πρόσταγμα τοῦ παραβάτου Ἰουλιανοῦ, ὅστις ἐνομοθέτησε νὰ μὴ μανθάνουν οἱ Χριστιανοὶ ἑλληνικὰ γράμματα, ὡς ἄνωθεν εἴπομεν· δεύτερον δὲ διότι ἔβλεπε τὸν Ἀπολλινάριον γράφοντα πολλὰ βιβλία μὲ στίχους καὶ μέτρα διάφορα, μὲ τὰ ὁποῖα ἐξηπάτησε καὶ ἐπλάνησε πολλούς, φαινόμενος διὰ μαθηματικὸς εἰς ἅπαντας. Διὰ τοῦτο ἔγραψε τὰ πολύστιχα μέτρα ὁ Ἅγιος καὶ ἄλλα ποιήματα συνέθεσεν, ὅσα ἐγνώριζεν ὅτι ἐχρειάζοντο οἱ Χριστιανοί, διὰ νὰ μὴ ἀναγιγνώσκουν τὰ τῶν αἱρετικῶν ὁλότελα. Δι’ αὐτὴν λοιπὸν τὴν αἰτίαν ἔμεινεν ἐκεῖ εἰς τὴν Ἀριανζόν, εἰς τὴν ὁποίαν εἶχεν ἄδειαν νὰ γράφῃ ἀσύγχυστα καὶ οὕτως ἡσυχάσας ἱκανὸν καιρόν, ἐκαθάρισε τὸν ἑαυτόν του, διὰ μέσου τῆς φιλοσοφίας. Ἀρκεῖ δὲ μόνον νὰ εἴπωμεν ἐνταῦθα περὶ τοῦ μεγάλου τούτου Πατρός, ὅτι ἐὰν ἔπρεπε νὰ γίνῃ εἷς στῦλος ἔμψυχος καὶ ζωντανός, συντεθειμένος ἐξ ὅλων τῶν ἀρετῶν, ὁ στῦλος οὗτος ἦτο ὁ μέγας Γρηγόριος· διότι ὑπερνικήσας μὲ τὴν λαμπρότητα τῆς ζωῆς του τοὺς εὐδοκιμοῦντας κατὰ τὴν πρᾶξιν, εἰς τόσην ἀκρότητα τῆς θεωρίας ὑψώθη, ὥστε ὅλοι ἐνικῶντο ὑπὸ τῆς σοφίας του, τόσον εἰς τοὺς λόγους, ὅσον καὶ εἰς τὰ δόγματα. Τὰ σῳζόμενα αὐτοῦ συγγράμματα, λογογραφικὰ καὶ ποιητικὰ παντὸς μέτρου, δεικνύουσι τὴν λαμπρὰν καὶ γλαφυρὰν αὐτοῦ ρητορείαν καὶ θαυμασίαν πολυμάθειαν. Τὸ ὕψος τῶν θεολογικῶν αὐτοῦ νοημάτων ὡς καὶ ὅτι εἰς πάντα λόγον σχεδὸν ἀναφέρει περὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος, προεξένησεν εἰς αὐτὸν τὴν ἐπωνυμίαν «Θεολόγος Τριαδικός» [3].
Οὕτω λοιπὸν καθ’ ἑκάστην ἀναβαίνων ἀπὸ ὑψηλοτέρας εἰς ὑψηλοτέραν θεωρίαν ὁ Ἅγιος, ἔφθασε καὶ καιρὸς νὰ μεταβῇ ἀπὸ τὴν παροῦσαν πρόσκαιρον ζωὴν εἰς τὴν αἰώνιον καὶ μακαρίαν· ὅθεν μετὰ πολλοὺς πόνους καὶ ἀγωνίσματα ἀπῆλθε πρὸς ὃν ἐπόθησε Κύριον κατὰ τὴν κε’ (25ην) Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους τϟα’ (391), ζήσας εἰς τὴν παροικίαν ταύτην τὴν πολυτάραχον καὶ πολύδακρυν χρόνους ἑξήκοντα δύο. Ἦτο δὲ εἰς τὸν τύπον τοῦ σώματος ὀλίγον ὠχρὸς καὶ χαριέστατος, σιμὸς εἰς τὴν ρῖνα, ἴσας ἔχων τὰς ὀφρῦς, ἐπειδὴ εἶχεν ἕνα τραῦμα τὸ ὁποῖον ἦτο ἐπάνω εἰς τὸ ὀμματόκλαδον [4] τὸ γένειον εἶχεν ὄχι πολλὰ μικρόν, ἀλλὰ ἀρκούντως δασύ, φαλακρός, λευκὸς εἰς τὰς τρίχας, ἐφαίνοντο δὲ τὰ ἄκρα τῆς γενειάδος του ὡσὰν περικεκαπνισμένα. Ταῖς αὐτοῦ ἁγίαις πρεσβείαις ὁ Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν.