Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμῃ τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμων ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ ἐν τῷ Ἄθῳ ἀσκήσαντος.

Αὐτὰ καὶ ἄλλα περισσὰ φληναφήματα λέγοντες, δὲν τοὺς ἤκουσεν ὁ βασιλεὺς γινώσκων τοῦ Ἁγίου τὴν ἐνάρετον πολιτείαν καὶ καθαρότητα, ἀλλὰ ὅσον παρήρχετο ὁ καιρὸς αὐτοὶ οἱ ἄδικοι ἐξηγριοῦντο καὶ ἐμίσουν τὸν δίκαιον, καὶ πολλοὶ Ἀρχιερεῖς ἡνώθησαν μὲ τοὺς ἄρχοντας καὶ τὸν ἐνεκάλουν συχνάκις οἱ ἄγνωστοι· ὅθεν ὁ βασιλεύς, ἵνα τοὺς εἰρηνεύσῃ, διεμήνυσεν εἰς τὸν Ἅγιον νὰ δώσῃ ἐν εἰρήνῃ τὴν παραίτησίν του, οὗτος δὲ ἔγραψε πρὸς αὐτὸν ἐπιστολὴν οὕτω λέγουσαν:

«Ἐγώ, βασιλεῦ κράτιστε, δὲν ἔλαβον τὴν προστασίαν καὶ φροντίδα τῆς Ἐκκλησίας ἵνα σιωπῶ και παραβλέπω τὰ τῶν ἀνθρώπων σφάλματα, ἀλλὰ νὰ τοὺς ἐλέγχω, διὰ νὰ διορθώνωνται, διότι φοβερὰ κατάκρισις ἀναμένει τοὺς προεστῶτας, οἵτινες δὲν ἐλέγχουν τοὺς ἁμαρτάνοντας καὶ αὐτοί, ἀντὶ νὰ μὲ εὐχαριστῶσι, μὲ ἐμίσησαν καὶ πονηρὰ ἀντὶ ἀγαθῶν μοι ἀνταπέδωσαν. Ἐπειδὴ λοιπὸν μισοῦσι τὴν ἰατρείαν καὶ μὲ διώκουσιν ἀδίκως, παραιτοῦμαι κἀγὼ τοῦ θρόνου, λέγων· «Κλήρῳ ἀνυποτάκτῳ καὶ λαῷ ἀπειθεῖ ἀποτάσσομαι καὶ τῷ Θεῷ ὑποτάσσομαι καὶ δέομαι αὐτοῦ νὰ κυβερνήσῃ ὑμᾶς πρὸς τὸ συμφέρον, καθὼς γινώσκει, πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου καὶ τῶν Ἁγίων» [6].

Ταῦτα γράψας ἀνεχώρησε παρευθὺς καὶ πορευθεὶς εἰς τὸ Μοναστήριόν του, ἔμεινεν ἐκεῖ καὶ διῆγεν ἐναρετώτερα παρὰ πρότερον, διῆλθε δὲ ἄλλα δέκα ἔτη ἐκεῖ μετὰ τὴν παραίτησιν, ἐναρέτως πολιτευόμενος καὶ προλέγων ὡς προφήτης τὰ μέλλοντα καὶ πολλάκις διεμήνυσεν εἰς τὸν βασιλέα προρρήσεις τινάς, αἱ ὁποῖαι καθὼς ἔγραψεν ἐτελειώθησαν, καθὼς εἰς τὰς ἐπιστολὰς αὐτοῦ φαίνεται, τὰς ὁποίας ἐδῶ διὰ συντομίαν δὲν γράφομεν, ὅστις δὲ θέλει, ἂς τὰς ἀναγνώσῃ, νὰ καταλάβῃ πόσης χάριτος ἔγινεν ἄξιος ἀπὸ τὸν Θεὸν ὁ θεόπνευστος καὶ πόσων θεωριῶν καὶ ἀποκαλύψεων ἐγένετο μέτοχος.

Μετὰ τὴν τούτου παραίτησιν ἐχειροτονήθη Πατριάρχης ἐνάρετός τις καὶ ἀξιοθαύμαστος ἄνθρωπος, Ἰωάννης ὀνομαζόμενος [7]· πλὴν ἀπὸ τὴν πολλήν του πρᾳότητα καὶ ἁπλότητα δὲν ἐπαίδευε τοὺς κακοὺς ἀνθρώπους, οἵτινες ἔβλαπτον τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ οἱ θεόργιστοι· μείνας δὲ ἐκεῖ ἐννέα ἔτη, ἐβαρύνθη τὰς συγχύσεις καὶ δοὺς τὴν παραίτησιν αὐτοῦ ἀνεχώρησε καὶ οὕτω πάλιν ἔμεινεν ἡ Ἐκκλησία χηρεύουσα. Ὁ δὲ πιστότατος βασιλεὺς εἶχε πόθον νὰ εὕρῃ ἄξιον ἄνθρωπον, νὰ τὸν χειροτονήσῃ ποιμένα τῆς πόλεως.


Ὑποσημειώσεις

[1] Κακῶς ὑποστηρίζεται ὑπό τινων ὅτι κατήγετο ἐξ Ἀνδρούσης τῆς Πελοποννήσου.

[2] Ὁ Ὅσιος Λάζαρος ὁ Γαλησιώτης ἑορτάζεται κατὰ τὴν ζʹ (7ην) Νοεμβρίου, βλέπε ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», ὅπου καὶ ὑποσημείωσις περὶ τοῦ Γαλησίου ὄρους.

[3] «Μακάριος, ἀνὴρ οὗ ἐστιν ἡ ἀντίληψις αὐτοῦ παρὰ σοῦ, Κύριε, ἀναβάσείς ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ διέθετο» (Ψαλμ. πγʹ 6).

[4] Τοῦ Ἰωάννου ΙΑʹ Βέκκου (1274-1282) λάθρᾳ φυγόντος τοῦ θρόνου μετὰ τὸν θάνατον τοῦ λατινόφρονος αὐτοκράτορος Μιχαὴλ Ηʹ (1282), καὶ συνοδικῶς καταδικασθέντος, ἀνῆλθεν ἐπ’ αὐτοῦ Ἰωσὴφ Αʹ τὸ δεύτερον. Μετὰ τρεῖς μῆνας ὅμως παραιτηθέντος τούτου, τὸν διεδέχθη Γρηγόριος Βʹ ὁ Κύπριος (1283-1289) περὶ οὗ βλέπε πλατύτερον ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 70, παραιτηθέντος δὲ καὶ τούτου τοῦ θρόνου ἐξελέγη ὁ Ἀθανάσιος.

[5] Ἀνδρόνικος Βʹ Παλαιολόγος (1282-1328) διεδέχθη τὸν πατέρα του Μιχαὴλ Ηʹ. Εἰς τὴν ἀρχικὴν ἡμῶν ἔκδοσιν γράφεται ἐσφαλμένως, καθὼς παρελήφθη ἐκ τοῦ «Νέου Παραδείσου», Ἰωάννης ὁ Κατακουζηνός, ὅστις ὅμως ἦτο μεταγενέστερος, βασιλεύσας ἐν ἔτει 1347-1354.

[6] Ἡ ἔγγραφος αὕτη παραίτησις τοῦ Ἁγίου φέρει ἡμερομηνίαν ιϛʹ (16η) Ὀκτωβρίου 1293.

[7] Ἰωάννης ΙΒʹ ὁ ἐκ Σωζοπόλεως (1293-1302). Οὗτος ἦτο πρότερον ἔγγαμος καὶ πατὴρ τέκνων, χηρεύσας δὲ ἐμόνασεν. Διὰ δὲ τὴν ἐνάρετον πολιτείαν αὐτοῦ προήχθη εἰς τοὺς ἱερατικοὺς βαθμούς, γενόμενος καὶ Πατριάρχης.