Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Ἐκτὸς δὲ ὅλων αὐτῶν διὰ τῶν ὁποίων ἐδίδασκε καὶ συνεβούλευεν ὁ μακάριος Διονύσιος καὶ τῶν διαφόρων παραδειγμάτων, διὰ τῶν ὁποίων ἐβεβαίωνε τὴν ἀλήθειαν τῶν λόγων του, ἔδιδεν ἀκόμη καὶ τὸν ἴδιον τὸν ἑαυτόν του ὡς παράδειγμα ὑπομονῆς καὶ καρτερίας, μετερχόμενος ἐμπράκτως ὅσα διὰ τοῦ λόγου ἐθαύμαζε. Καὶ πρόσεξε ἀπὸ ἕνα σημεῖον νὰ ἀντιληφθῇς τὴν ἀξίαν τοῦ ἀνδρὸς καὶ ἀσφαλῶς δὲν θὰ ἔχῃς οὐδεμίαν ἀντίρρησιν. Ἀμέσως μόλις προσῆλθεν εἰς τὸν Χριστόν, περιεφρόνησεν ὅλα τὰ ὑλικὰ ἀγαθά, προετίμησε τὴν πτωχείαν ἀντὶ τοῦ πλούτου, τὴν κατὰ τὴν κρίσιν τῶν ἀνθρώπων ἀτιμίαν ἀντὶ τῆς φαινομενικῆς δόξης, καὶ ἐθεώρησε ὅλας τὰς ἡδονὰς ὡς τὴν τελευταίαν πικρίαν. Ἐχλευάζετο ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων (πολλοὶ πράγματι τοῦ συμπεριεφέροντο κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον), ὅπως ἀκριβῶς καὶ ὁ Ἀπολλοφάνης τὸν περιέπαιζε, ὁ ἄλλοτε συμφοιτητὴς καὶ φίλος του καὶ ὅμως διὰ τοὺς χλευασμοὺς αὐτοὺς δὲν ἀγανακτοῦσε, οὔτε ἀηδίαζε, ἀλλ’ ὑπέμενε μὲ γενναιότητα, καὶ μετ’ εἰλικρινοῦς ἀγάπης πρὸς τοὺς ἀνθρώπους ἐσήκωνε τοὺς διαφόρους πειρασμούς, διότι εἶχε προετοιμασθῆ, μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ, νὰ ὑπομένῃ μέχρι θανάτου, ἐπειδὴ εἶχε πεισθῆ, ὅτι αἱ δόξαι τοῦ κόσμου τούτου εἶναι μικραὶ καὶ περιφρονητέαι καὶ ἀπὸ αὐτὰ τὰ νήπια, ἀλλὰ καὶ τὰ παθήματα πάλιν τῆς παρούσης ζωῆς δὲν εἶναι τίποτε πρὸς τὴν μέλλουσαν νὰ ἀποκαλυφθῇ εἰς ἡμᾶς δόξαν.

Ἐπίσης ὁ Διονύσιος ὑπεστήριζε, καὶ διὰ τὸν ἑαυτόν του καὶ τοὺς ἄλλους, ὅτι ὅλαι αἱ θλίψεις, ὅλαι αἱ ἐπήρειαι, ὅλαι αἱ ἐπαναστάσεις τῶν συμφορῶν, ἀπὸ ὁπουδήποτε καὶ ἐὰν προέρχωνται, ἐπισυμβαίνουν ἓνεκα δύο ὠφελιμωτάτων σκοπῶν· ἢ ἕνεκα πυρώσεως, τῆς διαθέσεως ἡμῶν πρὸς τὸ καλόν, δηλαδὴ δοκιμασίας, ὅπως συνέβη καὶ μὲ τὰ πάθη τοῦ μακαρίου Ἰώβ, καὶ ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς ἐπιβεβαιώνει λέγων· «οἴει δέ με λέγων ἄλλως σοι κεχρηματικέναι, ἢ ἵνα ἀναφανῇς δίκαιος;» (Ἰὼβ μ’ 3), ὁπόταν ἀκολουθεῖ τὴν τοιαύτην δοκιμασίαν ἡ μεγαλυτέρα εὐεργεσία καὶ ἡ ἀπόλαυσις τῶν τελειοτέρων ἀγαθῶν· ἢ πρὸς ἀπαλλαγὴν ἐξ ἁμαρτιῶν καὶ ψυχικὴν κάθαρσιν. Τὴν δευτέραν αὐτὴν ἄποψιν φανερώνει ὁ Μέγας Παῦλος, ὅστις παρέδωσε τὸν πορνεύοντα τῆς Κορίνθου εἰς τὸν Σατανᾶν, διὰ νὰ τιμωρηθῇ κατὰ τὴν σάρκα, ὥστε νὰ μὴ δεχθῇ τὸ πνεῦμα του αἰωνίαν τιμωρίαν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).