Σελίδα 2 από 21
Ἀλλὰ πρῶτον παρακαλῶ τὴν ἀγάπην σας, εὐλογημένοι Χριστιανοί, μὴ ἀμελῆτε καὶ νυστάζετε, διότι οἱ λόγοι μου δὲν εἶναι διὰ ὑποθέσεις κοσμικάς, ἀλλὰ διὰ τὴν ψυχικήν σας σωτηρίαν, καὶ ἐὰν μὲν τοὺς ἀκούσετε προθύμως καὶ καρποφορηθῆτε ἐξ αὐτῶν ἔχετε μισθὸν ἐκ Θεοῦ· ἐὰν δὲ τοὺς ἀμελήσετε, πολὺν κίνδυνον ἔχετε διὰ τὴν ψυχήν σας. Διὰ τοῦτο σᾶς παρακαλῶ δεχθῆτε τοὺς λόγους μου μὲ ὅλην τὴν καρδίαν σας, διὰ νὰ λάβετε μισθὸν καὶ ἐκ Θεοῦ καὶ ἀπὸ τοὺς σήμερον ἑορταζομένους Ἁγίους Πατέρας.
Μετὰ τριακόσια καὶ πέντε ἔτη ἀπὸ τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Χριστοῦ, εἰς τὸ δέκατον ἔνατον ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ ἀσεβεστάτου Διοκλητιανοῦ, ἠγέρθη καὶ πάλιν διωγμὸς κατὰ τῶν Χριστιανῶν καὶ μάλιστα ἀγριώτερος ἀπὸ τοὺς προηγουμένους, ἀκόμη καὶ ἀπὸ αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι ἔγιναν εἰς τὸν καιρὸν τοῦ Τραϊανοῦ (98-117) καὶ τοῦ Δεκίου (249-251). Κατ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἦτο καὶ ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, νέος μὲν εἰς τὴν ἡλικίαν, πλὴν ἀπὸ τοὺς γέροντας τοῦ καιροῦ ἐκείνου φρονιμώτερος. Ἀκούσατε ὅμως πῶς οὗτος ἐβασίλευσε καὶ πῶς συνεκρότησε τὴν Ἁγίαν αὐτὴν Σύνοδον.
Ὅταν ἐβασίλευον ὁ Διοκλητιανὸς (284-305) καὶ ὁ Μαξιμιανὸς ὁ Ἑρκούλιος (Ἡρακλῆς) (286-305), οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἀλεξανδρείας ἐπανεστάτησαν κατὰ τῆς ρωμαϊκῆς ἐξουσίας, μὴ θέλοντες νὰ ὑποτάσσωνται εἰς τοὺς δύο αὐτοὺς βασιλεῖς [1]. Ὁ βασιλεὺς λοιπὸν τῆς Ἀνατολῆς Διοκλητιανός, ἔχων γαμβρὸν ἐκ τῆς θυγατρός του τὸν Ἑρκούλιον Μαξιμιανὸν βασιλέα τῆς Δύσεως, τὸν ἔλαβε μεθ’ ἑαυτοῦ νὰ ὑπάγωσιν εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν μὲ τὰ στρατεύματά των νὰ τὴν κυριεύσουν. Τότε ἦτο καὶ ὁ πατὴρ τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου, ὁ Κωνστάντιος ὁ Χλωρός, βασιλεὺς μικρὸς εἰς τὰ δυτικώτερα μέλη τῆς Αὐτοκρατορίας, κεχειροτονημένος ἀπὸ τοὺς δύο αὐτοὺς βασιλεῖς. Πληροφορηθεὶς δὲ οὗτος τὰ γενόμενα ἀπέστειλε, καὶ αὐτὸς μικρὸν στράτευμα νὰ ὑπάγῃ εἰς βοήθειαν τῶν βασιλέων. Ἡ διοίκησις τοῦ στρατεύματος ἐκείνου ἀνετέθη εἰς τὸν υἱὸν τοῦ Κωνσταντίου Χλωροῦ, τὸν μετέπειτα Μεγάλον Κωνσταντῖνον, ὅστις τότε ἦτο νέος τὴν ἡλικίαν καὶ ἠκολούθει τὸν Διοκλητιανὸν εἰς τοὺς πολέμους. Ἐκράτει δὲ ὁ Διοκλητιανὸς πλησίον του τὸν Κωνσταντῖνον προφασιζόμενος ὅτι θέλει νὰ τὸν ἐκπαιδεύσῃ εἰς τὴν πολεμικὴν τέχνην, κατ’ ἀλήθειαν ὅμως τὸν ἐκράτει ὡς ὅμηρον διὰ νὰ ἐξασφαλίζῃ τὴν ὑποταγὴν τοῦ πατρός του εἰς τοὺς βασιλεῖς. Ἐπῆγαν λοιπὸν εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν καὶ τὰ τρία στρατεύματα, τοῦ Διοκλητιανοῦ, τοῦ Μαξιμιανοῦ καὶ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου καὶ ἐπολέμησαν.
Ὑποσημειώσεις
[1] Τοῦτο συνέβη περί τὸ ἔτος 296. Ὑπῆρξε δὲ ἀρχηγὸς τῆς ἐπαναστάσεως ἐκείνης Ἀχιλλεύς τις, ὅστις καὶ ἀνεκήρυξεν ἑαυτὸν βασιλέα. Ἡ στάσις αὕτη ἐστοίχισε πολὺ εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, τὴν ὁποίαν ὁ Διοκλητιανὸς παρέδωσεν εἰς τὸ πῦρ, τοὺς δὲ κατοίκους αὐτῆς κατέσφαξε. Περὶ τῆς σφαγῆς ταύτης διηγούμενος ὁ Μαλάλας (Ϛʹ αἰὼν) λέγει τὰ ἑξῆς: «Παραλαβὼν δὲ Ἀλεξάνδρειαν (ὁ Διοκλητιανὸς) ἐνέπρησεν αὐτήν· εἰσῆλθε δὲ ἐν αὐτῇ ἔφιππος, τοῦ ἵππου αὐτοῦ περιπατοῦντος ἐπάνω τῶν λειψάνων. Ἦν δὲ κελεύσας τῷ ἐξπεδίτῳ (εἶχε δώσει διαταγὴν εἰς τὸ στράτευμα αὐτοῦ) μὴ φείσασθαι τοῦ φονεύειν, ἕως οὗ ἀνέλθῃ τὰ αἵματα τῶν σφαζομένων ἕως τὸ γόνυ τοῦ ἵππου, οὗ ἐκάθητο» (ἔκδοσις Βόννης, σελ. 309).
[2] Τὰ περί τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου βλέπε ἐκτενέστερον ἐν τῷ κατὰ πλάτος Βίῳ αὐτοῦ, ὡς παραθέτομεν τοῦτον ἱστορικῶς ἐνημερωμένον ἐν τῷ Εʹ τόμῳ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Μαΐου καʹ (21ην).
[3] Περί τῶν ὑπὸ τῆς Ἁγίας Αʹ Οἰκουμενικῆς Συνόδου νομοθετηθέντων περί τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα ὡς καὶ περὶ τοῦ πῶς τοῦτο ἑωρτάζετο τὸ πάλαι βλέπε εἰς τὴν σημείωσιν τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα σελ. 65-71 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.
[4] Ὁ θεῖος Ἀλέξανδρος διαδεχθείς τὸν μακάριον Μητροφάνην, προέστη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως (κατὰ Ζ. Ν. Μαθᾶν) ἔτη 13 (330-343). Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται κατὰ τὴν λʹ (30ὴν) Αὐγούστου (βλέπε ἐν τόμῳ Ηʹ).
[5] Παῦλος ὁ ἁγιώτατος Πατριάρχης διεδέχθη τὸν ἀοίδιμον Ἀλέξανδρον (κατὰ Ζ. Ν. Μαθᾶν), ἐν ἔτει 343, ἡ πατριαρχεία ὅμως αὐτοῦ ὑπῆρξε πλήρης δραματικῶν ἐπεισοδίων. Καὶ ἐν πρώτοις ἐξωσθείς μετά τινας μῆνας ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου ἀντικατεστάθη ὑπὸ τοῦ ἀρειανόφρονος Εὐσεβίου τοῦ Νικομηδείας. Τούτου δὲ ἀποθανόντος ἐν ἔτει 345 ἀποκατεστάθη ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ὁ Παῦλος, ἀλλὰ συγχρόνως οἱ Ἀρειανοὶ ἐχειροτόνησαν τὸν Μακεδόνιον τὸν πνευματομάχον. Ἡ ἐπακολουθήσασα διαμάχη ὑπῆρξε δεινή. Ὁ Κωνστάντιος ἐδίωκε καὶ ἐξώριζε τὸν Παῦλον, οἱ δὲ Ὀρθόδοξοι διὰ Συνόδων ἀποκαθίστων αὐτόν. Τέλος ἐν ἔτει 347 ἀπαγόμενος εἰς ἐξορίαν ἀπεπνίγη καθ’ ὁδὸν ἐντολῇ τοῦ Αὐτοκράτορος. Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται τῇ ϛʹ (6ῃ) Νοεμβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ ΙΑʹ).
[6] Ἡ τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου πατριαρχεία ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ὑπῆρξεν ἔτι πλέον δυσχερεστέρα ἐκταθεῖσα εἰς μῆκος χρόνων ὁλοκλήρων τεσσαράκοντα πέντε (328-373). Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται τὴν ιηʹ (18ην) Ἰανουαρίου (βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ).
[7] Περί τοῦ Ἁγίου τούτου Μητροφάνους βλέπε ἐν τῇ ἡμερομηνίᾳ ταύτῃ ἐν τόμῳ Ϛʹ.
