὴν εὐταξίαν καὶ τὸ κάλλος τῆς φράσεως ἐδιάλεξαν, ἀπορρίψαντες τὸ ψεῦδος ὡς μάταιον· τὴν δὲ ἠθικὴν φιλοσοφίαν καὶ ὅση εἶναι εἰς τὰ δόγματα τοσοῦτον ἐσπούδασαν, ὥστε ὑπερέβησαν ἅπαντας· οὕτω καὶ τὰς ἄλλας ἐπιστήμας ἀρκετῶς ἐσπούδασαν, ἀριθμητικήν, λέγω, γεωμετρίαν, μουσικὴν καὶ ἀστρονομίαν, διὰ νὰ γίνωσι διδάσκαλοι τέλειοι. Καὶ τότε ὁ μὲν Βασίλειος ἐγύρισεν εἰς τὸν τόπον του, τὸν δὲ Γρηγόριον δυναστικῶς οἱ Ἀθηναῖοι ἐκράτησαν καὶ κατὰ πολλὰ τὸν ἐτίμησαν, καθίζοντες αὐτὸν εἰς τὸν σοφιστικὸν θρόνον, διότι ὠρέγοντο τὴν σοφίαν καὶ εὐγλωττίαν του καὶ τὴν θαυμασίαν πολιτείαν του καὶ εἶχον πόθον νὰ μάθουν τὰ ἤθη του.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ Ναζιανζὸς ἐρειπωθεῖσα δὲν ὑπάρχει σήμερον. Τὴν θέσιν αὐτῆς τοποθετοῦν οἱ σημερινοὶ ἀρχαιολόγοι παρὰ τὸ τουρκικὸν χωρίον Ἐϋράν-Σεχὶρ ἢ παρὰ τὸ χωρίον Μιμὶ-σοῦ.

[2] Παρθενικὸν πέλαγος ἴσως νοεῖται ἡ μεταξὺ Αἰγύπτου καὶ Κρήτης θάλασσα, διότι ἐξ Ἀλεξανδρείας ὁ Γρηγόριος ἦλθεν εἰς Ἀθήνας.

[3] Τούτου ἕνεκεν καὶ Ἀλέξιος ὁ Ἀνθωρὸς ἐστιχούργησεν εἰς αὐτὸν ταῦτα: «Ὡς ἄλλος ἀστὴρ, ἀπλανὴς σελασφόρος ἡμᾶς πορθμεύεις μυσταγωγίαις, πάτερ, πρὸς ἡλιακὴν Τριάδος φωταυγίαν, Γρηγόριε μέγιστε, πυρίπνουν στόμα».

[4] Τοῦτο τὸ σημεῖον ἔγινεν εἰς τὸν Ἅγιον ἐξ αὐτῆς τῆς αἰτίας. Ὅτε ὁ θεῖος πατὴρ ἦτο παιδίον μικρόν, ἔκοψεν ἕνα κλῶνον ἀπὸ φυτὸν λυγαρίας, ἔπειτα ἔστρεψεν αὐτὸν καὶ ἐσχημάτισε δι’ αὐτοῦ κύκλον· ἀπολυθεὶς δὲ ὁ κλῶνος, ἐκτύπησε δυνατὰ τὸ ἄκρον τοῦ δεξιοῦ ὀφθαλμοῦ του καὶ ἐπλήγωσεν αὐτόν. Ὅθεν τὸ σημεῖον τῆς πληγῆς ἐφαίνετο εἰς τὸν ὀφθαλμόν του, ἕως οὗ ἐτελεύτησε. Παρετήρησαν δέ τινες, ὅτι τὸ σημεῖον αὐτὸ φαίνεται ἔτι καὶ εἰς τὴν ἁγίαν κάραν τοῦ θείου πατρός, τὴν εὑρισκομένην εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν τοῦ Βατοπαιδίου. Τοῦτο διηγεῖται μόνος του ὁ Ἅγιος διὰ στίχων ἡρωϊκῶν εἰς τὰ καθ’ ἑαυτὸν ἔπη.

Χαρίεν εἶναι τὸ θαῦμα, ὅπερ ἐποίησεν ὁ Θεολόγος οὗτος Γρηγόριος, τὸ ὁποῖον γράφει ὁ Δοσίθεος ἐν σελ. 679 τῆς Δωδεκαβίβλου, Μιχαὴλ ὁ Τραυλός, ὅτε ἔλαβε τὴν βασιλείαν, ἐν ἔτει ωκ’820), εὐνούχισεν ἓν παιδίον τοῦ προκατόχου του βασιλέως Λέοντος τοῦ Ἀρμενίου τὸ νεώτερον, τὸ ὁποῖον ἔζησε μέν, εὐνουχισθὲν ἐκρατήθη ὅμως ἡ φωνή του. Ὅθεν ἔκλαιεν ἔμπροσθεν τῆς εἰκόνος τοῦ Θεολόγου Γρηγορίου παρακαλοῦν τὸν Ἅγιον νὰ δώσῃ εἰς αὐτὸ τὴν προτέραν φωνήν· τὴν νύκτα δὲ εἶδε, κατὰ τὸν Ζωναρᾶν, ἐν ὁράματι τὸν μέγαν Γρηγόριον λέγοντα πρὸς αὐτόν· «Ἤκουσα τῆς προσευχῆς σου καὶ τὸ ζήτημά σου ἀπέλαβες». Καὶ ἐν τῷ ἅμα ἐξύπνησε καὶ λαβὼν τὸ βιβλίον τοῦ Ἁγίου Θεολόγου ἐξεφώνησε. «Πάλιν ὁ Ἰησοῦς ὁ ἐμὸς καὶ πάλιν μυστήριον»· τὸν εἰς τὰ Φῶτα, δηλαδή, λόγον τοῦ θείου πατρὸς καὶ παραχρῆμα ἔδωκε δόξαν εἰς τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ἅγιον τὸ παιδίον. Ἡ ἀνακομιδὴ δὲ τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου τούτου ἑορτάζεται κατὰ τὴν δεκάτην ἐνάτην τοῦ παρόντοςβλέπε σελίδα 455 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου).

Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ σύναξις εἰς τὴν Ἁγιωτάτην Μεγάλην Ἐκκλησίαν καὶ εἰς τὸν Μαρτυρικὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, εἰς τὸ ἔμβασμα τοῦ τόπου, τοῦ καλουμένου Δομνίνου καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῶν Ἁγίων Μεγάλων Ἀποστόλων, ὅπου τὸ ἅγιον αὐτοῦ λείψανον ἀπεθησαύρισεν ὁ φιλόχριστος βασιλεὺς Κωνταντῖνος ὁ Πορφυρογέννητος, ὁ βασιλεύσας ἐν ἔτει ϡιβ’ (912), ἀφοῦ ἔφερεν αὐτὸ ἐκ τῆς Ναζιανζοῦ.

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ