Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ὁ Ὅσιος καὶ θεοφόρος πατὴρ ἡμῶν ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ὁ ἐν τῷ Ὀλύμπῳ ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται.

Τότε ἔλαβε θάρρος ὁ Ἅγιος καὶ ἔστερξε νὰ ὑπάγῃ· οἱ δὲ Ζαγοριανοὶ συναθροισθέντες ἔμπροσθεν αὐτοῦ ὠδύροντο διὰ τὴν φυγήν του καὶ ἔλεγον· «Μὴ ἐγκαταλείψῃς ἡμᾶς ὀρφανούς, ἀλλὰ ἐνθυμοῦ ἡμᾶς εἰς τὰς εὐχάς σου, νὰ παρακαλέσῃς τὸν Κύριον δι’ ἡμᾶς». Ὁ δὲ Ὅσιος τοὺς ἔταξε νὰ τοὺς ἐπισκέπτεται πάλιν πολλάκις πρὸς νουθεσίαν των καὶ οὕτως ἐπέστρεψεν εἰς τὸ Λιτόχωρον. Ἀκούσαντες οἱ ἐγχώριοι τὸν ἐρχομόν του ἐχάρησαν καὶ συναθροισθέντες ὅλοι τὸν ἐπροσκύνησαν καὶ αὐτὸς ὁ ἡγεμὼν ἦλθε πεζὸς καὶ τὸν ἐχαιρέτησε λέγων· «Χαίροις, Πάτερ τίμιε, καὶ συγχώρησόν μας εἰς ὅσα σοῦ ἐπταίσαμεν, ὅτι δὲν ἠξεύραμεν ὅτι εἶσαι δοῦλος θεοῦ καὶ ἀνέβα τώρα χωρίς τινα φόβον εἰς τὸ ὄρος, κτίσε Ἐκκλησίαν καὶ οἰκοδομὰς ὅσας βούλεσαι, νὰ ἔχουν οἱ Μοναχοί σου ἀνάπαυσιν, νὰ δοξάζεται τὸν Θεὸν ἀμέριμνα». Τότε ὁ Ὅσιος τὸν ηὐχαρίστησε καὶ ἔταξε νὰ παρακαλῇ τὸν Κύριον δι’ αὐτὸν νὰ γίνῃ πολύχρονος ἔλαβε δὲ ὑπ’ αὐτοῦ ἐξουσίαν ἔγγραφον νὰ οἰκοδομήσῃ Ναὸν καὶ κελλία ὅσα βούλεται.

Ἀνελθὼν λοιπὸν εἰς τὸ ὄρος κατῴκησε πρῶτον εἰς ἕνα σπήλαιον καὶ ἔκτισεν ἐκεῖ μικρὰν Ἐκκλησίαν, νομίζων ὅτι δὲν συνάζονται πολλοὶ ἄνθρωποι· ἀλλὰ ὕστερα ἦλθον ἀναρίθμητοι, οὐχὶ πλούσιοι ἀλλὰ πτωχοὶ καὶ πένητες καὶ ἐγίνοντο Μοναχοὶ διὰ τὴν στενοχωρίαν των, τοὺς ὁποίους ὑπεδέχετο ὁ Ὅσιος ὡς ἀπὸ Θεοῦ πεμπομένους, αὐτὸν μιμούμενος, λέγοντα· «Τὸν ἐρχόμενον πρός με οὐ μὴ ἐκβάλω ἔξω». (Ἰωάν. ϛ’ 37). Ἀπελθὼν δὲ εἰς τὰς χώρας ἐζήτει βοήθειαν διὰ τὴν τῶν ἀδελφῶν κυβέρνησιν καὶ οὕτως ἐσῴζοντο καὶ οἱ Μοναχοὶ σωματικῶς ὑπ’ αὐτῶν τρεφόμενοι καὶ οἱ κοσμικοὶ μὲ τὴν ἐλεημοσύνην τὴν ὁποίαν τοὺς ἔδιδον. Εἰς αὐτὸ ἔβαλεν ὁ Ἅγιος πολλὴν ἐπιμέλειαν, ἤτοι νὰ σώσῃ ψυχὰς ἀνθρώπων, νὰ γίνῃ στόμα Θεοῦ, καθὼς αὐτὸς εἰς τὸν Ἱερεμίαν ἐδήλωσε λέγων· «Ἐὰν ἐξαγάγῃς τίμιον ἀπὸ ἀναξίου, ὡς τὸ στόμα μου ἔσῃ». (Ἱερ. ιε’ 19). Λέγει δὲ καὶ ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος, ὅτι ὅποιος διδάξῃ ἀδελφὸν καὶ τὸν ἐπιστρέψῃ εἰς μετάνοιαν, ἂς ἠξεύρῃ, ὅτι αὐτὸς θέλει σώσει καὶ τὴν ἰδικήν του ψυχὴν ἀπὸ τὸν θάνατον καὶ θὰ ἐξαλείψῃ ὅλα του τὰ ἁμαρτήματα.

Ταῦτα γιγνώσκων ὁ μακάριος ἐμερίζετο εἰς τρία, εἰς τὴν ἡσυχίαν, εἰς τὴν αὔξησιν τοῦ Μοναστηρίου καὶ εἰς τὴν τῶν χριστιανῶν ὠφέλειαν καὶ ποτὲ μὲν ἡσύχαζεν εἰς τὸ τοῦ Γολγοθᾶ σπήλαιον, ποτὲ δὲ εἰς τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν, ἄλλοτε εἰς τὸν Ἅγιον Λάζαρον ἢ καὶ εἰς τὸ Μέγα Σπήλαιον, εἰς τὸ ὁποῖον ἀναβλύζει ὕδωρ ἡδύτατον· τὰς ὀνομασίας αὐτὰς εἶχε δώσει ὁ Ὅσιος καὶ ἐκεῖ εἰς τὸν Ὄλυμπον, ὅταν ἦλθεν ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐν ἄλλοις γράφεται Σθλάτενα. Κατὰ τὴν γνώμην ἡμῶν, πρόκειται περὶ τοῦ χωρίου, ὅπερ μέχρι πρὸ 35ετίας περίπου ὠνομάζετο Σκλάταινα, ἤδη δὲ ἔχει μετονομασθῆ εἰς Ρίζωμα, ἀπέχον περὶ τὰ 14 χιλιόμετρα τῆς πόλεως τῶν Τρικκάλων.

[2] Κατὰ τὴν ζοφερὰν διὰ τὸν ἑλληνικὸν γένος καὶ γενικώτερον διὰ τὸν Χριστιανισμὸν ἐποχὴν ἐκείνην (ἀρχαὶ τῆς ΙϚ’ ἑκατονταετηρίδος), ὅτε ὁ Ἑλληνισμὸς ἐστέναζεν ὑπὸ τὴν δουλείαν τοῦ κατακτητοῦ, οἱ δὲ Χριστιανοὶ τῆς Ἀνατολῆς ὑφίσταντο τὴν σκληροτέραν δοκιμασίαν, τὸ Ἅγιον Ὄρος ἀπήλαυε ποιᾶς τινος σχετικῆς ἐλευθερίας, χάρις εἰς τὰ προνόμια τὰ ὁποῖα εἶχον παραχωρήσει εἰς αὐτὸ οἱ κατακτηταὶ σουλτᾶνοι. Τὴν ἐλευθερίαν ὅμως αὐτὴν οἱ Ἁγιορεῖται ἐξηγόραζον δι’ ἁδροτάτων καταβολῶν χρυσίου καὶ ἀργυρίου, τὸ ὁποῖον ὅμως δυσκόλως ἐξευρίσκετο, διότι ἠφάνιζεν αὐτὸ ἡ ἀπληστία τῶν κατακτητῶν. Πρὸς ἐξοικονόμησιν ὅθεν τῶν ἀπαιτουμένων διὰ τὴν καταβολὴν τῶν βαρυτάτων φόρων ἠναγκάζοντο νὰ προσφεύγουν εἰς τοὺς ὁμοδόξους τῶν ἐλευθέρων χωρῶν, ὧν μία ἦτο καὶ ἡ Βλαχία, ὑποτελὴς μὲν καὶ αὕτη εἰς τοὺς σουλτάνους, ἀλλ’ ἐσωτερικῶς ἐλευθέρα. Οἱ ἡγεμόνες τῆς Βλαχίας ἀπὸ τῆς ἐποχῆς ἀφ’ ἧς μετέβη ἐκεῖ (1499) ὁ Πατριάρχης Νήφων ὁ Β’ (βλέπε ἡμέτερον «Μέγαν Συναξαριστὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος ΙΑ’), προσέφερον μεγάλα βοηθήματα εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος. Πρὸς τὸν σκοπὸν ὅθεν τοῦτον μετέβαινον τότε ἐκεῖ οἱ προεστῶτες τοῦ Ὄρους.

[3] Θηκαρᾶς ἦτο μέγα βιβλίον, τὸ ὁποῖον περιεῖχεν ἀναριθμήτους κατανυκτικὰς εὐχὰς καὶ ἐχρησιμοποιεῖτο ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ὡς προσευχητάριον ἢ εὐχολόγιον. Τοῦτο ἐξεδόθη τὸ πρῶτον ἐν Βενετίᾳ τὸ 1683 ὑπὸ Ἀγαπίου τοῦ Κρητός, ἔκτοτε δὲ ἐξεδόθη ἐπανειλημμένως.

[4] Μονὴ τῶν Βουλγάρων ἐλέγετο τότε ἡ Μονὴ τοῦ Φιλοθέου, διότι κατῴκουν εἰς αὐτὴν Μοναχοὶ Βούλγαροι.

[5] Ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου τούτου Ἀντωνίου τοῦ Νέου ἑορτάζεται κατὰ τὴν 17ην Ἰανουαρίου (βλέπε σελ. 369-371 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου).

[6] Πρόκειται περὶ τοῦ Πατριάρχου Ἱερεμίου τοῦ Α’, πατριαρχεύσαντος ἀπὸ τὸ 1520-1545. Κατὰ τὸ ταξίδιον αὐτὸ τοῦ Ἱερεμίου Α’ ἐπωφεληθέντες οἱ ἐχθροί του προσέφεραν εἰς τὸν σουλτᾶνον 4000 χρυσᾶ νομίσματα καὶ ἐπέτυχαν νὰ ἀνακηρύξουν Πατριάρχην τὸν Ἰωαννίκιον Α’ (1523). Τοῦτο μαθόντες οἱ λοιποὶ Πατριάρχαι, εὑρισκόμενοι εἰσέτι εἰς Ἱεροσόλυμα, ἀφώρισαν τὸν Ἰωαννίκιον καὶ ἐπέτυχον τὴν εἰς τὸν θρόνον ἀποκατάστασιν τοῦ Ἱερεμίου.

[7] Κάθισμα ὀνομάζεται παρὰ τοῖς Μοναχοῖς κελλίον ἡσυχαστικὸν μακρὰν τοῦ Μοναστηρίου εὑρισκόμενον, ἀλλ’ ἐξ αὐτοῦ ἐξαρτώμενον, εἰς τὸ ὁποῖον διαμένουν εἷς ἢ περισσότεροι Μοναχοί.

[8] Ἀσφαλῶς τοῦτο εἶναι τὸ σημερινὸν χωρίον Μαλαθριά, ὑπαγόμενον εἰς τὴν Κοινότητα Δίου τοῦ νομοῦ Πιερίας (Κατερίνης), κείμενον εἰς τοὺς βορείους πρόποδας τοῦ ὄρους Ὀλύμπου.

[9] Τουρία ἢ Τουργιὰ εἶναι τὸ παλαιὸν ὄνομα τοῦ σημερινοῦ χωρίου Γανόχωρα.