Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ὁ Ὅσιος καὶ θεοφόρος πατὴρ ἡμῶν ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ὁ ἐν τῷ Ὀλύμπῳ ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται.

Ἦτο δὲ ἡ τροφὴ τοῦ Ὁσίου ἡ μελέτη τῆς θείας Γραφῆς καὶ ὀλίγα κάστανα, ἐπειδὴ ἀπὸ ταῦτα γίνονται πολλὰ εἰς αὐτὸ τὸ ὄρος καὶ δὲν ἐφρόντιζε δι’ ἄλλο τίποτε, ἀλλὰ μόνον ἀπ’ ἐκεῖνα ἔτρωγε, καὶ ταῦτα μόνον τὴν ἐνάτην ὥραν τῆς ἡμέρας ξ’ (60) καὶ ὄχι περισσότερα· μόνον δὲ ὅταν τὸν ἔπαιρνε κανεὶς εἰς ἄλλο κελλίον νὰ λειτουργήσῃ, τότε ἔτρωγε καὶ ὀλίγον ἄρτον, διὰ νὰ φύγῃ τὸν ἔπαινον. Τόσην δὲ ἀκτημοσύνην εἶχεν, ὥστε δὲν ἔβαλλε κλεῖθρον εἰς τὴν θύραν, ἐπειδὴ δὲν ἀπέκτησεν ἄλλο τι, εἰμὴ μόνον τὰ ράσα τὰ ὁποῖα ἐφόρει καὶ ταῦτα πενιχρά τε καὶ ἄχρηστα. Ἔκτισε δὲ καὶ Ναὸν μικρὸν εἰς δόξαν καὶ τὸ ὄνομα τῆς ὑπερενδόξου καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος καὶ ἔκαμεν ἐκεῖ τρεῖς χρόνους μόνος, μόνῳ τῷ Θεῷ προσευχόμενος καὶ μηδὲν τῶν γηΐνων κτησάμενος, μόνα δὲ τὰ θεῖα κάλλη φανταζόμενος. Ὅθεν ὡς καθαρὸς τῇ καρδίᾳ καὶ θείων ἀποκαλύψεων ἠξιώθη. Οὕτω λοιπὸν ἐκεῖ ἀσκητεύων, ἐπεθύμησε νὰ ἴδῃ καὶ τοὺς Ἁγίους Τόπους, ἔνθα ὁ Σωτὴρ ἡμῶν ἐσταυρώθη· ὅτι συνήθειαν ἔχουν οἱ ἐρασταί, ὅταν δὲν βλέπωσι παρόντα τὸν ἀγαπώμενον, ἐπιποθοῦν νὰ ἴδουν κἂν τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ ἱμάτιον. Διὰ τοῦτο λοιπὸν ἐπεθύμει καὶ αὐτὸς νὰ ἱστορήσῃ τοὺς σεβασμίους τόπους ἐκείνους, εἰς τοὺς ὁποίους ὁ ἠγαπημένος μας Δεσπότης Χριστὸς κατῴκησε καὶ ἔπαθε, διὰ νὰ μᾶς λυτρώσῃ ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν. Ἀπελθὼν λοιπὸν μετὰ πάσης χαρᾶς προσεκύνησε ὅλους τοὺς Ἁγίους τόπους καὶ ἔλαβεν ἐξ αὐτοῦ πολλὴν εὐφροσύνην εἰς τὴν ψυχήν του καὶ ἀγαλλίασιν.

Ὁ δὲ Πατριάρχης τῶν Ἱεροσολύμων τὸν ηὐλαβήθη καὶ ἠθέλησε νὰ τὸν κρατήσῃ διὰ νὰ τὸν ψηφίσῃ τοῦ θρόνου διάδοχον. Ὁ Ὅσιος ὅμως δὲν ἠθέλησεν, ἀλλὰ ἐπέστρεψε πάλιν εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἠσκήτευεν ὡς πρότερον εἰς τὸ κελλίον του. Τότε ἠβουλήθη νὰ μεγαλώσῃ ὀλίγον τὴν Ἐκκλησίαν του. Καθὼς δὲ εἰργάζετο, ἦλθε Μοναχός τις γνώριμός του νὰ τὸν ἐπισκεφθῇ καὶ βλέπει ἄλλους δύο, οἵτινες ἐσήκωναν λίθους καὶ τοὺς ἔφερον ἐκεῖ ὅπου ὁ Ὅσιος ἔκτιζεν· ὅθεν ἐνόμισεν ὅτι ἦσαν ἄνθρωποι καὶ τοὺς προσεκάλεσεν ὁ Ὅσιος· ἀλλὰ ὅταν ἐπλησίασε καὶ τὸν ἐχαιρέτησε, ἔγιναν οἱ δύο ἄφαντοι καὶ ἔμεινε μόνος ὁ Ὅσιος καὶ τὸν ἠρώτα διὰ τοὺς ἄλλους τὶ ἔγιναν· ὁ δὲ ἀπεκρίνατο, ὅτι ἄλλος τις δὲν ἦτο ἐκεῖ, εἰμὴ μόνον ὁ Θεὸς ὁ πανταχοῦ παρών. Ἀπὸ τοῦτο ἐκατάλαβεν ὁ Ὅσιος ὅτι ὁ Κύριος τὸν ἐβοήθει εἰς τὸ θεῖον ἔργον καὶ ἐχάρη χωρὶς ποσῶς νὰ κενοδοξήσῃ εἰς τὴν διάνοιαν, ἀλλὰ μᾶλλον ἐταπεινώνετο, διότι ἦτο πεπαιδευμένος τὴν θείαν Γραφὴν καὶ ἔλεγε μετὰ τοῦ Προφήτου· «Οὐχ ὑψώθη ἡ καρδία μου» (Ψαλμ. ρλ’ (130), 1) καὶ τὰ λοιπά. Ἀλλὰ ἀκούσατε καὶ ἄλλο θαῦμα ἡδύτερον, διὰ νὰ καταλάβετε τὴν πρὸς ἡμᾶς τοῦ Δεσπότου πολλὴν ἀγαθότητα.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐν ἄλλοις γράφεται Σθλάτενα. Κατὰ τὴν γνώμην ἡμῶν, πρόκειται περὶ τοῦ χωρίου, ὅπερ μέχρι πρὸ 35ετίας περίπου ὠνομάζετο Σκλάταινα, ἤδη δὲ ἔχει μετονομασθῆ εἰς Ρίζωμα, ἀπέχον περὶ τὰ 14 χιλιόμετρα τῆς πόλεως τῶν Τρικκάλων.

[2] Κατὰ τὴν ζοφερὰν διὰ τὸν ἑλληνικὸν γένος καὶ γενικώτερον διὰ τὸν Χριστιανισμὸν ἐποχὴν ἐκείνην (ἀρχαὶ τῆς ΙϚ’ ἑκατονταετηρίδος), ὅτε ὁ Ἑλληνισμὸς ἐστέναζεν ὑπὸ τὴν δουλείαν τοῦ κατακτητοῦ, οἱ δὲ Χριστιανοὶ τῆς Ἀνατολῆς ὑφίσταντο τὴν σκληροτέραν δοκιμασίαν, τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπήλαυε ποιᾶς τινος σχετικῆς ἐλευθερίας, χάρις εἰς τὰ προνόμια τὰ ὁποῖα εἶχον παραχωρήσει εἰς αὐτὸ οἱ κατακτηταὶ σουλτᾶνοι. Τὴν ἐλευθερίαν ὅμως αὐτὴν οἱ Ἁγιορεῖται ἐξηγόραζον δι’ ἁδροτάτων καταβολῶν χρυσίου καὶ ἀργυρίου, τὸ ὁποῖον ὅμως δυσκόλως ἐξευρίσκετο, διότι ἠφάνιζεν αὐτὸ ἡ ἀπληστία τῶν κατακτητῶν. Πρὸς ἐξοικονόμησιν ὅθεν τῶν ἀπαιτουμένων διὰ τὴν καταβολὴν τῶν βαρυτάτων φόρων ἠναγκάζοντο νὰ προσφεύγουν εἰς τοὺς ὁμοδόξους τῶν ἐλευθέρων χωρῶν, ὧν μία ἦτο καὶ ἡ Βλαχία, ὑποτελὴς μὲν καὶ αὕτη εἰς τοὺς σουλτάνους, ἀλλ’ ἐσωτερικῶς ἐλευθέρα. Οἱ ἡγεμόνες τῆς Βλαχίας ἀπὸ τῆς ἐποχῆς ἀφ’ ἧς μετέβη ἐκεῖ (1499) ὁ Πατριάρχης Νήφων ὁ Β’ (βλέπε ἡμέτερον «Μέγαν Συναξαριστὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος ΙΑ’), προσέφερον μεγάλα βοηθήματα εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος. Πρὸς τὸν σκοπὸν ὅθεν τοῦτον μετέβαινον τότε ἐκεῖ οἱ προεστῶτες τοῦ Ὄρους.

[3] Θηκαρᾶς ἦτο μέγα βιβλίον, τὸ ὁποῖον περιεῖχεν ἀναριθμήτους κατανυκτικὰς εὐχὰς καὶ ἐχρησιμοποιεῖτο ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ὡς προσευχητάριον ἢ εὐχολόγιον. Τοῦτο ἐξεδόθη τὸ πρῶτον ἐν Βενετίᾳ τὸ 1683 ὑπὸ Ἀγαπίου τοῦ Κρητός, ἔκτοτε δὲ ἐξεδόθη ἐπανειλημμένως.

[4] Μονὴ τῶν Βουλγάρων ἐλέγετο τότε ἡ Μονὴ τοῦ Φιλοθέου, διότι κατῴκουν εἰς αὐτὴν Μοναχοὶ Βούλγαροι.

[5] Ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου τούτου Ἀντωνίου τοῦ Νέου ἑορτάζεται κατὰ τὴν 17ην Ἰανουαρίου (βλέπε σελ. 369-371 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου).

[6] Πρόκειται περὶ τοῦ Πατριάρχου Ἱερεμίου τοῦ Α’, πατριαρχεύσαντος ἀπὸ τὸ 1520-1545. Κατὰ τὸ ταξίδιον αὐτὸ τοῦ Ἱερεμίου Α’ ἐπωφεληθέντες οἱ ἐχθροί του προσέφεραν εἰς τὸν σουλτᾶνον 4000 χρυσᾶ νομίσματα καὶ ἐπέτυχαν νὰ ἀνακηρύξουν Πατριάρχην τὸν Ἰωαννίκιον Α’ (1523). Τοῦτο μαθόντες οἱ λοιποὶ Πατριάρχαι, εὑρισκόμενοι εἰσέτι εἰς Ἱεροσόλυμα, ἀφώρισαν τὸν Ἰωαννίκιον καὶ ἐπέτυχον τὴν εἰς τὸν θρόνον ἀποκατάστασιν τοῦ Ἱερεμίου.

[7] Κάθισμα ὀνομάζεται παρὰ τοῖς Μοναχοῖς κελλίον ἡσυχαστικὸν μακρὰν τοῦ Μοναστηρίου εὑρισκόμενον, ἀλλ’ ἐξ αὐτοῦ ἐξαρτώμενον, εἰς τὸ ὁποῖον διαμένουν εἷς ἢ περισσότεροι Μοναχοί.

[8] Ἀσφαλῶς τοῦτο εἶναι τὸ σημερινὸν χωρίον Μαλαθριά, ὑπαγόμενον εἰς τὴν Κοινότητα Δίου τοῦ νομοῦ Πιερίας (Κατερίνης), κείμενον εἰς τοὺς βορείους πρόποδας τοῦ ὄρους Ὀλύμπου.

[9] Τουρία ἢ Τουργιὰ εἶναι τὸ παλαιὸν ὄνομα τοῦ σημερινοῦ χωρίου Γανόχωρα.