Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 17 από 41

Ἐμιμεῖτο τοὺς καλυτέρους τῶν ἰατρῶν, μὴ θεραπεύων μόνον σώματα καὶ ἐπουλώνων πληγὰς τῆς σαρκός, ἀλλὰ φροντίζων καὶ διὰ τὴν θεραπείαν τῶν ψυχῶν, δι’ αὐτὸ καὶ ὁ ἴδιος ἠνωχλεῖτο, ὅταν ἐκεῖνοι ἐσκανδαλίζοντο, καὶ ἐλυπεῖτο ἀπὸ τὰ πάθη τῶν ἂλλων. Μήπως δὲν εἶναι ἄξιον ἐξάρσεως τὸ ἐπιστημονικόν, πράγματι, προτέρημα τοῦ ἀνδρὸς περὶ τὴν προστασίαν, καὶ ἄγρυπνον, καὶ ὀξύ, καὶ δραστήριον; ἢ ἡ ὑπερβάλλουσα κάθε μέτρον καλωσύνη καὶ τὸ ἀόργητον τῆς συμπεριφορᾶς του; ἢ ὁ ζῆλος καὶ ὅλα τὰ ἄλλα προτερήματα, διὰ τῶν ὁποίων ἀνεδείχθη ἄριστος οἰκονόμος τῶν ψυχῶν καὶ πραγματικὸς θεράπων Θεοῦ, καὶ θεῖος Ἱεράρχης, προσαρμοζόμενος καὶ ὁ ἴδιος ποὸς τὸ πρῶτον καλὸν καὶ ἄλλους προσαρμόζων, ὥστε νὰ ἀποκτήσουν δύναμιν; Ἀλλ’ ἐπειδὴ καὶ ἐδῶ εὑρίσκομαι εἰς ἀπορίαν πρὸ τῶν ἀναριθμήτων προσόντων τοῦ ἀνδρός, ἐπικαλοῦμαι καὶ πάλιν ὁδηγὸν τοῦ λόγου καὶ βοηθὸν τὸν Θεόν, διὰ νὰ προευτρεπίσῃ καὶ ὑποδείξῃ εἰς ἡμᾶς τὴν ὁδὸν τοῦ περαιτέρω λόγου.

Τὸ ἔργον τοῦ εὐσεβοῦς διδασκάλου δὲν εἶναι τόσον ἁπλοῦν καὶ εὔκολον· ἀπ’ ἐναντίας τὸ θεωρῶ πολὺ δύσκολον καὶ ἀρκετὰ σύνθετον, ἐφ’ ὅσον πρέπει πρῶτον μὲν νὰ ἐκβάλῃ τὴν ἀσέβειαν καὶ τὴν ἁμαρτίαν ἀπὸ τὰς ἀνθρωπίνους ψυχάς, ἀφοῦ δὲ τὰς ἐλευθερώσῃ, νὰ εἰσαγάγῃ ἐντὸς αὐτῶν τὴν εὐσέβειαν καὶ τὴν ἀρετήν, ὅπως ἀκριβῶς συνηθίζουν νὰ κάμουν καὶ οἱ γεωργοί. Διότι καὶ εἰς ἐκείνους, τοὺς γεωργούς, πρώτη φροντὶς δὲν εἶναι νὰ ἐμπιστεύωνται τὸν καλὸν σπόρον εἰς τὴν γῆν· προηγουμένως πρέπει νὰ ἀποσπάσουν τὴν πονηρὰν ρίζαν ἀπὸ τὸν ἀγρὸν καὶ μετὰ νὰ ἀσχοληθοῦν μὲ τὴν σποράν. Καὶ αὐτὸς λοιπὸν ψυχάς, αἱ ὁποῖαι κάποτε εἶχον νεκρωθῆ, διότι δὲν εἶχον γνωρίσει κατὰ βάθος τὸν Θεὸν (πρᾶγμα τὸ ὁποῖον συνιστᾷ συγκεκριμένον θάνατον ψυχῆς, ἐπειδὴ τὴν πίστιν καὶ τὸ νὰ γνωρίζῃ κανεὶς τὸν Θεὸν ἐγώ, τοὐλάχιστον, τὰ θεωρῶ ψυχὴν τῆς ψυχῆς), ἀφοῦ προηγουμένως τὰς ἐκαθάριζεν, ἀποδιώκων ἐξ αὐτῶν τὴν ἀπιστίαν, τὴν ἀσέβειαν καὶ πᾶν φρόνημα ἀθεΐας, τὰς ψυχὰς αὐτὰς τὰς ἐζωογόνει.

Ἐὰν δὲ ἐπιθυμῇς νὰ μάθῃς καὶ τὴν πράξιν τῆς τοιαύτης ζωογονήσεως, σὲ πληροφορῶ τὰ ἑξῆς· προηγουμένως ἡ ἀναζωογόνησις αὐτὴ ἐγίνετο μὲ τὴν δύναμιν τοῦ πνεύματος, μὲ τὴν ὁποίαν δύναμιν ὁ Θεὸς ἀνασταίνει καὶ νεκροὺς ἐκ τῶν τάφων. Ἐν συνεχείᾳ δὲ μὲ τὸν λόγον τῆς διδασκαλίας του, ὁ ὁποῖος ἔρρεε μὲ φροντισμένην γλαφυρότητα καὶ συνεκέντρωνε, πολλὰς ἀπὸ παντοῦ ἀποδείξεις, ἄλλας μὲν ἀπὸ κοινὰς ἐννοίας, ἄλλας δὲ ἀπὸ διαφόρους συλλογισμούς, ὡς ἐπίσης καὶ ἰσχυρὰ παραδείγματα καὶ παρατηρήσεις φαινομένων·

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ