Λόγος εἰς τὸν Μέγαν Ἱεράρχην ΔΙΟΝΥΣΙΟΝ τὸν Ἀρεοπαγίτην, τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Β’ τοῦ Κυπρίου Πατριάρχου Κων/πόλεως.

Ἴσως θεωρήσουν μερικοί, ὅτι ὁ ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ζῆλος τοῦ ἀνδρὸς ἐγένετο πλέον ὁλοφάνερος, ἐφ’ ὅσον, χάριν τοῦ ζήλου αὐτοῦ, ἀπεστάτησε ἀπὸ τὰ πάτρια καὶ ἀπὸ τὸν καθιερωμένον εἰς Ἀθηναῖον τρόπον ζωῆς· ὁ ἴδιος ὅμως δὲν ἠρκέσθη νὰ περιορίσῃ ἕως ἐκεῖ τὴν δραστηριότητά του, ἀλλ’ εἰς τὴν τολμηράν, χάριν τῆς εὐσεβείας, ἀποστασίαν του ἀπὸ τὸ παρελθόν, προσέθεσε τὰ μεγαλύτερα καὶ τελειότερα. Αὐτὸ δὲ τὸ ὁποῖον προσέθεσε πρέπει καὶ ἡμεῖς νὰ προθυμοποιηθῶμεν νὰ διεξέλθωμεν.

Ἐκεῖνος λοιπόν, ἐπειδὴ δὲν ἐνόμιζεν ὡς σπουδαῖον πρᾶγμα, ἢ τελείως ἀνάλογον πρὸς τὴν προθυμίαν του, ἐὰν μόνον τὴν Ἑλλάδα, ἢ ἕνα μικρὸ μέρος τῆς οἰκουμένης, ἢ ὡρισμένους μόνον ἐκ τῶν ἀνθρώπων ἤθελε γεμίσει τὴν ψυχήν των μὲ τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, καὶ δὲν κατώρθωνε νὰ φέρῃ μέσα εἰς τὴν Θείαν αὐλὴν τῶν σῳζομένων ὅλους, ἐσκόπευε, κατὰ τὴν θείαν πρόρρησιν, νὰ ἐξέλθῃ ὁ φθόγγος τῆς διδασκαλίας του εἰς ὁλόκληρον τὴν γῆν καὶ οἱ λόγοι του νὰ ἀκουσθοῦν εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης· [«Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτῶν καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ρήματα αὐτῶν» (Ψαλμ. ιη’ 5)]· καὶ τοῦτο διότι αὐτὸ ποὺ ἐλέχθη γενικῶς διὰ τοὺς Ἀποστόλους, ἐνόμιζεν, ὅτι εἰδικῶς περὶ αὐτοῦ εἶχε λεχθῆ· καὶ ἐὰν ἐπληροφορεῖτο, ὅτι κάπου ὑστεροῦσεν ἡ διάδοσις τοῦ κηρύγματος, ἐνόμιζεν ὅτι ὑστεροῦσε καθ’ ὅσον ἀφορᾶ τὴν περιοχήν του καὶ δι’ αὐτὸ ἐθεώρει τὸν ἑαυτόν του ὡς κυρίως ὑπεύθυνον τῆς παραλείψεως αὐτῆς. Διὰ τοῦτο νοερῶς περιέτρεχε τὴν οἰκουμένην καὶ ἐνόμιζεν, ὅτι ὁ κύκλος τῆς γῆς ἔπρεπε νὰ γίνῃ, δι’ αὐτόν, ὁ κύκλος τοῦ Εὐαγγελίου.

Οὕτως εἶχον λοιπὸν ὁ ζῆλος του καὶ ἡ προθυμία, του διὰ τὴν διάδοσιν τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ δὲ φροντίς του σύμφωνος με τὴν πρόθεσίν του· αὐτὰ δὲ ὅλα δὲν εἶναι ὑπερβολαί, ἀλλὰ κρίνονται ἀπὸ τὰ ἔργα του. Ἐπειδὴ λοιπὸν τὰ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα τῆς πατρίδος του εὑρίσκοντο εἰς καλὴν κατάστασιν (πατρίδα δὲ θεωρῶ τὴν Ἐκκλησίαν τῶν Ἀθηνῶν), διότι καὶ ἡ διδασκαλία διεδόθη εἰς ὅλους καὶ ἡ πίστις ἀπέδωκε, μὲ τὴν δύναμιν τοῦ Πνεύματος, ἔφυγεν ἀπὸ τὰς Ἀθήνας καὶ μεταβαίνει πρὸς τὰ μέρη τῆς Δύσεως. Καὶ πῶς ἐξέλεξε τὰ μέρη τῆς Δύσεως; Δὲν ἐξέλεξε μόνος του αὐτὸν τὸν χῶρον, οὔτε εἶχεν εἰς τὸν νοῦν του νὰ φθάσῃ ἐκεῖ· ὁ Θεὸς τὸν ἐπληροφόρησεν, ἐπ’ αὐτοῦ, ἄνωθεν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ ῥήτωρ ἐννοεῖ τὰ πνευματικὰ καὶ μυσταγωγικὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου· «Περὶ Οὐρανίας Ἱεραρχίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας», «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», «Περὶ Μυστικῆς Θεολογίας».

[2] «Εἰς οὐδὲν ἕτερον ηὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον» (Πράξ. ιζʹ 21).

[3] «Τί ἂν θέλῃ ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν» (Πράξ. ιζʹ 18).

[4] «Ὁ λόγος γὰρ ὁ τοῦ Σταυροῦ τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί» (Αʹ Κορ. αʹ 18).

[5] Γάδειρα εἶναι ὁ νῦν Κάδιξ τῆς νοτίου Ἱσπανίας πλησίον τοῦ πορθμοῦ τοῦ Γιβραλτὰρ ἐπὶ τοῦ Ἀτλαντικοῦ. Τότε αὕτη ἦτο νῆσος, μικρὸν ἀπέχουσα τῆς ξηρᾶς, μετὰ τῆς ὁποίας εἶναι ἤδη ἡνωμένη διὰ προσχώσεων. Ἐθεωρεῖτο ἀκραῖον, πρὸς τὴν δύσιν σημεῖον, τοῦ τότε γνωστοῦ κόσμου.

[6] Μαιώτιδα λίμνην ὠνόμαζον τότε τὴν Ἀζοφικὴν θάλασσαν. Αὕτη εἶναι κλειστὴ θάλασσα ὁμοιάζουσα μὲ λίμνην, ἀφοῦ διὰ μόνου τοῦ πορθμοῦ τοῦ Κὲρτς ἐπικοινωνεῖ μετὰ τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Εἶναι ἡ βορειοτέρα διείσδυσις τοῦ Εὐξείνου Πόντου εἰς τὴν Οὐκρανικὴν Ρωσίαν, φρασσομένη πρὸς Νότον ὑπὸ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, ἥτις καὶ Ταυρικὴ ὀνομάζεται.

[7] Ἡ λέξις ἁπλότης τίθεται ἐνταῦθα μὲ φιλοσοφικὴν σημασίαν, ἐκφράζουσα τὴν ἔννοιαν μὴ μεριζομένης ἢ διαιρουμένης καταστάσεως.

[8] Ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὰ ἑπτὰ πνεύματα περὶ ὧν ὁμιλεῖ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας λέγων· «Καὶ ἐξελεύσεται ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ρίζης ἀναβήσεται· καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (Ἡσ. ιαʹ 1-3).

[9] «Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πράξ. ιζʹ 28).

[10] Περὶ τῆς ἐνταῦθα ἀναφερομένης ὁράσεως τοῦ Κάρπου βλέπε ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, σελ. 65 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Λέγει δὲ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὅτι ὁ Κάρπος οὗτος εἶναι ὁ ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων, ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν κϛʹ (26ην) Μαΐου (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[11] «Εἰρηνεύτε ἐν ἀλλήλοις» (Μάρκ. θʹ 50), «Μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες» (Ρωμ. ιβʹ 18), «Εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς» (Αʹ Θεσσ. εʹ 13).

[12] Τὸ μεγάλον πρόβλημα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς τραγῳδίας, περὶ ἧς μνημονεύει ἐνταῦθα ὁ ἱερὸς Γρηγόριος, ὑπῆρξε διατὶ νὰ ὑποφέρῃ ὁ ἄνθρωπος καὶ μάλιστα ὁ καλός.

[13] Πρόκειται περὶ τῆς περιφήμου πόλεως τῶν Παρισίων, πρωτευούσης νῦν τῆς Γαλλίας, κληθείσης οὕτω, διότι ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν φυλὴν τῶν Παρισίων κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος (100-44 π.Χ.). Κεῖται εἰς τὸ κέντρον τοῦ λεκανοπεδίου τῶν Παρισίων καὶ ἐπ’ ἀμφοτέρων τῶν ὀχθῶν τοῦ ποταμοῦ Σηκουάνα.

[14] Σημειοῦμεν περὶ Γαδείρων ἐν σελ. 79, προσθέτομεν δὲ ἐνταῦθα, ὅτι τὸ ἔξω τῶν Γαδείρων πέλαγος εἶναι ὁ Ἀτλαντικὸς Ὠκεανός, ὅστις καθὸ ἄγνωστος ἦτο φοβερὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, δι’ αὐτὸ καὶ τὸ νὰ ἀνοιχθῇ κανεὶς ἔξω τῶν Γαδείρων ἐθεωρεῖτο παραφροσύνη.

[15] Πρόκλος· Νεοπλατωνικὸς φιλόσοφος ἀκμάσας κατὰ τὸ 410-485 μ.Χ., ἐκ τῶν τελευταίων τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας. Ἐφρόνει συγγενῶς μετὰ τῶν Χριστιανῶν, ἰδίως περὶ τοῦ Θεοῦ.

[16] Τῖτος· αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων (79-81 μ.Χ.).

[17] Δομετιανός· ἀδελφὸς καὶ διάδοχος τοῦ Τίτου (81-96 μ.Χ.).

[18] Κηρύκειον· σύμβολον τοῦ Ἑρμοῦ, χρησιμοποιούμενον ὡς ὄργανον ἐκφράσεως εἰρηνικῶν καὶ διαλλακτικῶν διαθέσεων.

[19] «Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. ιϛʹ 17).

[20] «Ἡρπάγη εἰς τὸν Παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα» (Βʹ Κορ. ιβʹ 4).