Τῇ ΚΕ’ (25ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Θεολόγου.

θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δὲν ἐπίστευε καὶ πολλοὺς ἀπὸ τοὺς ἀγνώστους ἀνθρώπους εἰς ἀπώλειαν ἔφερεν. Εἰς αὐτὴν τὴν Ἁγίαν Σύνοδον ἐκάθησαν ἑκατὸν πεντήκοντα Ἅγιοι Πατέρες, ἔχοντες Ἐξάρχους μεταξὺ τῶν Ἁγίων, ἐκτὸς τοῦ Ἁγιωτάτου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως καὶ τοὺς Πατριάρχας Ἁλεξανδρείας Τιμόθεον, Ἱεροσολύμων Κύριλλον καὶ Ἀντιοχείας Μελέτιον, ὁ ὁποῖος ἦτο ἄνθρωπος εὐσεβὴς καὶ ἐνάρετος· αὐτὸν ἐξώρισαν ἀπὸ τὸν θρόνον του οἱ Ἀρειανοὶ πρωτύτερα καὶ ἔπαθε διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ πολλὰ βάσανα, ἐπειδὴ ἦτο δίκαιος καὶ ἄμεμπτος. Τότε μὲ τὴν συμβουλὴν καὶ πρόσταξιν πάντων ἀπεφάσισεν ἡ Σύνοδος νὰ ἔχῃ τὸν θρόνον του ὁ Γρηγόριος. Κατ’ ἐκείνας δὲ τὰς ἡμέρας ἐκοιμήθη ἐκεῖ εἰς τὴν πόλιν οὗτος ὁ μέγας τὴν ἀρετὴν Μελέτιος καὶ τὸν ἐνεταφίασαν μὲ πολλὴν τιμὴν καὶ εὐλάβειαν. Μετὰ τοῦτο ἦλθον καὶ ἄλλοι Ἀρχιερεῖς ἀπὸ τὴν Μακεδονίαν καὶ ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον, οἵτινες ὡς ἄνθρωποι καὶ αὐτοὶ ἐσκανδαλίσθησαν καὶ ἠναντιοῦντο, διότι ἐκάθησαν εἰς τὸν θρόνον τὸν Ἅγιον Γρηγόριον, χωρὶς νὰ τοὺς ἐρωτήσουν καὶ αὐτούς.

Βλέπων λοιπὸν ὁ Ἅγιος ὅτι ἐφιλονικοῦσαν μεταξύ των οἱ Ἀρχιερεῖς δι’ αὐτὸν καὶ ἔκαμνον σύγχυσιν, ἐστάθη εἰς το μέσον τῆς Συνόδου καὶ τοὺς λέγει· «Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, ἐὰν τοὺς ἄλλους διδάσκετε νὰ εἰρηνεύουν, διατί σεῖς νὰ μάχεσθε; ἐὰν εἶμαι ἐγὼ ἡ αἰτία τοῦ σκανδάλου, σᾶς παρακαλῶ νὰ μὲ ἐβγάλετε ὄχι μόνον ἀπὸ τὸν θρόνον, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὸν κόσμον, νὰ μὲ ποντίσετε ὡς τὸν Ἰωνᾶν εἰς τὴν θάλασσαν· μόνον εἰρηνεύετε καὶ μὴ κάμνετε εἰς τὴν Ἐκκλησίαν σύγχυσιν· λυπηθῆτε τοὺς κόπους καὶ τοὺς μόχθους, τοὺς ὁποίους ὑπέμεινα νὰ τὴν εἰρηνεύσω καὶ κυβερνήσατέ την ὡς δύνασθε· καὶ σᾶς εὐχαριστῶ ἐπ’ ἀληθείας, διότι μὲ λυτρώνετε ἀπὸ φροντίδας καὶ συγχύσεις, νὰ περάσω τὸ γῆράς μου εἰς τὴν ἡσυχίαν καθὼς ἐπιθυμεῖ ἡ ψυχή μου ἀμέριμνα». Ταῦτα ἀφοῦ εἶπεν ὁ Ἅγιος, οἱ μὲν Ἀρχιερεῖς ἔμειναν ὡς σκυθρωποὶ ἀπὸ τὴν ἐντροπήν των, αὐτὸς δὲ ἐξερχόμενος ἀπὸ τὴν Σύνοδον, ἐπῆγεν εἰς τὸν βασιλέα καὶ τοῦ λέγει· «Εἰς σὲ μέν, ὦ κράτιστε βασιλεῦ, δι’ ὅσα καλὰ κατώρθωσες εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, εὔχομαι πλουσίαν τὴν ἐκ τοῦ Κυρίου ἀνταπόδοσιν, τὴν χάριν δὲ τὴν ὁποίαν ζητῶ τῆς βασιλείας σου, δέομαί σου νὰ μοῦ δώσῃς διὰ τὸν Κύριον· δὲν σοῦ ζητῶ πλοῦτον καὶ πράγματα πρόσκαιρα, μόνον νὰ μὲ συγχωρήσῃς ν’ ἀναχωρήσω ἀπὸ τὰ σκάνδαλα, νὰ παύσῃ ὁ φθόνος, νὰ εἰρηνεύσουν οἱ Ἀρχιερεῖς, νὰ εὕρω καὶ ἐγὼ ἀπὸ τοὺς μεγάλους μου κόπους ὀλίγην ἄνεσιν». Ὁ δὲ βασιλεὺς καὶ ὅλη ἡ Σύγκλητος, ἀπὸ τὴν πολλὴν ἀγάπην ποὺ τοῦ εἶχον, ἐπικράνθησαν· διὰ νὰ μὴ τὸν λυπήσουν ὅμως τὸν ἄφησαν καὶ ἔφυγε.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ Ναζιανζὸς ἐρειπωθεῖσα δὲν ὑπάρχει σήμερον. Τὴν θέσιν αὐτῆς τοποθετοῦν οἱ σημερινοὶ ἀρχαιολόγοι παρὰ τὸ τουρκικὸν χωρίον Ἐϋράν-Σεχὶρ ἢ παρὰ τὸ χωρίον Μιμὶ-σοῦ.

[2] Παρθενικὸν πέλαγος ἴσως νοεῖται ἡ μεταξὺ Αἰγύπτου καὶ Κρήτης θάλασσα, διότι ἐξ Ἀλεξανδρείας ὁ Γρηγόριος ἦλθεν εἰς Ἀθήνας.

[3] Τούτου ἕνεκεν καὶ Ἀλέξιος ὁ Ἀνθωρὸς ἐστιχούργησεν εἰς αὐτὸν ταῦτα: «Ὡς ἄλλος ἀστὴρ, ἀπλανὴς σελασφόρος ἡμᾶς πορθμεύεις μυσταγωγίαις, πάτερ, πρὸς ἡλιακὴν Τριάδος φωταυγίαν, Γρηγόριε μέγιστε, πυρίπνουν στόμα».

[4] Τοῦτο τὸ σημεῖον ἔγινεν εἰς τὸν Ἅγιον ἐξ αὐτῆς τῆς αἰτίας. Ὅτε ὁ θεῖος πατὴρ ἦτο παιδίον μικρόν, ἔκοψεν ἕνα κλῶνον ἀπὸ φυτὸν λυγαρίας, ἔπειτα ἔστρεψεν αὐτὸν καὶ ἐσχημάτισε δι’ αὐτοῦ κύκλον· ἀπολυθεὶς δὲ ὁ κλῶνος, ἐκτύπησε δυνατὰ τὸ ἄκρον τοῦ δεξιοῦ ὀφθαλμοῦ του καὶ ἐπλήγωσεν αὐτόν. Ὅθεν τὸ σημεῖον τῆς πληγῆς ἐφαίνετο εἰς τὸν ὀφθαλμόν του, ἕως οὗ ἐτελεύτησε. Παρετήρησαν δέ τινες, ὅτι τὸ σημεῖον αὐτὸ φαίνεται ἔτι καὶ εἰς τὴν ἁγίαν κάραν τοῦ θείου πατρός, τὴν εὑρισκομένην εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν τοῦ Βατοπαιδίου. Τοῦτο διηγεῖται μόνος του ὁ Ἅγιος διὰ στίχων ἡρωϊκῶν εἰς τὰ καθ’ ἑαυτὸν ἔπη.

Χαρίεν εἶναι τὸ θαῦμα, ὅπερ ἐποίησεν ὁ Θεολόγος οὗτος Γρηγόριος, τὸ ὁποῖον γράφει ὁ Δοσίθεος ἐν σελ. 679 τῆς Δωδεκαβίβλου, Μιχαὴλ ὁ Τραυλός, ὅτε ἔλαβε τὴν βασιλείαν, ἐν ἔτει ωκ’820), εὐνούχισεν ἓν παιδίον τοῦ προκατόχου του βασιλέως Λέοντος τοῦ Ἀρμενίου τὸ νεώτερον, τὸ ὁποῖον ἔζησε μέν, εὐνουχισθὲν ἐκρατήθη ὅμως ἡ φωνή του. Ὅθεν ἔκλαιεν ἔμπροσθεν τῆς εἰκόνος τοῦ Θεολόγου Γρηγορίου παρακαλοῦν τὸν Ἅγιον νὰ δώσῃ εἰς αὐτὸ τὴν προτέραν φωνήν· τὴν νύκτα δὲ εἶδε, κατὰ τὸν Ζωναρᾶν, ἐν ὁράματι τὸν μέγαν Γρηγόριον λέγοντα πρὸς αὐτόν· «Ἤκουσα τῆς προσευχῆς σου καὶ τὸ ζήτημά σου ἀπέλαβες». Καὶ ἐν τῷ ἅμα ἐξύπνησε καὶ λαβὼν τὸ βιβλίον τοῦ Ἁγίου Θεολόγου ἐξεφώνησε. «Πάλιν ὁ Ἰησοῦς ὁ ἐμὸς καὶ πάλιν μυστήριον»· τὸν εἰς τὰ Φῶτα, δηλαδή, λόγον τοῦ θείου πατρὸς καὶ παραχρῆμα ἔδωκε δόξαν εἰς τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ἅγιον τὸ παιδίον. Ἡ ἀνακομιδὴ δὲ τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου τούτου ἑορτάζεται κατὰ τὴν δεκάτην ἐνάτην τοῦ παρόντοςβλέπε σελίδα 455 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου).

Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ σύναξις εἰς τὴν Ἁγιωτάτην Μεγάλην Ἐκκλησίαν καὶ εἰς τὸν Μαρτυρικὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, εἰς τὸ ἔμβασμα τοῦ τόπου, τοῦ καλουμένου Δομνίνου καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῶν Ἁγίων Μεγάλων Ἀποστόλων, ὅπου τὸ ἅγιον αὐτοῦ λείψανον ἀπεθησαύρισεν ὁ φιλόχριστος βασιλεὺς Κωνταντῖνος ὁ Πορφυρογέννητος, ὁ βασιλεύσας ἐν ἔτει ϡιβ’ (912), ἀφοῦ ἔφερεν αὐτὸ ἐκ τῆς Ναζιανζοῦ.