Ὡς ἤκουσε τοῦτο ὅλη ἡ πόλις ἐσυνάχθησαν ἅπαντες, ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες, νέοι καὶ γέροντες, τὴν ὀρφανίαν αὐτῶν ὀδυρόμενοι, εἷς δὲ εὐλαβὴς εἶπε ταῦτα πρὸς τὸν μέγαν Γρηγόριον· «Ὑπάγεις, Πάτερ, ἀλλὰ γίγνωσκε ὅτι παίρνεις καὶ τὴν Ἁγίαν Τριάδα μετὰ σοῦ». Ταῦτα ἀκούσας ὁ Ἅγιος ἔμεινε διὰ τὸν ζῆλον τῆς πίστεως· ἔστειλε δὲ γράμματα καὶ ὁ εὐσεβέστατος βασιλεὺς Θεοδόσιος Α’, ὅστις ἐπολέμει τότε εἰς τὰ μέρη τῆς Μακεδονίας μὲ τοὺς βαρβάρους καὶ ἐπρόστασσε νὰ βάλουν εἰς τὸν θρόνον τὸν Ἅγιον Γρηγόριον, τὸν δὲ Μάξιμον νὰ ἐξορίσουν. Ἔπαυσαν λοιπὸν τὰ σκάνδαλα καὶ ἔμεινε πάλιν ὁ καλὸς ποιμὴν εἰς τὸν θρόνον του καὶ ἔλαμπε μὲ τὴν διδασκαλίαν ὡς ἄλλος ἥλιος, διώκων τὸ σκότος τῶν αἱρέσεων καὶ φωτίζων ἅπασαν τὴν ὑφήλιον, κοπιάζων καθ’ ἑκάστην ὡσὰν ἐπιμελὴς γεωργός, ὅστις καθαρίζει ἀπὸ τὸν ἀγρὸν τὰς ἀκάνθας καὶ ξερριζώνει τὰ ζιζάνια, διὰ νὰ ἐσοδειάσῃ τὸν καιρὸν τοῦ θέρους τὸν σῖτον ἀκοπίαστα. Καθ’ ἡμέραν ἐδίδασκεν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ συνέτρεχεν ὁ λαὸς νὰ ἀκούῃ ἐκεῖνα τὰ γλυκύτατα καὶ πάνσοφα λόγια· καὶ οἱ μὲν πιστοὶ ἐβεβαιώνοντο, οἱ δὲ ἄπιστοι καὶ κακόδοξοι ἄφηναν τὴν πλάνην καὶ ἐβαπτίζοντο. Τόσον δὲ ἀνεπτυγμένην εἶχε τὴν τέχνην καὶ μάθησιν τῆς Θεολογίας, ὥστε κανεὶς ἄλλος δὲν ἠδυνήθη νὰ τὸν φθάσῃ οὐδέποτε, διὸ καὶ πρεπόντως ἐπῆρε τὸ ὄνομα Θεολόγος.
Ἠθέλησαν δὲ οἱ Ὀρθόδοξοι νὰ κάμουν κατὰ τῶν αἱρετικῶν μεγάλην ἐκδίκησιν, ἤτοι νὰ ἐξορίσουν τὸν ἄνωθεν Μάξιμον μὲ τοὺς ἀκολούθους του καὶ νὰ τοὺς παιδεύσουν πρεπόντως διὰ τὴν ζημίαν καὶ καταφρόνησιν, τὴν ὁποίαν ἔκαμαν εἰς τὸν Ἅγιον αὐτὸς ὅμως ὁ πρᾷος καὶ μιμητὴς τοῦ Δεσπότου δὲν τοὺς ἐπέτρεψε λέγων· «Δὲν μᾶς προστάσσει ὁ Χριστός, τέκνα μου, νὰ τιμωρῶμεν τοὺς πταίστας ἡμῶν οὔτε νὰ κάμνωμεν εἰς τοὺς ἐχθρούς μας ἐκδίκησιν, ἀλλὰ νὰ ἐπιστρέψωμεν τοὺς πεπλανημένους νὰ γνωρίσουν τὸ σφάλμα των καὶ νὰ προσέλθουν εἰς τὴν εὐσέβειαν· αὐτὸ εἶναι δι’ ἐμὲ ἡ ἐκδίκησις νὰ σώσω τοὺς ἐμὲ ἀδικήσαντας· λοιπὸν ἔχετε ὑπομονὴν καὶ μακροθυμίαν, ὅτι μακρόθυμος ἀνὴρ πολὺς ἐν φρονήσει ἀγαπᾶτε ἐκείνους, οἵτινες σᾶς μισοῦσι· κάμνετε καλὸν εἰς ἐκείνους, οἵτινες σᾶς ἐκακοποίησαν καὶ συγχωρεῖτε πάντα ὅστις σᾶς ἔπταισε καὶ ἀφῆτε τὸν Θεὸν νὰ κάμῃ αὐτὸς ὡς ὁρίσῃ τὴν ἐκδίκησιν, καθὼς ἐκεῖνος ἐπρόσταξε λέγων· «Ἐμὴ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω». Μὲ ταῦτα καὶ ἄλλα παραινετικὰ καὶ ψυχωφελῆ λόγια εἰρήνευσε τὸν λαὸν καὶ ἡσύχασαν.