Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 1 από 41

[ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ: Ὁ Μέγας οὗτος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀστὴρ ὁ Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος Βʹ διεκρίθη διὰ τοὺς ἀγῶνας του ἐναντίον τῶν λατινοφρόνων καὶ λατινοφίλων ἑνωτικῶν τῆς ἐποχῆς του, ὑπῆρξε δὲ ὁ σφοδρότερος ἀντίπαλος τοῦ λατινόφρονος Πατριάρχου Ἰωάννου ΙΑʹ τοῦ Βέκκου. Πρὶν εἰσέτι χειροτονηθῇ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, κατὰ τὸ 1283, ἐπὶ Ἀνδρονίκου Παλαιολόγου, διηύθυνε λίαν ἐπιτυχῶς τὰς Πατριαρχικὰς ὑποθέσεις ὡς λόγιος Γεώργιος ἐκ Κύπρου. Ἐκλεγεὶς Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ λαϊκῶν, ἠρνήθη νὰ δεχθῇ χειροτονίαν ἀπὸ λατινόφρονας ἢ λατινοφίλους Ἐπισκόπους, ἢ ἔστω καὶ ἁπλῶς ἐπικοινωνήσαντας μετὰ τῶν λατινοφρόνων. Ἐπειδὴ δὲ ὅλοι σχεδὸν οἱ Ἐπίσκοποι τοῦ κλίματος τοῦ Πατριαρχείου τῆς ἐποχῆς ἐκείνης εἶχον ὁπωσδήποτε ἐπικοινωνήσει μετὰ τοῦ προκατόχου του Πατριάρχου Ἰωάννου ΙΑʹ τοῦ Βέκκου, παρέμεινεν ἐπ’ ἀρκετὸν ἐψηφισμένος μὲν Πατριάρχης, ἀλλ’ ἄνευ χειροτονίας ἐκτελῶν μόνον ὅσα ἐκ τῶν πατριαρχικῶν καθηκόντων δὲν ἀπῄτουν ἱερωσύνην. Ἐλθόντων ἀκολούθως εἰς Κωνσταντινούπολιν τῶν μὴ λατινισάντων Ἐπισκόπων Κοζύλης καὶ Δεβρῶν (πόλεων Αἰτωλίας καὶ Μακεδονίας), ἐδέχθη τὴν χειροτονίαν ἀφοῦ προηγουμένως ἐχειροτόνησαν οὗτοι τὸν Ἡρακλείας Γερμανόν, ὅστις, κατὰ τὴν τάξιν, ἐγκαθίστα τὸν Κωνσταντινουπόλεως. Ἡ μόρφωσίς του καὶ ὁ ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας ζῆλος του ὑπηγόρευσαν εἰς ἡμᾶς τὴν σκέψιν ὅπως ἀντὶ πάσης ἄλλης καταχωρίσωμεν ἐνταῦθα κατόπιν διασκευῆς διὰ τὸ εὐνόητον τὴν ἰδικήν του ἐγκωμιαστιακὴν ὁμιλίαν εἰς τὸν Ἅγιον Διονύσιον τὸν Ἀρεοπαγίτην. Τὸ εἰς τὴν ἀρχαίαν Ἑλληνικὴν κείμενον τοῦ λόγου τούτου εὑρίσκεται τετυπωμένον εἰς τὴν «Εὐαγγελικὴν Σάλπιγγα» Μακαρίου τοῦ Πατμίου.]

ΗΠΡΟΘΕΣΙΣ ΜΟΥ νὰ ὁμιλήσω εἶναι δικαιολογημένη· τὸ ἔργον ὅμως τῆς ὁμιλίας τολμηρόν, διότι ἔχει σκοπὸν νὰ ἐπαινέσῃ τὸν ἐκλεκτὸν Διονύσιον· καὶ πόσον πράγματι εἶναι μεγάλον τὸ μέγεθος τῆς ὑποθέσεως τῆς ὁμιλίας, εἶναι ἀρκετὸν νὰ καταδείξῃ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς τὸ ἴδιον τὸ ὄνομα τοῦ σήμερον εὐφημουμένου, ἐνδόξου καὶ σεβαστοῦ ἀπὸ τοὺς πρώτους χρόνους Ἁγίου. Ἀλλ’ ὁ λόγος φοβηθεὶς περισσότερον τὰς συνεπείας τῆς ἀμελείας περὶ τὴν ἐκτέλεσιν τοῦ καθήκοντος, παρὰ τὴν δυσκολίαν τῶν ὀφειλομένων εἰς τὸν Ἅγιον ἐπαίνων, καὶ ἐπικαλούμενος τὸν Θεὸν ἡγεμόνα καὶ βοηθόν του, προχωρεῖ ἤδη, διὰ τῆς φωνῆς τοῦ ὁμιλοῦντος, εἰς τὴν ἐξύμνησιν καὶ ἔξαρσιν τοῦ δικαίου Διονυσίου.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ