Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 15 από 41

Ποῖα δὲ εἶναι αὐτά; Ὅτι τὰ ζιζάνια τοῦ πονηροῦ, δηλαδὴ αἱ παντοῖαι αἱρέσεις, ποὺ παρεισέφρησαν μετὰ ἀπὸ πολλὰ χρόνια εἰς τὸν σῖτον τῆς Ὀρθοδοξίας, (καὶ μάλιστα ὄχι εἰς ἕνα χρόνον μέσα, ἀλλ’ εἰς διαφόρους χρόνους, ἐπειδὴ ὁ σπορεὺς τοῦ κακοῦ δὲν ἐξετόξευσε διὰ μιᾶς τὴν κακουργίαν του, ἢ διότι ἐφοβήθη τὴν ἀπόπειραν ἀθρόας καταργήσεως τῆς εὐσεβείας, ἢ διότι ἀδυνατοῦσε νὰ ἐξεύρῃ ὅλας συγχρόνως τὰς αἱρέσεις, πρᾶγμα μὲ τὸ ὁποῖον καὶ ἐγὼ μᾶλλον συμφωνῶ, ἐπειδὴ βεβαίως δὲν συλλαμβάνει πλέον τὴν πραγματικότητα ἀμερίστως, νοῶν αὐτὴν ἐν τῷ συνόλῳ της ἀδιαιρέτως ὡς ἀποβαλὼν τὸ θεοειδὲς τῶν νόων, καὶ ὡς ἐπὶ πολὺ τῆς ἁπλότητος [7] ἀπομακρυνθείς).

Αὐτὰ λοιπὸν τὰ ζιζάνια τοῦ πονηροῦ, τὰς αἱρέσεις, καίτοι ἀκόμη δὲν εἶχον ἐκδηλωθῆ, ἐν τούτοις αὐτὸ ποὺ ἐπρόκειτο νὰ γίνῃ ὡς νὰ τὸ ἔβγαζε εἰς τὴν δημοσιότητα ἐκ τῶν προτέρων, ἤρχισε νὰ τὸ ἀνατρέπῃ, πάρα πολὺ σοφῶς, καὶ κατὰ τρόπον ἄξιον τοῦ ἑαυτοῦ του, ὄχι μόνον ἐκβάλλων τὸν καταβληθέντα καὶ ριζωθέντα σπόρον τοῦ πονηροῦ καὶ καταστρέφων αὐτόν, πρᾶγμα ποὺ ἀπετέλεσεν ἔργον τῶν μετέπειτα διδασκάλων, ἀλλὰ οὔτε κἂν τὴν ἀρχὴν ἐπιτρέπων εἰς τὸν πονηρόν, ἤτοι τὴν ἀπόπειραν καταβολῆς τῶν ζιζανίων. Τοιουτοτρόπως ὁ Διονύσιος ἐπλούτει εἰς σύνεσιν καὶ ἐπιστήμην, καθάρας πρῶτον τὸν ἑαυτόν του, ὥστε νὰ εἶναι δεκτικὸς θείας δυνάμεως, καὶ καταστήσας αὐτὸν ναὸν Θεοῦ, εἰς τὸν ὁποῖον οἱ θησαυροὶ τῆς γνώσεως καὶ τῆς σοφίας, καὶ ὡς τολμῶ νὰ εἴπω, ἐξ αἰτίας τῆς καθάρσεως αὐτῆς, καὶ τὰ ἑπτὰ πνεύματα [8], τὰ ὁποῖα προεφητεύθησαν διὰ τὸν Σωτῆρα Χριστόν, ἐπανεπαύθησαν καὶ εἰς αὐτόν. Ἐπειδὴ ὁ λόγος θεωρεῖ ὡς Χριστοὺς καὶ συγκληρονόμους Χριστοῦ αὐτοὺς ποὺ ἀνεγεννήθησαν κατὰ Χριστὸν καὶ κατηξιώθησαν τῆς υἱοθεσίας, δι’ αὐτὸ καὶ ὁ Διονύσιος διὰ τοῦ ἐνεργοῦντος ἐν αὐτῷ πνεύματος ἐτύπωσε τὸ ἡγεμονικὸν καὶ ἔβλεπε προφητικῶς καὶ ἐπεκοινώνει νοερῶς μὲ τὰ μέλλοντα νὰ συμβῶσιν.

Ἀλλ’ αὐτὰ ὅλα ὅσα ἀνέφερα εἶναι μέτριαι ἀποδείξεις τῆς φιλοσοφικῆς του καταρτίσεως καὶ τῆς πρὸς θεωρίαν ἱκανότητος του· πρέπει τώρα νὰ ἐνθυμηθῶμεν ἐπ’ ὀλίγον τῆς πρακτικῆς του μορφώσεως, τῆς συμπεριφορᾶς του δηλαδή, ὥστε νὰ ἔχωμεν ὁλοκληρωμένην τὴν εἰκόνα τῆς τελειότητός του, ἐπειδὴ οὔτε κατὰ τὴν πρᾶξιν ὑστέρει.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ