Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Πρὶν ὅμως προχωρήσω θεωρῶ καθῆκον μου νὰ ἐπαινέσω τὸ θεῖον κήρυγμα, το ὁποῖον ἔχει ἐν ἑαυτῷ δύναμιν Θεοῦ ἐνισχύουσαν αὐτούς, ποὺ θέλουν νὰ σωθοῦν καὶ ἐνεργοῦσαν ὅλα τὰ πρὸς σωτηρίαν περιστατικὰ μετ’ εὐκολίας· δι’ αὐτὸ καὶ ἡ ψυχικὴ ἐκείνου εὐγένεια καὶ ἡ ἐνυπάρχουσα πραγματικὴ πρὸς τὴν σοφίαν ἀγάπη δὲν εἶχον ἀνάγκην ἀπὸ πολλοὺς ἀποδεικτικοὺς λόγους, διὰ νὰ δυνηθῇ ἡ ψυχή του νὰ φθάσῃ εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας. Δι’ αὐτὸ καὶ μόλις ἐλάλει ὁ κήρυξ, ἀμέσως καὶ αὐτός, ὡς νὰ εἶχε κατανοήσει προηγουμένως τὸ Εὐαγγέλιον (καὶ νὰ ἤκουε γνωστὰ) κατεδίκαζε τὸν ἑλληνισμὸν καὶ ᾐσθάνετο ἰσχυρὸν τὸν πόθον, ὡς ἄσβεστον δίψαν, νὰ φύγῃ ἀπὸ τὸ περιβάλλον τοῦ ἑλληνισμοῦ (τῆς εἰδωλολατρείας) καὶ νὰ ἁρπάσῃ ὡς ἀνέλπιστον εὕρημα τὴν εὐκαιρίαν καὶ γίνεται ἀμέσως πιστός, ἀφοῦ, ὅπως φαίνεται, πολὺ ἐνωρίτερον ἐλάφρυνε τὴν ψυχήν του ἀπὸ πᾶσαν ἀμφιβολίαν.

Καὶ ὅπως ἀκριβῶς, δὲν εἶναι δυνατὸν κανεὶς νὰ ἀνεχθῇ νὰ παραμένῃ εἰς τὴν νύκτα και νὰ προσέχῃ τὸ σκότος, ὅταν πλέον ἔχῃ φανῆ ὁ ἥλιος, τοιουτοτρόπως οὔτε καὶ αὐτὸς ἐπροτίμησε νὰ μὴ ἀπαλλαγῇ, ὅσον τὸ δυνατόν, γρηγορώτερα ἀπὸ τὸ βάρος τῆς ἀπάτης, ἐφ’ ὅσον τὸν ἤγγισεν ἡ ἀλήθεια. Καὶ τοιαύτη μὲν ὑπῆρξεν εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ἡ καλὴ ἕναρξις τῶν ἔργων ποὺ ἠκολούθησαν, καὶ ἡ ὁποία μόνον εἰς τὸν Διονύσιον, ὑπῆρξεν ἡ δι’ ὀλίγων βεβαιότης· ἐννοῶ τὴν ταχύτητα τῆς μεταθέσεώς του ἀπὸ τὴν πλάνην εἰς τὴν ἀλήθειαν.

Αὐτὸ δηλαδὴ ποὺ δὲν παρετηρήθη οὔτε εἰς τὸν Μέγαν Πέτρον, οὔτε εἰς τὸν Ἰωάννην, οὔτε εἰς τον ἀδελφόθεον Ἰάκωβον, οἱ ὁποῖοι ἀνεδείχθησαν σπουδαιότεροι τῶν ἄλλων, ἀλλ’ οὔτε εἰς αὐτὸν τὸν Παῦλον· εἶναι δὲ γνωστόν, ὅτι οἱ μὲν πρῶτοι, ἂν καὶ συνέζων ἐπὶ πολὺ μετὰ τοῦ Χριστοῦ καὶ εἶδον μὲ τοὺς ὀφθαλμούς των ἀναρίθμητα θαύματα, ἐν τούτοις ἐδίσταζον ἀκόμη καὶ δὲν εἶχον ἀπαλλαγῆ τελείως τῶν ἀμφιβολιῶν των· ὁ Παῦλος πάλιν προσῆλθε μὲν εἰς τὸν Θεόν, πλὴν ἀργὰ καὶ ἀφοῦ ἐδίωξε πολὺ τοὺς Χριστιανοὺς καὶ κατέθλιψε τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ. Ἀπ’ αὐτὰ ὅμως ὁ Διονύσιος παρουσίασε λαμπρὰν ἐξαίρεσιν, διότι προσέτρεξε γρήγορα καὶ ἐπίστευσεν ἀμέσως εἰς τὸν λόγον, ὥστε νὰ μὴ μεσολαβήσῃ καθόλου διάστημα μεταξὺ τῆς ἀκοῆς τοῦ κηρύγματος καὶ τῆς πίστεως εἰς τὸν Χριστόν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).