Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 14 από 41

Διὰ τοῦ τρόπου αὐτοῦ ὁ Θεὸς θέλει νὰ μὴ μᾶς ἀφήσῃ μέχρι μόνον τῶν ὁρωμένων, ἀλλὰ ἐκκινοῦντες ἀπὸ αὐτῶν, μᾶς προτρέπει νὰ εἰσερχώμεθα εἰς τὰς ἐσωτερικωτέρας ἐννοίας καὶ νὰ βλέπωμεν, μὲ τὰ ὄμματα τῆς ψυχῆς, βαθύτερον ἀπὸ τὸ φαινόμενον. Καὶ ἐγὼ τοὐλάχιστον βλέπω αὐτόν, μὲ αὐτὰ καὶ τὰ ἄλλα συγγράμματά του νὰ πνέῃ ἐναντίον τῆς πολυθεΐας καὶ τῆς Ἰουδαϊκῆς σκιᾶς, χρησιμοποιῶν ἐναντίον αὐτῶν τὰ δόγματα καὶ τῶν δύο, τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ. Ὡς πιθανὴν δὲ ἐξήγησιν τοῦ τρόπου αὐτῆς τῆς πολεμικῆς τοῦ Διονυσίου θεωρῶ τοῦτο, ἐπειδὴ δηλαδὴ ἕκαστος ἄνθρωπος ἀκολουθεῖ εὐκόλως καὶ κατανοεῖ τὰς ἀπόψεις γνωστῶν του, ἐνῷ ἐκ φύσεως, ὑποπτεύεται τὸ ξένον· εἰς αὐτὸ τὸ σημεῖον ὁ Διονύσιος μιμεῖται γενναῖον ὁπλίτην, ὁ ὁποῖος καίτοι εὑρίσκεται εἰς ὑπεροχὴν ἔναντι τῶν ἀντιπάλων του, ἐν τούτοις καταβάλλει αὐτούς, ὄχι μὲ τὰ ὅπλα του, ἀλλὰ μὲ τὰ ὅπλα ἐκείνων.

Ἐξ αἰτίας ὅλων αὐτῶν ἐγὼ ὀνομάζω τὸν Διονύσιον καὶ καθαιρέτην τῆς πλάνης καὶ προνοητὴν τῆς σωτηρίας μας, δογματίζοντα τὴν ἀλήθειαν, χωρὶς νὰ δύναται κανεὶς νὰ ἔχῃ ἀντιρρήσεις εἰς ὅσα λέγει, καὶ ὁ ὁποῖος ἔχει καθαρὰν καρδίαν, ἀγαπᾷ ὅλους ἀνεξαιρέτως τοὺς ἀνθρώπους. Ὡς τοιοῦτος ὁ Διονύσιος δὲν ἔχει προσωποληψίας, ἄλλους μὲν νὰ προσκαλῇ εἰς σωτηρίαν, καὶ εἰς ἄλλους νὰ ἀρνῆται αὐτήν· ἀπ᾽ ἐναντίας, προβάλλει τὰ πνευματικά του κεφάλαια εἰς ὅλους ἀνεξαιρέτως καὶ μὲ ἁπλότητα καρδίας, εἰς οἱανδήποτε στιγμὴν τοῦ χρόνου, πρὸς κοινὴν ὠφέλειαν. Ἐὰν δὲ ἡ πρόγνωσις τοῦ μέλλοντος καὶ τὸ νὰ γνωρίζῃ κανεὶς ὅσα πρόκειται νὰ συμβοῦν, ὅπως ἀκριβῶς καὶ τὰ παρόντα, εἶναι καθαρὰ ἀπόδειξις προφητείας, τότε καὶ ὁ Διονύσιος δὲν εὑρίσκεται μακρὰν τῶν Προφητῶν.

Ὁ Διονύσιος προλέγει μὲν εἰς τὸν Μεγάλον Ἰωάννην (τὸν Θεολόγον καὶ Εὐαγγελιστὴν) τὴν ἀπελευθέρωσίν του ἀπὸ τα δεσμὰ καὶ τὴν φυλακήν, προλέγει δὲ καὶ τὴν ἐπιστροφήν του πάλιν εἰς τὴν Ἀσίαν, τὴν ἐπακολουθήσασαν, διὰ τῆς Εὐαγγελικῆς διδασκαλίας, φανέρωσιν, ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου, τοῦ Λόγου, καὶ τὴν διάδοσιν τοῦ Εὐαγγελίου. Ἐγὼ πάντως δὲν θὰ ἔλεγον, ὅτι ὁ Διονύσιος εἶναι γεμᾶτος ἀπὸ τὸ χάρισμα τῆς προφητείας, ἐξ αἰτίας αὐτῆς καὶ μόνον τῆς προρρήσεως, παρὰ ἐὰν δὲν εἶχον προγνωσθῆ ὑπ’ αὐτοῦ, πάρα πολὺ καλῶς, τὰ ἀναφερόμενα εἰς τὴν σωτηρίαν ἡμῶν.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ