Τῇ ΚΑ’ (21ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΙΛΑΡΙΩΝΟΣ τοῦ Μεγάλου.

Δύο δὲ μαθηταὶ τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου, Ἰσαὰκ καὶ Πλουσιανὸς καλούμενοι, παραλαβόντες τὸν σοφὸν Ἱλαρίωνα περιῆγον αὐτὸν εἰς ὅλον τὸν κῆπον μὲ πολλὴν εὐλάβειαν, λέγοντες· «Εἰς τοῦτον τὸν τόπον εἶχε συνήθειαν ὁ διδάσκαλός μας καὶ ἔψαλλεν ἐδῶ ἔπλεκε τὰς σπυρίδας· ἐδῶ ἐκοιμᾶτο. Αὐτὴν τὴν ἄμπελον καὶ αὐτὰ τὰ δένδρα ἐκεῖνος τὰ ἐφύτευσε μόνος του· αὐτὴν τὴν πρασιὰν μὲ τὰς χεῖράς του ἐγεώργησεν. Αὐτὸς ἔκτισε τὴν στέρναν διὰ νὰ ποτίζῃ τὸν κῆπον, καὶ ἁπλῶς ταῦτα πάντα τὰ καλλιεργήματα αἱ μακάριαι χεῖρες αὐτοῦ μὲ κόπον πολὺν καὶ πόνον ἐτέλεσαν». Ταῦτα βλέπων ὁ Ἱλαρίων εἶχε χαρὰν ἄπειρον καὶ ἐφίλει μὲ πολλὴν εὐλάβειαν τὴν γῆν, εἰς τὴν ὁποίαν προσηύχετο ὁ θεῖος Ἀντώνιος, ἔγειρε δὲ ὀλίγον καὶ εἰς τὴν κλίνην αὐτοῦ χάριν εὐλογίας.

Εἰσελθόντες εἶτα εἰς τὸν κῆπον, ἐδείκνυον οἱ μαθηταὶ ἐκεῖνοι τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου εἰς τον θεῖον Ἱλαρίωνα διάφορα καρποφόρα δένδρα ἡλικίας τριῶν ἐτῶν, καὶ ἔλεγον· «Ὅταν κατ’ ἀρχὰς ὁ μακάριος Πατὴρ ἡμῶν Ἀντώνιος ἐφύτευσε τὰ δένδρα ταῦτα, ἔκαμνον μεγάλην ζημίαν εἰς αὐτὰ τὰ ἄγρια ζῷα, τὰ ὁποῖα ἐρχόμενα εἰς τὸν ποταμὸν διὰ νὰ ποτισθῶσιν εἰσήρχοντο καὶ εἰς τὸν κῆπον. Ἰδὼν δέ ποτε ταῦτα ὁ Ἅγιος ἐρχόμενα ἔλαβε μίαν ράβδον καὶ πλησιάσας εἰς ἕνα ζῷον, ὅπερ ἐφαίνετο ὅτι ἦτο προστάτης τῶν ἄλλων, τὸ προσέταξε νὰ μὴ φύγῃ καί, ὤ τοῦ θαύματος! ἔστη τὸ θηρίον καὶ τὸ ἐκτύπα ταπεινὰ ὁ Ἅγιος εἰς τὰς πλευράς, λέγων· «Διατὶ ἀδικεῖτε ἐμέ, ὅστις οὐδόλως σᾶς ἠδίκησα; διατὶ τρώγετε τοὺς καρπούς, διὰ τοὺς ὁποίους δὲν ἐκοπιάσατε; ἀναχωρήσατε καὶ πλέον μὴ τολμήσητε νὰ εἰσέλθητε εἰς τὸν κῆπον». Οὕτως εἶπε καὶ ἀπὸ τὴν ὥραν ἐκείνην οὔτε κἂν εἰς τὸν κῆπον εἰσῆλθον, ἀλλὰ μόνον ἔπιναν ὕδωρ εἰς τὸν ποταμὸν καὶ ἔφευγον». Ταῦτα ἀκούων, ἔκλαιεν ἀπὸ τὴν χαράν του ὁ Ὅσιος Ἱλαρίων καὶ τοὺς παρεκάλεσε νὰ τοῦ δείξωσι τὸν τάφον τοῦ Ἀντωνίου. Οἱ δὲ εἶπον πρὸς αὐτόν· «Ἄρχων τις πιστός, εὐλαβὴς καὶ πλούσιος, Περγάμιος τὸ ὄνομα, εἶχε μεγάλον πόθον νὰ παραλάβῃ τὸ λείψανόν του μετὰ τὴν κοίμησιν εἰς τὴν χώραν του, καὶ τοῦ ἔκτισε καὶ Ναόν, διὰ νὰ τὸν προσκυνῶσιν ὡς Ἅγιον· ὅθεν ἀφῆκεν εἰς ἡμᾶς ἐπιτίμιον βαρύτατον, νὰ μὴ ὁμολογήσωμεν εἰς οὐδένα ποῦ ἐτάφη, διὰ νὰ μὴ τὸν λάβῃ ὁ ἄρχων καὶ ζημιωθῇ ὁ Ἅγιος ἀντὶ τῆς προσκαίρου τιμῆς τὴν αἰώνιον». Ἀποτυχὼν λοιπὸν τῆς ἐπιθυμίας ὁ Ἱλαρίων, ὑπέστρεψεν εἰς τὴν πόλιν Ἀφρόδιτον, πλησίον τῆς ὁποίας ἦτο τόπος ἔρημος, καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ μὲ δύο μαθητάς του, τοὺς δὲ λοιποὺς ἀπέστειλεν εἰς τὴν Παλαιστίνην. Ἐφύλαττε λοιπὸν ἐγκράτειαν καὶ τότε ὅτε ἦτο γέρων, καθὼς καὶ ὅταν ἐγένετο Μοναχὸς καὶ μὲ τοσαύτην αὐστηρότητα καὶ σιωπὴν ἠγωνίζετο, ὥστε ἐθαύμαζον ὅσοι τὸν ἔβλεπον.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ Σῳζόμενος (βιβλ. γʹ, κεφ. κδʹ) γράφει εἰς τὸν Βίον τοῦ Ὁσίου τούτου Ἱλαρίωνος, ὅτι οὗτος ἐγεννήθη εἰς κώμην τινά, Θαβαθὰ καλουμένην, ἥτις, κατὰ τὸν Ἱερώνυμον, ἀπεῖχε τῆς Γάζης μίλια πέντε (ἕκαστον μίλιον ἀντιστοιχεῖ πρὸς 8 στάδια, ἕκαστον δὲ στάδιον πρὸς 185 μέτρα περίπου, ἀπεῖχε δηλαδὴ κατὰ μὲν τὸ Συναξάριον 8.325 μ. κατὰ δὲ τὸν Σωζόμενον 7.400 μ.).

[2] Στάδια 52 = 9.620 μ. περίπου (βλέπε προηγούμενην ὑποσημείωσιν).

[3] Ἐμπόριον ἐκαλεῖτο ὑπὸ τῶν ἀρχαίων ὁ τόπος συναλλαγῆς τῶν ἐμπορευομένων, ἐπὶ παραδείγματι ἐμπορικὸς λιμήν, ὡς ἐν προκειμένῳ ὁ ἐμπορικὸς λιμὴν τῆς Παλαιστίνης.

[4] Μαϊουμᾶς· ἀρχαία πόλις τῆς Παλαιστίνης, ἐπίνειον τῆς Γάζης. Τὸν Μαϊουμᾶν, ἀσπασθέντα λίαν ἐνωρὶς τὸν Χριστιανισμόν, κατέστησεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἰδιαιτέραν Ἐπισκοπὴν μετονομάσας Κωνσταντίαν. Πέριξ αὐτοῦ ἱδρύθησαν πολλαὶ Μοναί.

[5] Ἑκάστη οὐγγία ἀντιστοιχεῖ πρὸς 29 περίπου γραμμάρια.

[6] Ἐπίδαμνος· παλαιὰ ὀνομασία τῆς πόλεως τοῦ Δυρραχίου. Εἰς τὴν πρώτην ἡμῶν ἔκδοσιν γράφεται Ἐπίδαυρος καθὼς παρελήφθη ἐκ τοῦ «Παραδείσου» Ἀγαπίου τοῦ Κρητός. Ἐπίδαυρος ὅμως ἐν τῇ Ἀδριατικῇ δὲν ὑπάρχει· ὅθεν ἐκ τῆς γενομένης ἐρεύνης διεπιστώθη ὅτι πρόκειται περὶ τῆς Ἐπιδάμνου, ἀναγραφείσης Ἐπιδαύρου ἐξ ἀντιγραφικοῦ λάθους. Ἡ Ἐπίδαμνος ἢ μᾶλλον Δυρράχιον (Ἀλβανιστὶ Ντούρρεσι), εἶναι παράλιος πόλις ἐπὶ τῆς Ἀδριατικῆς θαλάσσης, ἀνήκει δὲ νῦν εἰς τὴν Ἀλβανίαν.