Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Εἰς ἓν Μοναστήριον ἦτό τις Ἡγούμενος πολὺ φιλόξενος καὶ ἐλεήμων καὶ ὅσον αὐτὸς ἠλέει τοὺς πτωχούς, τόσον περισσότερον ηὐλόγει ὁ Θεὸς τὸ Μοναστήριόν του. Ἀφ’ οὗ δὲ ἀπέθανεν ὁ Ἡγούμενος ἐκεῖνος, ἔγινεν ἄλλος ἀνελεήμων, ὅστις ἐστέρησε τὴν φιλοξενίαν καὶ ἐλεημοσύνην ἀπὸ τοὺς ξένους καὶ πτωχούς. Ὅθεν καὶ ὁ Θεὸς ἐστέρησε τὴν εὐλογίαν του ἀπὸ τὸ Μοναστήριον. Τόσην δὲ στενοχωρίαν ἐδοκίμαζον οἱ Μοναχοί, ὥστε μόλις εἶχον τὸν ἐπιούσιον ἄρτον. Ἐν μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν ἐπῆγεν εἷς ἱεροπρεπὴς καὶ σεβάσμιος γέρων εἰς τὸν θυρωρόν, καὶ τὸν παρεκάλεσε νὰ τὸν δεχθῇ μέσα εἰς τὸ Μοναστήριον. Ὁ δὲ θυρωρὸς τὸν ἐδέχθη, ἀλλὰ κρυφίως. Ἔπειτα ἐνῷ ἐφιλοξένει αὐτόν, τοῦ λέγει· «Μὴ θαυμάσῃς, καλὲ ἄνθρωπε, ὅτι δέν σε περιποιοῦμαι καθὼς πρέπει. Διότι ἄλλοτε τὸ Μοναστήριον τοῦτο ἦτο τόσον εὐτυχισμένον, ὥστε καὶ αὐτὸς ὁ Ἐπίσκοπος ἐὰν ἤρχετο, τὸν περιεποιοῦντο πλουσιοπάροχα. Ἀλλὰ τόσον τοῦτο ἐδυστύχησεν, ὥστε οὐδὲ τὸν πτωχότερον ἄνθρωπον δύναται νὰ περιποιηθῇ». Τότε ὁ φαινόμενος γέρων ἐκεῖνος τοῦ ἀπεκρίθη· «Δύο ἀδελφοὶ ἐδιώχθησαν ἀπὸ τὸ Μοναστήριον τοῦτο, καὶ ἂν αὐτοὶ δὲν ἐπανέλθωσι, ποτὲ δὲν θέλει εὐτυχήσει τὸ Μοναστήριον. Ὁ μὲν εἷς ἀδελφὸς ὀνομάζεται «Δότε», ὁ δὲ ἄλλος «Δοθήσεται». Καὶ ταῦτα εἰπών, ἔγινεν ἄφαντος. Εὐθὺς τότε ὁ θυρωρὸς ἀνήγγειλε τὴν ὅρασιν εἰς τὸν Ἡγούμενον καὶ εἰς ὅλους τοὺς ἀδελφούς. Ὅθεν ἤρχισαν πάλιν νὰ φιλοξενῶσι τοὺς πτωχοὺς ὡς πρότερον καὶ οὕτω ἤρχισε καὶ τὸ Μοναστήριον νὰ λαμβάνῃ πάλιν τὴν προτέραν εὐτυχίαν. (Ἐκ του Πολιτικοῦ Θεάτρου σελ. 402).

Ἐὰν ταῦτα πάντα φυλάττωμεν, ἀδελφοί, θέλομεν ἔχει πρὸς τὸν Θεὸν παντοτινοὺς πρεσβευτὰς τοὺς σήμερον ἑορταζομένους Ἁγίους Πατέρας, καὶ βοηθοὺς καὶ ὑπερμάγους ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ καὶ ἐν τῇ μελλούσῃ. Ἀληθῶς δὲ τότε θὰ ἔχωμεν νὰ καυχώμεθα, ὅτι εἴμεθα ἡμεῖς μὲν τέκνα αὐτῶν, αὐτοὶ δὲ Πατέρες ἡμῶν, διὰ τὴν ὁμοίωσιν τὴν ὁποίαν ἔχουσι τὰ ἔργα ἡμῶν πρὸς τὰ ἔργα ἐκείνων, καθὼς εἶπεν ὁ Κύριος πρὸς τοὺς Ἰουδαίους· «Εἰ τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ ἦτε, τὰ ἔργα τοῦ Ἀβραὰμ ἐποιεῖτε ἄν» (Ἰωάν. η’ 39). Ἐὰν ταῦτα πάντα φυλάττωμεν, καὶ ἐν μετανοίᾳ τὴν ζωὴν ἡμῶν τελειώσωμεν εἰς τοῦτον τὸν ἱερὸν τόπον, θέλομεν ἀποκτήσει πρὸς τούτοις ἀπροσμάχητον προστάτιν καὶ βοηθὸν αὐτὴν τὴν Κυρίαν καὶ Ἔφορον τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τὴν Δέσποιναν ἡμῶν Θεοτόκον, ἥτις θέλει μᾶς συστήσει εἰς τὸν Υἱόν της, καὶ θέλει ζητήσει παρ’ Αὐτοῦ τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, καθὼς ὑπεσχέθη ἀφ’ ἑαυτῆς ἡ ἀψευδὴς Μήτηρ τοῦ Θεοῦ, ὡς προείπομεν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».