Σελίδα 6 από 21
Ἐν ὅσῳ δὲ ἔζη ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχιλλᾶς, ἦτο εὐσεβὴς καὶ Ὀρθόδοξος ὁ ἀσεβέστατος Ἄρειος, κατόπιν δὲ ἀφ’ οὗ ἀπέθανεν ὁ Ἀχιλλᾶς καὶ ἀρχιεράτευσεν ὁ ἐν Ἁγίοις Ἀλέξανδρος (313-328) ἤρχισε πάλιν νὰ βλασφημῇ τὰ αὐτὰ καὶ πλείονα τῶν προτέρων λέγων, τόσον ὥστε παρέσυρε, πολλοὺς εἰς τὴν πλάνην του μεταξὺ τῶν ὁποίων τὸν Εὐσέβιον, ὅστις πρότερον μὲν ἦτο Μητροπολίτης εἰς τὴν Βηρυττόν, ὕστερον δὲ μετετέθη εἰς Νικομήδειαν, τὸν Θεωνᾶν καὶ τὸν Σεκοῦνδον τοὺς ποτὲ, Ἐπισκόπους, Παυλῖνον τὸν Ἐπίσκοπον Τύρου καὶ ἄλλον τινὰ Εὐσέβιον Μητροπολίτην Καισαρείας. Ὄχι δὲ μόνον αὐτοὺς ἀλλὰ καὶ ἄλλους πολλοὺς Κληρικοὺς καὶ Ἀρχιερεῖς. Βλέπων λοιπὸν αὐτὸν ὁ Ἀρχιερεὺς Ἀλέξανδρος τοιαῦτα πράττοντα, συνήθροισεν ἑκατὸν Ἐπισκόπους ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον καὶ τὴν Λιβύην καὶ καθῄρεσε τὸν Ἄρειον καὶ τοὺς ἀκολούθους του ὅλους.
Τὴν σύγχυσιν ταύτην τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ ἀκούων ὁ βασιλεὺς Κωνσταντῖνος ἔστειλεν εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν τὸν Ἐπίσκοπον τῆς Κουδρούβης. Ὅσιον ὀνόματι, μὲ γράμματα ἰδικά του παρακλητικὰ πρὸς τὸν Ἀρχιερέα Ἀλέξανδρον καὶ πρὸς τὸν Ἄρειον. Καὶ πρὸς μὲν τὸν Ἄρειον συνίστα νὰ ἀφήσῃ τὴν αἵρεσίν του καὶ νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὴν εὐσέβειαν, πρὸς δὲ τὸν Ἀλέξανδρον νὰ δεχθῇ τὸν Ἄρειον καὶ νὰ τὸν ἀποκαταστήσῃ εἰς τὸ τῆς ἱερωσύνης πρῶτο αὐτοῦ ἀξίωμα. Συγκατετίθετο δὲ καὶ ὁ Ἀλέξανδοος νὰ δεχθῇ τὸν Ἄρειον ἐὰν μετενόει. Ἀλλ’ αὐτὸς ὁ τρισάθλιος δὲν μετέβαλε τὴν γνώμην του ἀλλ’ ὅσον ἔβλεπεν ὅτι τὸν παρακαλοῦν νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὴν εὐσέβειαν, τόσον αὐτὸς ἠγριοῦτο κατὰ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ἀρχιερέως Ἀλεξάνδρου. Ἰδὼν δὲ ὁ Ὅσιος, ὁ τῆς Κουδρούβης Ἐπίσκοπος, ὅτι οὐδὲν πράττει, ἐπέστρεψεν εἰς τὸν βασιλέα καὶ τοῦ ἐξέθεσε τὴν ὑπόθεσιν. Ὁ δὲ χριστιανικώτατος καὶ εὐσεβέστατος βασιλεὺς, Κωνσταντῖνος, ὡς ἀγαθὸς ἄνθρωπος ὅπου ἦτο, δὲν ὠργίσθη κατὰ τοῦ Ἀρείου, νὰ διατάξῃ νὰ τὸν φονεύσουν, ἀλλ’ ἔστειλε διαταγὰς κατὰ πᾶσαν πόλιν καὶ τόπον νὰ συναχθοῦν οἱ Ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρῶτοι τῶν Μοναχῶν εἰς τὴν Νίκαιαν, διὰ νὰ συνδιαλεχθοῦν μὲ τὸν Ἄρειον καὶ νὰ κρίνουν ποῖος εἶναι ὁ πταίστης καὶ ὁ βλάσφημος.
Συνήχθησαν λοιπὸν εἰς τὴν Νίκαιαν ἅπαντες καὶ οἱ μὲν Ἀρχιερεῖς ἦσαν διακόσιοι τριάκοντα δύο, οἱ δὲ Ἱερεῖς καὶ Διάκονοι καὶ Μοναχοὶ ἦσαν ὀγδοήκοντα ἕξ, ἐν ὅλῳ τριακόσιοι δεκαοκτώ. Ὁ δὲ βασιλεύς, ὡς ἤκουσεν ὅτι συνήχθησαν οἱ Ἀρχιερεῖς, ἔστειλεν εἰς αὐτοὺς βασιλικὰ φαγητὰ καὶ ποτὰ καὶ ἄφθονα δῶρα.
Ὑποσημειώσεις
[1] Τοῦτο συνέβη περί τὸ ἔτος 296. Ὑπῆρξε δὲ ἀρχηγὸς τῆς ἐπαναστάσεως ἐκείνης Ἀχιλλεύς τις, ὅστις καὶ ἀνεκήρυξεν ἑαυτὸν βασιλέα. Ἡ στάσις αὕτη ἐστοίχισε πολὺ εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, τὴν ὁποίαν ὁ Διοκλητιανὸς παρέδωσεν εἰς τὸ πῦρ, τοὺς δὲ κατοίκους αὐτῆς κατέσφαξε. Περὶ τῆς σφαγῆς ταύτης διηγούμενος ὁ Μαλάλας (Ϛʹ αἰὼν) λέγει τὰ ἑξῆς: «Παραλαβὼν δὲ Ἀλεξάνδρειαν (ὁ Διοκλητιανὸς) ἐνέπρησεν αὐτήν· εἰσῆλθε δὲ ἐν αὐτῇ ἔφιππος, τοῦ ἵππου αὐτοῦ περιπατοῦντος ἐπάνω τῶν λειψάνων. Ἦν δὲ κελεύσας τῷ ἐξπεδίτῳ (εἶχε δώσει διαταγὴν εἰς τὸ στράτευμα αὐτοῦ) μὴ φείσασθαι τοῦ φονεύειν, ἕως οὗ ἀνέλθῃ τὰ αἵματα τῶν σφαζομένων ἕως τὸ γόνυ τοῦ ἵππου, οὗ ἐκάθητο» (ἔκδοσις Βόννης, σελ. 309).
[2] Τὰ περί τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου βλέπε ἐκτενέστερον ἐν τῷ κατὰ πλάτος Βίῳ αὐτοῦ, ὡς παραθέτομεν τοῦτον ἱστορικῶς ἐνημερωμένον ἐν τῷ Εʹ τόμῳ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Μαΐου καʹ (21ην).
[3] Περί τῶν ὑπὸ τῆς Ἁγίας Αʹ Οἰκουμενικῆς Συνόδου νομοθετηθέντων περί τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα ὡς καὶ περὶ τοῦ πῶς τοῦτο ἑωρτάζετο τὸ πάλαι βλέπε εἰς τὴν σημείωσιν τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα σελ. 65-71 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.
[4] Ὁ θεῖος Ἀλέξανδρος διαδεχθείς τὸν μακάριον Μητροφάνην, προέστη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως (κατὰ Ζ. Ν. Μαθᾶν) ἔτη 13 (330-343). Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται κατὰ τὴν λʹ (30ὴν) Αὐγούστου (βλέπε ἐν τόμῳ Ηʹ).
[5] Παῦλος ὁ ἁγιώτατος Πατριάρχης διεδέχθη τὸν ἀοίδιμον Ἀλέξανδρον (κατὰ Ζ. Ν. Μαθᾶν), ἐν ἔτει 343, ἡ πατριαρχεία ὅμως αὐτοῦ ὑπῆρξε πλήρης δραματικῶν ἐπεισοδίων. Καὶ ἐν πρώτοις ἐξωσθείς μετά τινας μῆνας ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου ἀντικατεστάθη ὑπὸ τοῦ ἀρειανόφρονος Εὐσεβίου τοῦ Νικομηδείας. Τούτου δὲ ἀποθανόντος ἐν ἔτει 345 ἀποκατεστάθη ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ὁ Παῦλος, ἀλλὰ συγχρόνως οἱ Ἀρειανοὶ ἐχειροτόνησαν τὸν Μακεδόνιον τὸν πνευματομάχον. Ἡ ἐπακολουθήσασα διαμάχη ὑπῆρξε δεινή. Ὁ Κωνστάντιος ἐδίωκε καὶ ἐξώριζε τὸν Παῦλον, οἱ δὲ Ὀρθόδοξοι διὰ Συνόδων ἀποκαθίστων αὐτόν. Τέλος ἐν ἔτει 347 ἀπαγόμενος εἰς ἐξορίαν ἀπεπνίγη καθ’ ὁδὸν ἐντολῇ τοῦ Αὐτοκράτορος. Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται τῇ ϛʹ (6ῃ) Νοεμβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ ΙΑʹ).
[6] Ἡ τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου πατριαρχεία ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ὑπῆρξεν ἔτι πλέον δυσχερεστέρα ἐκταθεῖσα εἰς μῆκος χρόνων ὁλοκλήρων τεσσαράκοντα πέντε (328-373). Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται τὴν ιηʹ (18ην) Ἰανουαρίου (βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ).
[7] Περί τοῦ Ἁγίου τούτου Μητροφάνους βλέπε ἐν τῇ ἡμερομηνίᾳ ταύτῃ ἐν τόμῳ Ϛʹ.
