Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Ἅγιον Ὄρος θέλει νὰ εἴπῃ τόπος ἁγιότητος· τόπος καθαρότητος· τόπος ὅπου ἐπάτησαν τόσων Ἁγίων πόδες, τόπος, ὅστις ἔχει ἐζυμωμένα τὰ χώματα ἀπὸ τὰ αἵματα, ἀπὸ τοὺς ἱδρῶτας καὶ ἀπὸ τὰ δάκρυα ἑκατοντάδων καὶ χιλιάδων Ὁσίων Πατέρων· ἐν ἑνὶ λόγῳ τὸ Ἅγιον Ὄρος εἶναι τόπος ἀρετῆς καὶ ἀγαθοεργίας.

Ἂς ἐνθυμώμεθα πάντοτε, ἀδελφοί, τὸν πρῶτον ἐκεῖνον σκοπόν, διὰ τὸν ὁποῖον ἐφύγαμεν τὸν κόσμον καὶ ἤλθομεν ἐδῶ εἰς τὸ Ὄρος, ὅστις ἦτο βεβαιότατα νὰ εὐαρεστήσωμεν τῷ Θεῷ, καὶ νὰ σωθῶμεν. Τοῦτο ἐνεθυμεῖτο πάντοτε καὶ ὁ μέγας Ἀρσένιος, διὸ καὶ ἔλεγε τὸ ἑξῆς ἀξιομνημόνευτον λόγιον· «Ἀρσένιε, δι’ ὃ ἐξῆλθες»· διότι ἡ συχνὴ τοῦ πρώτου ἐκείνου σκοποῦ μας ἐνθύμησις ἀνακαινίζει τὴν προθυμίαν ἡμῶν, καὶ δὲν μᾶς ἀφήνει νὰ πίπτωμεν εἰς ἀμέλειαν.

Ἂς προσέχωμεν λοιπόν, ἀγαπητοί, καλῶς, ὅσοι εἰς τοῦτον τὸν νοητὸν παράδεισον τῆς Θεοτόκου εὑρισκόμεθα. Διότι καθὼς εἰς τὸν αἰσθητὸν Παράδεισον ἦτο ξύλον ζωῆς, καὶ ξύλον γνώσεως καλοῦ καὶ πονηροῦ, οὕτω καὶ ἐδῶ εἶναι καὶ καλὰ καὶ κακά, ὑπάρχει καὶ ζωὴ καὶ θάνατος. Καθὼς δὲ ἐκεῖ ἦτο ὄφις, ὅστις ἠπάτησε τοὺς προπάτορας, οὕτω καὶ ἐδῶ εἶναι διάβολος, καὶ ζητεῖ κάθε ὥραν νὰ μᾶς ἀπατήσῃ μὲ τὰς ἡδονὰς τῆς σαρκὸς καὶ νὰ μᾶς θανατώσῃ. Ὅθεν ἂς μὴ λαμβάνωμεν θάρρος ποτὲ λέγοντες, ὅτι τάχα εὑρισκόμεθα εἰς τὸν λιμένα τοῦτον, καὶ δὲν φοβούμεθα. Διότι συμβαίνει πολλάκις νὰ ναυαγῶσι πολλοὶ ἀνελπίστως καὶ ἔσω εἰς αὐτὸν τὸν λιμένα, τὸ ὁποῖον εἶναι πλέον ἀξιογέλαστον. Ἐπειδή, ἂν ἐκινδυνεύομεν τυχὸν εὑρισκόμενοι εἰς τὸ πέλαγος τοῦ κόσμου, δὲν εἴμεθα τόσον ἀξιογέλαστοι, ἀλλὰ νὰ κινδυνεύσωμεν καὶ νὰ πνιγῶμεν ἐντὸς τοῦ λιμένος τῆς μετανοίας, τοῦτο κάμνει τοὺς δαίμονας καὶ τοὺς ἀνθρώπους νὰ μᾶς περιγελῶσι περισσότερον. Διὰ τοῦτο εἶπεν ὁ μέγας Βασίλειος· «πολλοὺς ὁ ἐχθρός, τοὺς ἐν τῷ πελάγει καὶ παντὶ ἀνέμῳ καὶ κλύδωνι διασωθέντας, εἴσω τῶν λιμένων ἀμεριμνοῦντας, σὺν αὐτάνδρῳ τῷ σκάφει τῷ βυθῷ παρέδωκεν» (περὶ ἀποταγ. βίου). Καὶ ἀλλαχοῦ λέγει, ὅτι πολλοὶ μὲν ἀρχίζουσι τὴν μοναδικὴν ζωήν, ὀλίγοι ὅμως τὴν τελειώνουσιν ἀξίως καὶ καθὼς πρέπει· «τὸ μὲν γὰρ κατάρξασθαι τοῦ μονήρους βίου, πολλοῖς ἴσως τετόλμηται· τὸ δὲ ἀξίως ἐπιτελέσαι, ὀλίγοις τάχα που πεπόνηται» (Ἐπιστολὴ πρὸς Χίλωνα).

Πρὸ πάντων δὲ ἂς μιμώμεθα ἅπαντας τοὺς Ἁγίους τούτους εἰς τὴν φιλοξενίαν καὶ ἐλεημοσύνην, ἐὰν θέλωμεν νὰ εὐλογῇ ὁ Κύριος τὰ ὑπάρχοντα τῶν Μοναστηρίων καὶ Σκήτεων καὶ Κελλίων· διὰ τὸ ὁποῖον ἁμαρτίαν ἐνόμισα νὰ σιωπήσω ἐδῶ ὡς ἁρμοδίαν τὴν ἱστορίαν, τὴν ὁποίαν εὑρίσκομεν εἰς τὰ Πατερικά.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».