Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 10 από 41

Τοιαύτη λοιπὸν ἦτο ἡ ἀληθὴς καὶ βαθεῖα γνῶσις τοῦ Παύλου καὶ τοιαύτης ὑψηλῆς γνώσεως πεῖραν ἔλαβεν ο Διονύσιος. Διὰ μέσου αὐτῆς εὗρε τὸν Θεὸν καὶ ὁ ἴδιος ἐγένετο Θεὸς κατὰ χάριν. Κατόπιν αὐτῶν τῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν, τὰ ὁποῖα ἀπήλαυσε διὰ τῆς τοιαύτης ἀληθοῦς καὶ βαθείας γνώσεως, τίποτε δὲν ἦτο ἱκανὸν νὰ τὸν χωρίσῃ ἀπὸ τὴν νέαν κατάστασιν, μεθ’ ἧς συνεδέθη ἡ ψυχή του, οὔτε ἡ ἀπειλὴ τοῦ θανάτου, οὔτε ἡ ὑπόσχεσις μιᾶς κατὰ κόσμον εὐτυχισμένης ζωῆς, οὔτε τίποτε ἄλλο, ἢ φοβερόν ἢ εὐχάριστον, οὔτε παρόν, οὔτε ἀναμενόμενον. Ἀπεδείχθη δὲ ὁ Διονύσιος ἀκριβὴς εἰκὼν τοῦ Παύλου, ἐπὶ πλέον δὲ διετήρησε ἀπαραχάρακτον τὴν διδασκαλίαν τοῦ Παύλου. Ὅπως ἀκριβῶς ἡ ἐπιτυχία τῶν ἀθλητῶν προκαλεῖ τὸν ἔπαινον ἐκείνων ποὺ τοὺς ἐγύμνασαν, τοιουτοτρόπως καὶ ἡ πρόοδος τῶν μαθητῶν ἐπιφέρει εἰς τοὺς διδασκάλους δόξαν καὶ καλὸν ὄνομα. Κατ’ ἀναλογίαν καὶ ὁ Διονύσιος εἶναι λίαν ἀξιέπαινος, ὄχι μόνον διότι ἐχρημάτισε μαθητὴς τοῦ Παύλου, ἀλλὰ καὶ διότι ἀπεμιμήθη σφοδρῶς τὴν ἀρετήν του καὶ κατέκτησε τὴν τελειότητα τῆς κατὰ Χριστὸν μυστικῆς γνώσεως.

Ἀλλὰ καὶ διὰ τὸν Παῦλον δὲν εἶναι ὀλιγωτέρα ἡ τιμή, ὃτι διετέλεσε καθηγητὴς ἑνὸς τοιούτου ἀνδρὸς ἐκλεκτοῦ κατὰ τὰ ἄλλα, ἀλλὰ καὶ πεπαιδευμένου καὶ ἐναρέτου, ἱκανοῦ ὡς ἐκ τούτου νὰ προσελκύῃ πολλοὺς πρὸς τὸ καλλίτερον. Διότι ὁ Διονύσιος, ὅπως μετὰ προθυμίας ἀπέρριψεν ὅλα, ὅσα μεθ’ ἑαυτοῦ ἔφερε, πρὶν γίνῃ Χριστιανός, μετὰ τῆς αὐτῆς προθυμίας, ἀφοῦ ἔγινε Χριστιανός, κατέστησε τὸν Παῦλον ὁδηγόν του καὶ πρότυπον τῆς ζωῆς του, εἰς ὅ,τι ἔλεγε καὶ ἔπραττε, ὥστε νὰ πλουτίσῃ μὲν τὸ βάθος τῆς γνώσεως, νὰ κατανοήσῃ ἀκριβῶς τὴν Θεολογίαν, νὰ ἐπιτύχῃ τὴν ἀνάβασιν τοῦ νοὸς καὶ τὴν θέωσιν· παραλλήλως δὲ νὰ πλουτίσῃ εἰς χριστιανικὸν ἦθος καὶ τέλειον τρόπον ζωῆς, ὅστις εἶναι πάντοτε ἀκριβὴς συνέπεια μιᾶς τοιαύτης καθάρσεως τῆς ψυχῆς. Οὕτω κατώρθωσε καὶ εἰς τὴν ὑψηλὴν θεωρίαν νὰ διαβῇ καὶ νὰ ἀναδειχθῇ τελειότατος εἰς τὴν πρᾶξιν, μὲ λαμπρὰν καὶ παραδειγματικὴν ζωήν.

Συνέδραμον δὲ εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ Διονυσίου συγχρόνως καὶ πρᾶξις καὶ λόγος, τὰ ὁποῖα, μετὰ τον Θεόν, ἀποτελοῦν τοὺς τελικοὺς πλέον πόθους πάσης ἐπιθυμίας καὶ εἶναι πράγματι μορφαὶ μοναδικῆς εὐτυχίας. Πάντα δὲ τὰ ἄλλα, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν πρᾶξιν καὶ τὸν λόγον, ἀποτελοῦν διὰ τὰς φιλοθέους ψυχὰς ἀνάξια λόγου παιγνίδια.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ