Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

ἀφοῦ ἄλλωστε δὲν εἶχον τίποτε ἄλλο νὰ κάμουν, παρὰ νὰ ἀκούουν καὶ νὰ λέγουν διαφόρους νέας ἀντιλήψεις καὶ θεωρίας [2]· νομίζοντες δὲ τοὺς λόγους τῆς Χριστιανικῆς διδασκαλίας ὡς περίεργα, ἐγέλων καὶ εἰρωνεύοντο τὸν θεῖον κήρυκα, κατονομάζοντες τοῦτον σπερμολόγον [3].

Προεκάλει δὲ εἰς τὰς ψυχὰς τῶν τοιούτων ἀκροατῶν τὰς ἀντιδράσεις αὐτὰς ὁ λόγος τοῦ Σταυροῦ, διότι ἀπὸ αὐτούς, πού, ἑκουσίως, προορίζονται διὰ τὴν ἀπώλειαν, θεωρεῖται ὡς μωρία [4]· δὲν εἶναι δὲ ποτὲ δυνατὸν ψυχὴ πονηρὰ νὰ ἀνεχθῇ τὸ ὑψηλὸν μεγαλεῖον τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας καὶ γηράσασα τελείως εἰς τὴν πλάνην νὰ ἀπωθήσῃ τὸ ψεῦδος, μὲ τὸ ὁποῖον τὸν περισσότερον χρόνον ἔζησε μαζί, καὶ νὰ μάθῃ, μετὰ ταῦτα, τὴν ἀλήθειαν.

Ἄλλωστε ἡ δυσκολία, διὰ τὴν μεταστροφὴν τῆς τοιαύτης ψυχῆς, θίγει πράγματι τὰ ὅρια τοῦ ἀδυνάτου, ὅταν αὕτη ζῇ εἰς ἕνα κόσμον ὅπου ἡ ἀπάτη ἔχει πολλοὺς ἐπαινέτας, καὶ θεωρεῖται ὅτι κάτι εἶναι εἰς ἐκείνους ποὺ δυναμώνει τὸ ψεῦδος, καὶ πρᾶγμα, ποὺ εἶναι καὶ ἀπὸ αὐτὸ ἀκόμη φοβερώτερον, ὅταν θεωρῇ τὴν ἡδονὴν ὡς θεὸν καὶ τὴν τοποθετῇ ὡς σκοπὸν τῆς ζωῆς καὶ ὅταν, ἀκόμη, πρεσβεύῃ ὅτι ἡ ψυχὴ καταστρέφεται μαζὶ μὲ τὸ σῶμα, ἐφ’ ὅσον δὲν παραδέχεται ἐπιβίωσιν τῆς ψυχῆς μετὰ τὴν νέκρωσιν τοῦ σώματος· ὅλα αὐτά, ποὺ λέγω, ὡς γνωστόν, εἶναι κεφάλαια τῆς ἀνοησίας τῶν Ἐπικουρείων (διότι δὲν δύναμαι αὐτὰ τὰ πράγματα νὰ τὰ χαρακτηρίσω ὡς Φιλοσοφίαν).

Τοιουτοτρόπως, φρονούντων τῶν ἐν Ἀθήναις φιλοσόφων, καὶ σπαρασσόντων τὸν λὸγον καὶ διαστρεφόντων τὰς εὐθείας ὁδοὺς τοῦ Κυρίου, μόνον ἕνας μεταξὺ ὅλων τῶν ἄλλων εὑρέθη νὰ σωφρονῇ· ὁ Διονύσιος! Οὗτος πολὺ καλῶς ἐπέστησε τὴν προσοχήν του εἰς τὰ κηρυσσόμενα ὑπὸ τοῦ Παύλου καὶ δὲν διετέθη ψυχικῶς μὲ ὑπερηφάνειαν καὶ θράσος ἀπέναντι τοῦ κήρυκος, οὔτε πάλιν, ὅπως ἐκεῖνοι, ἐλογομάχει μὲ τὸν κήρυκα, ἐπὶ ψυχικῇ καταστροφῇ τῶν ἀκροατῶν, διότι δὲν ἐζήλευεν αὐτοὺς ποὺ ἦσαν πονηροί· ἀπεναντίας, ὅσα ἐκεῖνοι ἐχρησιμοποίουν ὡς ὅπλα ἀνομίας, αὐτὸς τὰ ἐχρησιμοποίησεν ὡς ὅπλα δικαιοσύνης· δι’ αὐτὸ ἀφοῦ παρέτρεξε τὸ φλυαρούμενον παρ’ ἐκείνων «ξενίζοντά τινα φέρεις εἰς τὰς ἀκοὰς ἡμῶν», χωρὶς κἂν νὰ ἐπιχειρήσῃ νὰ δικαιολογήσῃ μὲ τὴν λογικήν του τὰ ἀκουόμενα, ἔτρεχεν ὀπίσω ἀπὸ τὸν λόγον ὡς νὰ τοῦ ἦτο ἀπὸ πολὺν καιρὸν γνωστὸς καὶ ἀγαπητός.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).