Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 9 από 41

Αὐτὴ ἡ ταχύτης, κατὰ τὴν γνώμην μου, εἶναι ἡ μεγίστη ἀπόδειξις τῆς ἀγαθῆς του γνώμης και τῆς καλῆς του, προαιρέσεως, πόσον δηλαδὴ εὐκόλως καὶ συντόμως ἀπεδέχετο τὸ καλόν, διότι ἡ ψυχή του εἶχε τὴν κλίσιν πρὸς αὐτό. Ἐξ αἰτίας αὐτοῦ ἐκλήθη ἀμέσως ἀπὸ τὸν Σώζοντα καὶ ἀνεδείχθη ἡ πίστις λαμπρὸν κατόρθωμα, ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἤρχισε μία σώφρων καὶ ἀγαθὴ ζωὴ καὶ συμπεριφορά. Διότι τὸ φῶς καὶ ἡ φωτιὰ δὲν εὐθύνονται ἐὰν ὡρισμένα σώματα δὲν φωτίζωνται ἢ δὲν θερμαίνωνται· φωτίζονται ἢ θερμαίνονται μόνον τὰ εὐθερμαγωγὰ καὶ εὔφωτα. Κατ’ ἀνάλογον τρόπον καὶ ὁ Θεὸς οἰκονομεῖ ὥστε ψυχὴ τῆς ὁποίας τί προαίρεσις κεῖται ἐπιμελῶς πρὸς τὸ ἀγαθὸν καὶ τὴν ἀρετήν, νὰ Τὸν γνωρίσῃ συντόμως.

Δι’ αὐτὸ λοιπὸν καὶ ὁ θεῖος Παῦλος ἐκρίθη ἄξιος νὰ κληθῇ ὡς Ἀπόστολος, καὶ ἠλεήθη ἀπὸ τὸν Χριστόν, καὶ ἦλθε πλησίον τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἀνεδείχθη σκεῦος ἐκλογῆς καὶ ἔφερε τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἐνώπιον βασιλέων καὶ ἐθνῶν, ἐπειδὴ εἶχεν ζῆλον Χριστοῦ, ἔστω καὶ χωρὶς ἐπίγνωσιν. Δι’ αὐτὸ καὶ ὁ Μέγας Διονύσιος ἠξιώθη τῆς τιμῆς νὰ ἔλθῃ πλησίον τοῦ Χριστοῦ, ἐπειδὴ εἶχε προγνωσθῆ ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ, συμφώνως πρὸς τὴν βούλησίν Του, καὶ εἶχεν ἐκλεγῆ διὰ τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ κηρύγματος, ὥστε νὰ γίνῃ κήρυξ καὶ εἰς τοὺς ἄλλους, καὶ νὰ διακηρύξῃ τὸ ἀγαθόν, καὶ ὅσον ἠδύνατο νὰ πείσῃ τοὺς ἀνθρώπους νὰ μετουσιώσουν τὸ ἀγαθὸν εἰς ζωὴν καὶ καθ’ ἡμέραν ἐμπειρίαν. Πῶς δὲ ἐκήρυξε καὶ ἀνεδείχθη χειραγωγὸς εἰς τοὺς πολλοὺς πρὸς τὸ ἀγαθόν, θὰ τὸ καταστήσω γνωστὸν κατὰ τὴν πορείαν τῆς ὁμιλίας.

Ἀφοῦ λοιπὸν ἐδέχθη τὸ θεῖον μήνυμα ὡς ἑξῆς ἐπολιτεύθη· ἐγκαταλείπει τὴν πόλιν, ἐγκαταλείπει δήμους, δικαστήρια, περιφανῆ κοινωνικὴν θέσιν, πλοῦτον, λαμπρὰν ζωήν, τὸ νὰ εἶναι μεγάλος καὶ σπουδαῖος μεταξὺ τῶν ἰσχυρῶν, καὶ πᾶσαν τὴν ἐξ αὐτῶν τῶν στοιχείων ἀπορρέουσαν ἀγάπην πρὸς τὰς τιμάς. Ἀφοῦ ἐσήκωσε δὲ μὲ μεγάλην καὶ ἀνέκφραστον προθυμίαν ψυχῆς τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου ἀκολουθεῖ τὸν Παῦλον ἤ, διὰ νὰ εἴπω καλύτερα, τὸν ἴδιον τὸν Χριστὸν ἔχων ὡς διδάσκαλον τὸν Παῦλον· καὶ δὲν τὸ ἐθεώρει ὡς αἰσχύνην του ὑποτασσόμενος ὑπὸ παιδαγωγὸν τόσον ἁπλοϊκὸν καὶ ἄγευστον φιλοσοφίας, αὐτὸς ποὺ ἦτο μεταξὺ τῶν πρώτων ποὺ εἶχον φιλοσοφικὴν κατάρτισιν καὶ ἐκαυχᾶτο καὶ διὰ τὴν κοινωνικήν του θέσιν, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν φιλοσοφικήν του κατάρτισιν. Μαζὶ δὲ μὲ ὅλα τὰ κατὰ κόσμον τίμια καὶ ἔνδοξα ἄφησε καὶ τὴν φιλοσοφίαν, ἡ ὁποία δὲν καταλήγει εἰς οὐδὲν ὠφέλιμον· δι’ αὐτῆς ὅμως ὡδηγήθη εἰς τὴν ἀληθινὴν φιλοσοφίαν, τὴν ὁποίαν χρησιμοποιοῦντες ἡμεῖς, καθιστάμεθα Θεοὶ κατὰ χάριν.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ