Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ὁ Ὅσιος καὶ θεοφόρος πατὴρ ἡμῶν ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ὁ ἐν τῷ Ὀλύμπῳ ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται.

Ἡμέραν δὲ τινὰ τοῦ εἶπεν ὁ ὑποτακτικός του νὰ κρατήσῃ ὀλίγα χρήματα διὰ τὰς χρείας τοῦ Μοναστηρίου· ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Οἱ Μοναχοὶ δὲν χρειάζονται χρήματα, ὅτι ἡ πενία τοὺς γίνεται παιδαγωγία πρὸς σωτηρίαν, ἀλλὰ οἱ κοσμικοὶ οἵτινες ἔχουσι παιδία καὶ γυναῖκας καὶ πληρώνουσι φόρους καὶ ἔχουσιν ἄλλας πολλὰς στενοχωρίας καὶ βάρη, ἐκεῖνοι πρέπει νὰ παίρνουν ἐλεημοσύνην καὶ ὄχι ἡμεῖς οἱ ἄκληροι». Ὄχι δὲ μόνον ταύτας τὰς ἀρετὰς εἶχεν ὁ παναοίδιμος, ἀλλὰ καὶ τὴν ὑψοποιὸν ταπείνωσιν καὶ ὑπετάσσετο εἰς ὅλους ὑπηρετῶν μὲ ἄκραν εὐτέλειαν καὶ ἐφόρει πενιχρὰ καὶ καταφρονημένα ἱμάτια καὶ εἰς πολλοὺς τόπους ηὐτέλιζε τὸν ἑαυτόν του. Καὶ ὅταν ἔγραφε διαθήκην ἢ ἄλλο γράμμα ἔλεγεν· «Ἐγὼ ἠξιώθην ἀπὸ Θεοῦ μυρίων ἀγαθῶν ὁ ἐλάχιστος καὶ πολλὰς ἁμαρτίας ὁ ἀγνώμων ἐτέλεσα». Εἶχε δὲ καὶ τὴν ἀγάπην πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὸν πλησίον ἀνόθευτον, ὄχι μόνον πρὸς τοὺς μοναχούς, νουθετῶν αὐτοὺς καὶ παρακινῶν νὰ φυλάττουν τὰς ὑποσχέσεις τοῦ σχήματος, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰ χωρία καὶ πόλεις πολλάκις ἐπήγαινε διδάσκων πάντας νὰ φυλάττωσι τὰς σωτηρίους ἐντολὰς τοῦ Κυρίου. Καὶ καθολικὰ ἦτο πατὴρ τῶν ὀρφανῶν καὶ χηρῶν προστάτης, πτωχῶν ὑπερασπιστὴς μὲ τὴν ἐλεημοσύνην καὶ θλιβομένων παραμυθία καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, τοῖς πᾶσι τὰ πάντα, κατὰ τὸν Παῦλον, ἐγένετο διὰ νὰ σώσῃ ὅσους ἠδύνατο. Καὶ πάλιν μὲ ὅλας ταύτας τὰς ἀρετὰς δὲν ἔλειψε ποτὲ ἀπὸ τοὺς ὀφθαλμούς του τὸ δάκρυον, ὅταν ηὔχετο ἢ ἀνεγίνωσκε ἢ καὶ ὅταν συνωμίλει μετά τινων διὰ τὴν θείαν Γραφήν. Ὅθεν ἔκαμνε καὶ τοὺς ἀκούοντας καὶ ἐδάκρυζαν.

Ἀφοῦ λοιπὸν κατέστησε τὴν Μονὴν τοῦ Προδρόμου Κοινόβιον καὶ παρέδωκεν εἰς τοὺς Μοναχοὺς τύπους και κανόνας πῶς νὰ διάγωσιν, ἐσυνάχθησαν καὶ ἄλλοι πολλοὶ ἀπὸ τὰ μικρὰ τῆς Βεροίας Μονύδρια, ἀκούοντες τὰς ἀρετὰς τοῦ Ἁγίου καὶ τοῦ ἐζήτησαν συγχώρησιν νὰ κτίσουν κελλία· ὁ δὲ ἀσπασίως πάντας δεχόμενος, τοὺς ἐβοήθει ψυχῇ τε καὶ σώματι· ἦσαν δὲ ἀπ’ ἐκείνους πολλοὶ ἐνάρετοι, ἀλλὰ ἕνας Ἱερομόναχος, Ματθαῖος ὀνόματι, ἐπερίσσευεν ἅπαντας. Τοῦτον ἰδὼν ὁ Ἅγιος κατὰ πολλὰ γηραιὸν καὶ σεβάσμιον, τὸν ηὐλαβήθη καὶ τὸν ἔβαλεν εἰς τὸ κελλίον πλησίον του, διὰ νὰ ἐξομολογῇ ὅσους ἤρχοντο. Τοῦτον δὲν εἶδε κανεὶς ὅταν ἔτρωγεν, ἀλλὰ ἦτο κεκλεισμένος πάντοτε καὶ εἶχε τὸ πένθος ὡς τὸν μέγαν Ἀρσένιον καὶ τὸν Ἐφραὶμ τὸν Σύρον καὶ ἔκλαιε τόσον συχνάκις, ὥστε εἶχεν εἰς τὸ στῆθος τεμάχιον ράσου διὰ νὰ σφογγίζῃ τὰ δάκρυα. Ἦτο δὲ εἰς τὴν γενειάδα καὶ εἰς τὴν στάσιν τοῦ σώματος ὅμοιος μὲ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον. Καὶ τοσοῦτον ἦτο εἰς τὴν θέαν σεβάσμιος καὶ αἰδέσιμος, ὥστε ὁπόταν τις ἐσυντύχαινε μετ’ αὐτοῦ δὲν ἐτόλμα νὰ τὸν ἴδῃ εἰς τὸ πρόσωπον. Ἀλλὰ ἄς ἔλθωμεν εἰς τὸν θαυμάσιον Διονύσιον.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐν ἄλλοις γράφεται Σθλάτενα. Κατὰ τὴν γνώμην ἡμῶν, πρόκειται περὶ τοῦ χωρίου, ὅπερ μέχρι πρὸ 35ετίας περίπου ὠνομάζετο Σκλάταινα, ἤδη δὲ ἔχει μετονομασθῆ εἰς Ρίζωμα, ἀπέχον περὶ τὰ 14 χιλιόμετρα τῆς πόλεως τῶν Τρικκάλων.

[2] Κατὰ τὴν ζοφερὰν διὰ τὸν ἑλληνικὸν γένος καὶ γενικώτερον διὰ τὸν Χριστιανισμὸν ἐποχὴν ἐκείνην (ἀρχαὶ τῆς ΙϚ’ ἑκατονταετηρίδος), ὅτε ὁ Ἑλληνισμὸς ἐστέναζεν ὑπὸ τὴν δουλείαν τοῦ κατακτητοῦ, οἱ δὲ Χριστιανοὶ τῆς Ἀνατολῆς ὑφίσταντο τὴν σκληροτέραν δοκιμασίαν, τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπήλαυε ποιᾶς τινος σχετικῆς ἐλευθερίας, χάρις εἰς τὰ προνόμια τὰ ὁποῖα εἶχον παραχωρήσει εἰς αὐτὸ οἱ κατακτηταὶ σουλτᾶνοι. Τὴν ἐλευθερίαν ὅμως αὐτὴν οἱ Ἁγιορεῖται ἐξηγόραζον δι’ ἁδροτάτων καταβολῶν χρυσίου καὶ ἀργυρίου, τὸ ὁποῖον ὅμως δυσκόλως ἐξευρίσκετο, διότι ἠφάνιζεν αὐτὸ ἡ ἀπληστία τῶν κατακτητῶν. Πρὸς ἐξοικονόμησιν ὅθεν τῶν ἀπαιτουμένων διὰ τὴν καταβολὴν τῶν βαρυτάτων φόρων ἠναγκάζοντο νὰ προσφεύγουν εἰς τοὺς ὁμοδόξους τῶν ἐλευθέρων χωρῶν, ὧν μία ἦτο καὶ ἡ Βλαχία, ὑποτελὴς μὲν καὶ αὕτη εἰς τοὺς σουλτάνους, ἀλλ’ ἐσωτερικῶς ἐλευθέρα. Οἱ ἡγεμόνες τῆς Βλαχίας ἀπὸ τῆς ἐποχῆς ἀφ’ ἧς μετέβη ἐκεῖ (1499) ὁ Πατριάρχης Νήφων ὁ Β’ (βλέπε ἡμέτερον «Μέγαν Συναξαριστὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος ΙΑ’), προσέφερον μεγάλα βοηθήματα εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος. Πρὸς τὸν σκοπὸν ὅθεν τοῦτον μετέβαινον τότε ἐκεῖ οἱ προεστῶτες τοῦ Ὄρους.

[3] Θηκαρᾶς ἦτο μέγα βιβλίον, τὸ ὁποῖον περιεῖχεν ἀναριθμήτους κατανυκτικὰς εὐχὰς καὶ ἐχρησιμοποιεῖτο ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ὡς προσευχητάριον ἢ εὐχολόγιον. Τοῦτο ἐξεδόθη τὸ πρῶτον ἐν Βενετίᾳ τὸ 1683 ὑπὸ Ἀγαπίου τοῦ Κρητός, ἔκτοτε δὲ ἐξεδόθη ἐπανειλημμένως.

[4] Μονὴ τῶν Βουλγάρων ἐλέγετο τότε ἡ Μονὴ τοῦ Φιλοθέου, διότι κατῴκουν εἰς αὐτὴν Μοναχοὶ Βούλγαροι.

[5] Ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου τούτου Ἀντωνίου τοῦ Νέου ἑορτάζεται κατὰ τὴν 17ην Ἰανουαρίου (βλέπε σελ. 369-371 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου).

[6] Πρόκειται περὶ τοῦ Πατριάρχου Ἱερεμίου τοῦ Α’, πατριαρχεύσαντος ἀπὸ τὸ 1520-1545. Κατὰ τὸ ταξίδιον αὐτὸ τοῦ Ἱερεμίου Α’ ἐπωφεληθέντες οἱ ἐχθροί του προσέφεραν εἰς τὸν σουλτᾶνον 4000 χρυσᾶ νομίσματα καὶ ἐπέτυχαν νὰ ἀνακηρύξουν Πατριάρχην τὸν Ἰωαννίκιον Α’ (1523). Τοῦτο μαθόντες οἱ λοιποὶ Πατριάρχαι, εὑρισκόμενοι εἰσέτι εἰς Ἱεροσόλυμα, ἀφώρισαν τὸν Ἰωαννίκιον καὶ ἐπέτυχον τὴν εἰς τὸν θρόνον ἀποκατάστασιν τοῦ Ἱερεμίου.

[7] Κάθισμα ὀνομάζεται παρὰ τοῖς Μοναχοῖς κελλίον ἡσυχαστικὸν μακρὰν τοῦ Μοναστηρίου εὑρισκόμενον, ἀλλ’ ἐξ αὐτοῦ ἐξαρτώμενον, εἰς τὸ ὁποῖον διαμένουν εἷς ἢ περισσότεροι Μοναχοί.

[8] Ἀσφαλῶς τοῦτο εἶναι τὸ σημερινὸν χωρίον Μαλαθριά, ὑπαγόμενον εἰς τὴν Κοινότητα Δίου τοῦ νομοῦ Πιερίας (Κατερίνης), κείμενον εἰς τοὺς βορείους πρόποδας τοῦ ὄρους Ὀλύμπου.

[9] Τουρία ἢ Τουργιὰ εἶναι τὸ παλαιὸν ὄνομα τοῦ σημερινοῦ χωρίου Γανόχωρα.