Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 20 από 41

Διότι δὲν εἶναι τόσον ἀξιοθρήνητον τὸ νὰ μὴ κάνῃ κανεὶς καθόλου ἀρχὴν εἰς τὴν εὐσέβειαν, ὅσον εἶναι τὸ νὰ ἀποκτήσῃ τὴν εὐσέβειαν καὶ μετὰ νὰ τὴν χάσῃ. Δι’ αὐτὸ ἔκλαιε καὶ ἐφρόντιζε νύκτα καὶ ἡμέραν διὰ τὴν σωτηρίαν τοῦ ποιμνίου του, πρᾶγμα ποὺ εἶναι τὸ ἰσχυρότατον ἐξ ὅλων διὰ νὰ τιθασεύσῃ τὸν ὄγκον τῆς σαρκὸς καὶ τὰς παχύτητας. Ἐλεεινολογοῦσε τὸν ἑαυτόν του ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, παρεκάλει μετὰ θερμότητος, ἐβόα γοερῶς, ἐκάλει εἰς βοήθειαν τὸν Θεόν. Εἰς αὐτὰ δὲ τὰ μέσα προσέθετε καὶ τὴν προσωπικήν του δραστηριότητα εἰς τὸ ἀγαθὸν καὶ τὴν διδασκαλίαν· διότι πρέπει μαζὶ μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ νὰ κινούμεθα καὶ ἡμεῖς προθύμως καὶ νὰ θεωρῶμεν τὴν μὲν προσπάθειαν καὶ τὴν ἐπιθυμίαν νὰ κατορθώσωμεν κάτι καλόν, ὡς ἰδικά μας, ὡς ἔργον δὲ τοῦ Θεοῦ τὸ νὰ φέρῃ εἰς αἴσιον πέρας τὸ ἔργον. Δι’ αὐτὸ καὶ ἀκούομεν, ὅτι ὁ Παῦλος φυτεύει, ὁ Ἀπολλὼ ποτίζει τὴν φυτείαν, ἡ ἐπιτυχία ὅμως τοῦ ἔργου καὶ ἡ προκοπὴ πρὸς τελειότητα εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ.

Ἐπεχείρει λοιπὸν καὶ αὐτὸς νὰ διατηρήσῃ τοὺς ἀνθρώπους εἰς τὴν περιοχὴν τῆς ὁμολογίας κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον, προβάλλων δηλαδὴ πρὸς αὐτοὺς τὴν καλὴν ἐλπίδα καὶ τοῦτο βεβαίως, διότι μερικοὶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους δὲν ἐγγίζουν τὴν ἀρετὴν κατ’ ἄλλον τρόπον, παρὰ μόνον μὲ ὑποσχέσεις ἀγαθῶν, διότι θεληματικῶς παρατρέχω τὴν πρώτην μοῖραν τῶν ἀνθρώπων, αὐτοὺς δηλαδή, ποὺ ἐκτελοῦν τὴν ἀρετὴν ἐκ μόνης καὶ καθαρᾶς ἀγάπης πρὸς τὸ ἀγαθόν· οἱ περισσότεροι ὅμως δὲν σκέπτονται κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον, ὅσοι εἶναι εὐτελεῖς καὶ χαμαίζηλοι, ποὺ ἔχουν τὴν σκέψιν των εἰς τὰ γήϊνα καὶ διαρκῶς μὲ τὰ κάτω ἀσχολοῦνται· αὐτοὶ λοιπὸν οἱ τύποι ἔχουν ἀνάγκην ἀπὸ σκληροτέρους λόγους, ὅπως καὶ ὁ ὀκνηρὸς ἵππος, ποὺ δὲν βαδίζει, ἔχει ἀνάγκην κεντρισμάτων καὶ μάστιγος. Πῶς λοιπὸν ὁ Ἅγιος Διονύσιος ἐνήργει ἐπὶ τοῦ προκειμένου; Ἐποίκιλλεν ἀναλόγως τῶν ψυχικῶν καταστάσεων καὶ κλίσεων τῶν ἀκροατῶν του τὴν διδασκαλίαν καὶ τὴν ὁμιλίαν του· οὕτω ἄλλοτε μὲν ἐξυμνοῦσε τὴν ἀρετὴν καὶ τὴ δόξαν τῆς ἀρετῆς, λέγων, ὅτι δὲν εἶναι αὐτὰ καταληπτὰ ἀπὸ τὸ ἀνθρώπινον λογικόν, ἐπειδὴ βεβαίως καὶ ἀνθρωπίνη καρδία εἶναι ἀδύνατον νὰ τὰ κατανοήσῃ ἐν τῷ συνόλῳ των.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ