Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Σελίδα 30 από 41

Ἀλλὰ καὶ ὁ Βαρνάβας κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον ἐξῆλθεν εἰς τὸ κήρυγμα· ἀλλὰ καὶ οἱοσδήποτε ἄλλος ἠσχολήθη μὲ αὐτὴν τὴν διακονίαν, κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον ἤρχισε. Δι’ αὐτὸ λοιπὸν καὶ ὁ Μέγας Διονύσιος, ἀποβλέπων εἰς τὴν ἀποστολικὴν ἀκρίβειαν, ἐνήργησε κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον.

Ὁ Κλήμης λοιπὸν ἐπῄνεσε τὴν γνώμην τοῦ Διονυσίου, ἐνέκρινε τὰς προθέσεις, καὶ ἡ Ἑσπερία ἀπήλαυσε τὸν Διονύσιον. Οὕτω διεδίδετο ἡ διδασκαλία, καὶ ηὐξάνοντο πολὺ οἱ πιστοί, ἐνεργούσης τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ εἰς ὅλα. Χάριν δὲ συντομίας παραλείπω τὴν ἀνάπτυξιν αὐτῶν τῶν ἐπὶ μέρους. Ἀλλὰ τὸ κήρυγμα ἐγγίζει τὴν ὑπερηφάνειαν τῆς πόλεως καὶ μὲ τὴν δύναμιν τοῦ Πνεύματος τὴν νικᾷ· ὡστόσον αὐτὸ κατορθοῦται ὄχι εὐκόλως, οὔτε χωρὶς νὰ κοπιάσῃ πολὺ ὁ κήρυξ τῆς ἀληθείας. Διότι ὁ λαός, ποὺ κατοικοῦσε εἰς τὴν πόλιν ἐκείνην, ἦσαν, ἐπιεικῶς κρινόμενοι, πονηροὶ καὶ ἀπάνθρωποι, ὥστε ἡ ὠμότης τῶν θηρίων νὰ ὑστερῇ. Ἀντιλαμβάνεται δὲ κανεὶς ποία τρομερὰ συμμαχία ἀγριότητος συγκροτεῖται, ὅταν τοιοῦτοι ἐκ φύσεως πονηροὶ καὶ ἄγριοι ἄνθρωποι κατοικοῦν πόλιν κατ’ ἐξοχὴν πλουσίαν καὶ εὐτυχισμένην. Ἐὰν δὲ οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ νέμωνται καὶ πολλὴν περιοχὴν πέριξ τῆς πόλεως, ἀπολαμβάνοντες πλουσιοπαρόχως ὅσα ἐξασφαλίζουν πλουσίαν διατροφὴν εἰς τοὺς ἀνθρώπους, πόσον εὔκολον εἶναι νὰ ὁδηγήσῃ τὸ τοιοῦτον, εἰς ἀσέβειαν τοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ τοὺς ἀποξενώσῃ ἀπὸ τὸν ἀληθινὸν Θεόν;

Διότι τὸ νὰ ἔχῃ κανεὶς ἀνάγκην ἀπὸ τὰ μέσα διὰ νὰ ζήσῃ, καὶ ἀπὸ ὅσα ἐν γένει συγκρατοῦν τον ἄνθρωπον εἰς τὴν ὑλικὴν ζωήν, τὸ τοιοῦτον συντρίβει τὴν ὑπερηφάνειαν καὶ καθιστᾷ τοὺς ἀνθρώπους ἡμερωτέρους κατὰ τὰ ἤθη· ὅπως δὲ ἀκριβῶς ὁ ἀπόλυτος χορτασμός, ὁ κορεσμός, γεννᾷ τὴν ὑπερηφάνειαν, τοιουτοτρόπως καὶ τὸ ἄδειο στομάχι ἔχει ὡς συνέπειαν τὴν ταπείνωσιν τῆς ἐπάρσεως καὶ ἀνθρωπίνης ἀλαζονείας· δι’ αὐτὸ καὶ βλέπομεν ἄγρια θηρία νὰ τιθασεύωνται μὲ τὴν ἔλλειψιν τροφῆς, νὰ χάνουν τὸ μεγαλύτερον μέρος τῆς ὁρμῆς των καὶ πλέον νὰ ἐξημερώνωνται, διότι τὸ κάθε ἕνα, ποὺ ἔχει ἀνάγκην, εὐκόλως γυρίζει πρὸς ἐκεῖνον, ποὺ εἶναι εἰς θέσιν νὰ τοῦ προσφέρῃ. Ἐὰν δὲ κανεὶς ζῇ εἰς ἀφθονίαν ὅλων τῶν ἀγαθῶν, καὶ καμμία στέρησις ἢ ἀνάγκη δὲν τὸν πιέζῃ ἀπὸ πουθενά, οὔτε πεῖνα, οὔτε ἐχθρός, οὔτε ἐπήρεια ἐχθρῶν, οὔτε ἀσθένεια, καὶ διὰ νὰ εἴπω συντόμως, δὲν τὸν ἀπασχολεῖ οὐδεμία σωτήριος σκέψις ἢ ἄλλη περίστασις, διὰ τῆς ὁποίας μαλακώνει ὁ ἄνθρωπος, ποτὲ ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς δὲν εἷναι δυνατὸν νὰ μάθῃ καλὰ τὴν καλωσύνην.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ