Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Καὶ ὅπως ἀκριβῶς δὲν εὑρίσκεται κανεὶς ἐκ τῶν ἐπιδιωκόντων τὴν ἀρετήν, ποὺ δὲν θέλει νὰ μετέλθῃ οὔτε μίαν ἀρετήν, ἐπειδὴ δὲν δύναται νὰ ἐπιτύχῃ τὴν πραγματοποίησιν ὅλων ἢ νὰ ἐκτελέσῃ ἕνα θεϊκὸν πρόσταγμα, ἐπειδὴ δὲν κατώρθωσεν ἀμέσως καὶ συγχρόνως νὰ ἐκπληρώσῃ ὅλας τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ, τοιουτοτρόπως δὲν πρέπει νὰ παραιτηθῇ κανεὶς καὶ μιᾶς οἱασδήποτε τιμητικῆς ἐκδηλώσεως, ἐπειδὴ δὲν ἔχει τὴν δύναμιν νὰ ἐκδηλώσῃ εἰς τὸν ἐμπρέποντα βαθμὸν ὅλον τὸν ὀφειλόμενον σεβασμὸν καὶ τὴν ἐπιβαλλομένην τιμήν. Πρὸς ἀπόδειξιν τῶν ἀνωτέρω σκέψεών μου ὑπενθυμίζω καὶ τὸ ἀναφερόμενον εἰς τὸ Εὐαγγέλιον, ὅτι κάποτε μία χήρα γυνὴ εἶχε προσφέρει δύο λεπτὰ εἰς τὸν Θεόν, καὶ ὅτι ἡ χήρα αὐτὴ ἐπῃνέθη ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ περισσότερον ἀπὸ ἐκείνους, ποὺ εἶχον προσφέρει μυριάδας χρυσίου. «Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἡ χήρα ἡ πτωχὴ αὕτη πλεῖον πάντων ἔβαλε» (Μάρκ. ιβ’ 48). Ἐπίσης, πρὸ αὐτοῦ τοῦ περιστατικοῦ, μανθάνομεν ἐκ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅτι τὴν ὁρμὴν τοῦ Ἰσραὴλ νὰ προσφέρῃ μεγαλοπρεπεῖς θυσίας εἰς τὸν Θεὸν ἠμπόδιζεν ἡ αὐστηρὰ ἀπαγόρευσις τοῦ Θεοῦ, δηλοῦντος, ὅτι δὲν θὰ προσεδέχετο τοιαύτας θυσίας.

Τί συμπέρασμα δυνάμεθα νὰ ἐξαγάγωμεν ἀπὸ τὰ δύο αὐτὰ παραδείγματα; Νομίζω τίποτε ἄλλο, παρ’ ὅτι ὁ Θεὸς καὶ οἱ γνήσιοι Αὐτοῦ ὑπηρέται δὲν εὐχαριστοῦνται ἀπὸ τὸ πλῆθος καὶ τὸ μέγεθος τῶν προσαγομένων τιμῶν καὶ θυσιῶν, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν καθαρότητα τῆς γνώμης καὶ τὸ περιεχόμενον τῆς ἀγαθῆς προαιρέσεως. Δι’ αὐτὸ λοιπὸν καὶ ἐγὼ δὲν διστάζω διὰ τὸ ἀσήμαντον τῆς παρούσης μου προσφορᾶς· ἀλλ᾽ ἐπειδὴ δὲν εἶμαι ἱκανὸς διὰ τὰ μεγαλύτερα, προσέφερα τὰ μικρά, χωρὶς νὰ ὑπολογίσω τίποτε, ἂν ἠμπορῶ νὰ προσφέρω καὶ μικρά· εὐχόμενος μόνον ὅπως αἱ πενιχραί μου αὐταὶ προσφοραὶ καταξιωθῶσι διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ, ὥστε δι’ αὐτῶν τῶν πενιχροτήτων νὰ καταστῇ ἀξιόλογος καὶ σημαντικὴ ἡ πρὸς τὸν Ἅγιον ὀφειλομένη ἐκδήλωσις τῆς τιμῆς καὶ τοῦ σεβασμοῦ.

Ἀπὸ αὐτὰ λοιπὸν καὶ τὰ τοιαῦτα προτρέπομαι καὶ ἐπικαλοῦμαι καὶ πάλιν τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ, νὰ βάλῃ τὴν χεῖρά Του εἰς τὴν ὁμιλίαν μου αὐτήν, ὥστε νὰ μὴ παρασυρθῶ ἀπὸ τὴν ὁρμὴν τοῦ λόγου καὶ ἀποπλανηθῶ ἀπὸ τοῦ πρέποντος· ἔχω ὑπ’ ὄψιν μου, ὅτι δὲν πρέπει τὸν ὀφειλόμενον πρὸς τὸν Ἅγιον ἔπαινον νὰ τὸν στηρίξω εἰς ἐξωτερικὰ στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα προσδιορίζουν τὸν κύκλον τῆς ὑλικῆς ὑπάρξεως·


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).