Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 2 από 41

Καὶ τοῦτο διότι ἤθελε θεωρηθῆ αἰσχρὸν καὶ τελείως ξένον πρὸς τὰ αἰσθήματα τοῦ ἀνθρωπισμοῦ, ἐάν, διὰ μὲν τοὺς φυσικούς μας πατέρας ὑπάρχῃ νόμος, ὅστις ἐπιβάλλει νὰ ἀποδίδωμεν εἰς αὐτοὺς πᾶσαν δυνατὴν τιμὴν καὶ εὐγνωμοσύνην πάντοτε, ἐνῷ διὰ τοὺς ἀρχηγοὺς τῆς εὐσεβείας, οἱ ὁποῖοι ἐφρόντισαν νὰ μᾶς ἀφήσουν πρὸς μελέτην καὶ ὠφέλειαν οὐράνια καὶ ζωογόνα συγγράμματα [1], νὰ μὴ ἐσπεύδομεν οὔτε διὰ λόγου νὰ ἐκδηλώσωμεν τὴν εὐγνωμοσύνην μας, ἐξυμνοῦντες οὕτω τὴν εἰς ἡμᾶς γενομένην παρ’ ἐκείνων χάριν· ἡ τοιαύτη μάλιστα ἔκφρασις τῆς ἐξυμνούσης τὴν χάριν εὐγνωμοσύνης συνιστᾷ σημαντικώτερον καθῆκον παρ’ ὅ,τι ἡ ἔκτισις τοῦ ὀφειλομένου σεβασμοῦ πρὸς τοὺς φυσικοὺς πατέρας. Καὶ τὰ δύο καθήκοντα, πρός τε τοὺς φυσικοὺς πατέρας καὶ τοὺς ἀρχηγοὺς τῆς εὐσεβείας, εἶναι ἀνώτερα τῆς ἐκείνων πρὸς ἡμᾶς εὐεργεσίας.

Ἐὰν δὲ κανεὶς ἰσχυρισθῇ δικαιολογούμενος, ὅτι παραιτεῖται τελείως τοῦ καθήκοντος, διότι δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ τὸ ἐκπληρώσῃ κατ᾽ ἀξίαν, ἀνάλογον τῆς εὐεργεσίας, ἂς γνωρίζῃ ὁ τοιοῦτος ὅτι δὲν σκέπτεται λογικά, οὔτε δὲ καὶ εἰς ὀρθὸν συμπέρασμα φέρει αὐτὸς ὁ λογισμός. Διότι πρῶτον μὲν ὅσον τὸ προκείμενον καθῆκον, ποὺ ἐπιβάλλει ἡ ἀνάγκη, φαίνεται δυσκολοκατόρθωτον, ἢ ὅτι εἶναι ἀνώτερον ἀπὸ τὴν δύναμιν τοῦ λόγου, ἐπὶ τοσοῦτον καὶ ἐκεῖνος, ποὺ θὰ τὸ ἐπιχειροῦσε, θὰ ἐκρίνετο ἄξιος πολλῆς συγγνώμης, ἐφ’ ὅσον δὲν θὰ προσήγγιζε τὴν ἀξίαν τῶν τιμωμένων προσώπων ἐξ ἀντιθέτου, ἡ ἀμέλεια διὰ τὴν ἐκτέλεσιν αὐτῶν τῶν ὑποχρεώσεων ἀποτελεῖ καθαρὸν σφάλμα τῆς προαιρέσεως, ἐξ αἰτίας τοῦ ὁποίου καὶ κατηγορία, οὐχὶ ἀναξία λόγου, θὰ διατυπωθῇ ἀπὸ τὸν καθένα. Πρέπει λοιπὸν νὰ μὴ πολυσυζητῶμεν διὰ τὸ ἀνεύθυνον, διὰ νὰ μὴ παρουσιασθῇ κανεὶς νὰ κατηγορήσῃ σφροδρότερον δι’ ἀμέλειαν τοῦ ὀρθοῦ.

Ἐκτὸς τοῦ ἀνωτέρω ἐπιχειρήματος, ποὺ δικαιολογεῖ ἀπόδοσιν, μετριωτέραν τῆς ἀξίας τοῦ τιμωμένου, ὑπάρχει καὶ δεύτερον· εἰς τὰς τοιαύτας δηλαδὴ τιμητικάς, ἐξ εὐγνωμοσύνης, ἐκδηλώσεις παρίσταται ἀνάγκη αὗται νὰ μὴ εἶναι πενιχρότεραι μόνον κατὰ τὴν ἀξίαν, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ οἱ τιμῶντες διὰ τῶν ἐκδηλώσεων αὐτῶν νὰ ἀσκοῦν τὴν ἀρετὴν καὶ νὰ ἐργάζωνται τὴν ἐντολήν· διότι ἄλλος ὀλιγώτερον, ἄλλος περισσότερον ἐνασχολεῖται μὲ αὐτά, πλὴν ὅμως, διὰ νὰ εἴπωμεν συντόμως, ἄνθρωπος, ὅστις νὰ κατώρθωσε ἰδανικὴν καὶ τελείαν ἐνάσκησιν τῆς ἀρετῆς, ὡς καὶ ἀπολύτως ἐπιτυχῆ ἐργασίαν τῶν ἐντολῶν, δὲν ὑπάρχει.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ