Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Ἄλλοτε πάλιν, διὰ τῆς ὁμιλίας του, ἐτόνιζε τὴν σημασίαν, τῆς ἁμαρτίας, μαζὶ δὲ μὲ αὐτὴν τὴν τέχνην τοῦ πονηροῦ και τὰ δολώματα του διὰ νὰ ἀγγιστρεύῃ τὰς ψυχάς, ὅπως εἶναι αἱ ἡδοναί, διὰ τῶν ὁποίων κυριεύεται ὁ ἄνθρωπος καὶ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸ καλόν· τῶν ἡδονῶν αὐτῶν, ἔλεγε, καρπὸς εἶναι ἡ γέεννα τοῦ πυρός, ποὺ καίεται χωρὶς διακοπήν, τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον, καθὼς καὶ ὅλα ἐν γένει τὰ στοιχεῖα τῆς κολάσεως, ποὺ προκαλοῦν φρίκην, καὶ ὅσα περιλαμβάνει ἡ μέλλουσα νὰ ἀποκαλυφθῇ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ, τὴν ὁποίαν ἐξεκαύσαμεν μὲ τὴν ἀπείθειάν μας. Συνεβούλευε δὲ νὰ ἔχουν οἱ ἄνθρωποι ὑπομονήν, καρτερίαν εἰς τὰς θλίψεις, τονίζων ὅτι ἡ ὑπομονὴ καὶ ἡ καρτερία εἶναι ἀναγκαῖαι εἰς ὅλας τὰς περιπτώσεις, διότι χωρὶς αὐτὰς δὲν δύναται κανεὶς νὰ ἐπιτύχῃ οὔτε τὸ πλέον ἀσήμαντον, πολὺ δὲ περισσότερον πρᾶγμα τόσον σπουδαῖον ὅσον ἡ ἀρετή. Καὶ τὴν ἄποψίν του αὐτὴν ἀπεδείκνυεν ὡς ἀξιόπιστον, ὄχι μόνον μὲ συλλογισμούς, καὶ μὲ ὅλων σχεδὸν τῶν ἀνθρώπων τὰς μαρτυρίας, ἀλλὰ πολὺ περισσότερον μὲ παραδείγματα. Ἀνέφερε τὸν Νῶε, τὸν Ἀβραὰμ καὶ τὸν Ἰακώβ, ποὺ ἐδικαιώθησαν μὲ τὴν ὑπομονήν.

Ἐν συνεχείᾳ προέβαλλε τὸν πολύαθλον Ἰὼβ ἀπὸ τὴν Αὐσίτιδα, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν ἀδάμαστον καρτερίαν του εἰς τὰς πληγὰς καὶ τοὺς πειρασμοὺς ὑπερέβαλε καὶ αὐτὴν τὴν φύσιν· ἀκόμη ἐμνημονεύετο, ἐκτὸς ἀπὸ αὐτούς, ὁ Μωϋσῆς, ὁ Σαμουήλ, ὁ Δαβὶδ καὶ ὅλος ὁ κατάλογος τῶν Δικαίων, ὑπεράνω δὲ αὐτῶν καὶ πρῶτον μεταξύ των παρουσίαζε τὸν Παῦλον τὸν μέγαν, τοὺς Μαθητὰς τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ τὸν ἴδιον τὸν Χριστόν, διότι οἱ Ἀπόστολοι ὄχι μόνον δὲν δυσανασχετοῦσαν, ὅταν ἐβλασφημοῦντο καὶ ἐκολαφίζοντο καὶ καθ’ ἑκάστην ἐθανατώνοντο ἀπὸ τοὺς ἐπηρεάζοντας αὐτούς, ἀλλὰ καὶ πάρα πολὺ ἐκαυχῶντο εἰς τὰς θλίψεις καὶ τὰς ἀσθενείας, καὶ μὲ χαρὰν προσήρχοντο ἐνώπιον τῶν διωκτῶν των, διότι ἠξιώθησαν νὰ πάθουν ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς βλασφημούμενος καὶ ἐμπτυόμενος καὶ δεχόμενος ράπισμα εἰς τὸ πρόσωπον καὶ ἀποθνῄσκων ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν, ἐνῷ διέθετε μυριάδας Ἀγγέλων, τὰς ὁποίας ἠδύνατο νὰ χρησιμοποιήσῃ εἰς ἐκδίκησιν τῶν βασανιστῶν του, ἐν τούτοις ἠνείχετο τὴν ἀχαρακτήριστον καταφροσύνην τῶν σταυρωτῶν του· διὰ τῆς ἀνεκτικῆς του αὐτῆς στάσεως ἀπεδείκνυε τὴν ἔμφυτον φιλανθρωπίαν του καὶ ὅτι ἡ Θεία Αὐτοῦ φύσις δὲν ἠλλοιοῦτο ἀπὸ τὸ πάθος τῆς ὀργῆς ἤ τι ἄλλο, ἀλλὰ καὶ ἔδιδε τύπον ὑπομονῆς καὶ μακροθυμίας εἰς ὅλας τὰς κακώσεις καὶ τοὺς πειρασμούς.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).