Δὲν ἔλειψαν, ὅμως καὶ στρατιῶται Χριστοῦ ὑπὲρ τῆς ἀληθείας ἀγωνιζόμενοι, διότι τοῦτο τὸ κακόδοξον δόγμα ἐπολέμησαν διὰ λόγων πολλοὶ Πατέρες καὶ θεολόγοι ἔχοντες ποιμένα καὶ διδάσκαλον τὸν Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος ἐστάθη στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας. Μετὰ τούτου τότε ἐστερέωσε τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, ἕως θανάτου παραδώσας ἑαυτόν, ὅπως φανῇ φύλαξ ἀκριβὴς τῶν θείων δογμάτων, καὶ οὗτος ὁ Μέγας Μελέτιος. Ὁ ὁποῖος ἀπόφασιν εἶχε νὰ μὴ ζητῇ μόνον τὸ ἰδικόν του συμφέρον, ἀλλὰ καὶ τὸ τοῦ πλησίον. Ἄφησε τὴν ἡσυχίαν καὶ περιεφέρετο εἰς ὅλην τὴν Βιθυνίαν, στερεώνων τοὺς Χριστιανοὺς εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν, καὶ παραγγέλλων νὰ φυλάττωσι τὴν εὐσέβειαν καὶ νὰ ἀπέχωσιν ἐπιμελῶς ἀπὸ τὸ νέον ἐκεῖνο καὶ στρεβλὸν δόγμα, διότι οὕτως ὠνόμαζε τὸν Λατινισμόν.
Μίαν φοράν, ἐνῷ περιεπάτει ὁ Ὅσιος καὶ ἡ ἡμέρα ἔκλινε πρὸς τὴν ἑσπέραν, εἶπε πρὸς αὐτὸν ὁ συνοδοιπόρος του· «Πάτερ, βλέπεις ὅτι ὁ καιρὸς ἔφθασεν εἰς τὴν ἑσπέραν, καὶ ἂς μείνωμεν ἐδῶ, διότι τὸ χωρίον εἶναι ἀκόμη μακρὰν καὶ δὲν προφθάνομεν νὰ ὑπάγωμεν ἐκεῖ». Ὁ δὲ Ὅσιος, σηκώσας τοὺς ὀφθαλμούς του εἰς τὸν οὐρανόν, λέγει· «Ὁ Θεὸς ὁ Σωτήρ μου, σὺ ὅστις εἶσαι τὸ φῶς τοῦ κόσμου, καὶ ὅστις πάλαι ἔστησας τὸν ἥλιον χάριν τοῦ λαοῦ Ἰσραήλ, ἂς σταθῇ καὶ τώρα χάριν ἡμῶν, ἵνα φθάσωμεν ἡμέραν εἰς τὸ χωρίον, ὅπου ζητοῦμεν». Καὶ ὢ τῶν ἀπείρων θαυμάτων σου, Χριστὲ Βασιλεῦ! δὲν ἔδυσεν ὁ ἥλιος ἕως οὗ ἐπῆγαν ἐκεῖ ὅπου ἤθελεν ὁ Ἅγιος.
Κάτωθεν τοῦ βουνοῦ τοῦ μεγάλου Αὐξεντίου, ὀλίγον μακρὰν τῆς στερεᾶς, εἶναι νησίδιον καλούμενον τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου, μικρὸν μὲν τὸ μέγεθος, χαριέστατον δὲ τὴν θεωρίαν· εἰς αὐτὸ τὸ νησίδιον ἔκτισεν ὁ Ὅσιος ἀσκητήρια καὶ ἄλλους εὐκτηρίους οἴκους· ἔπειτα ἐδόθη εἰς ἀγῶνας καὶ κόπους ὑπερβολικοὺς τῆς ἀσκήσεως· εἰς στάσεις, λέγω, ὁλονυκτίους, ἀγρυπνίας, νηστείας, προσευχάς, δάκρυα· ἀλλὰ δὲν ἄφησε καὶ τὸ νησίδιον ἐκεῖνο ἐστερημένον ἀπὸ θαύματα, καὶ μάρτυρες τούτου εἶναι τὰ πλήθη τῶν ἀνθρώπων, τὰ ὁποῖα συνέτρεχον εἰς αὐτὸ διὰ νὰ ἀπολαμβάνωσι τὴν τῶν θαυμάτων ἐνέργειαν· ἀλλὰ διότι ἐταράττετο καὶ ἐκεῖ ἡ ἡσυχία τοῦ Ὁσίου ὑπὸ τῆς συρροῆς τῶν Χριστιανῶν, ἀπεφάσισε πάλιν νὰ ὑπάγῃ εἰς τὸ βουνὸν τοῦ Αὐξεντίου· ὅταν ἡτοιμάζετο ὁ Ὅσιος διὰ νὰ ἀναχωρήσῃ, φαίνεται εἰς αὐτὸν ὀφθαλμοφανῶς ὁ μέγας Αὐξέντιος ἐν τῷ μέσῳ τῆς ἡμέρας, καὶ χαιρετίζων αὐτὸν τὸν ηὐχαρίστησε πολὺ διὰ τὸν Ναὸν τὸν ὁποῖον ἔκτισεν ἐκεῖ· συγχρόνως δὲ ἐπληροφόρησεν αὐτὸν ὅτι ἔχει νὰ τοῦ ἀποδώσῃ μεγάλην ἀνταμοιβήν, παρομοίαν μὲ ἐκείνην τὴν ὁποίαν ἔλαβεν ὁ Ὁσιομάρτυς Στέφανος ὁ Νέος, ὁ ὁποῖος ἠσκήτευσεν εἰς ἐκεῖνο τὸ βουνόν, ὅπερ καὶ ἐγένετο, διότι ἀπέλαβε τὸν στέφανον τῆς ὁμολογίας καὶ ὁ θεῖος Μελέτιος ὡς θέλει τὸ φανερώσει ὁ λόγος.