Τῇ ΚΑ’ (21ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΙΛΑΡΙΩΝΟΣ τοῦ Μεγάλου.

Διήρχετο δέ ποτε ὁ Ὅσιος διὰ τῆς πόλεως Λώδης μετά τινων μαθητῶν του διὰ νὰ ἐπισκεφθῇ μαθητήν τινα νεώτερον, καθ’ ἥν ἐποχὴν οἱ Ἕλληνες εἶχον πάνδημον ἑορτὴν τῆς μιαρᾶς Ἀφροδίτης καὶ ἦσαν συνηγμένοι ὄχι μόνον ἀπὸ τὴν πόλιν, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ὅλα τὰ περίχωρα· οἵτινες, ὡς ἤκουσαν ὅτι ὁ Ἅγιος διήρχετο ἀπ’ ἐκεῖ πλησίον, ἔδραμον ὅλοι ποταμηδὸν πρὸς ἀπάντησιν αὐτοῦ καὶ κλίναντες τὰς κεφαλὰς εἰς τὴν γῆν, ἐβόων πάντες εἰς Συριακὴν γλῶσσαν τὸ «Κύριε, εὐλόγησον». Ὁ δὲ Ὅσιος, βλέπων αὐτῶν τὴν ἀγαθὴν γνώμην, τοὺς ἐδίδαξε τὴν ἀληθῆ πίστιν τοῦ Χριστοῦ, ἀπευθύνας πρὸς αὐτὸν θερμοτάτην δέησιν ὑπὲρ αὐτῶν. Αὐτοὶ δὲ ὡς ἀγαθὴ γῆ ἐδέχθησαν εἰς τὰς καρδίας των τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, τοῦ Θεοῦ συνεργήσαντος, καὶ πιστεύσαντες ἔλαβον τὸ Ἅγιον Βάπτισμα καὶ ᾠκοδόμησαν Ἐκκλησίαν κατὰ τὸν τύπον, ὅπου τοὺς ἔδωκεν.

Ἀπερχόμενος ὁ Ἅγιος τὸ ἑπόμενον ἔτος διὰ νὰ ἐπισκεφθῇ τοὺς ἀδελφούς, κατὰ τὴν συνήθειαν, ἵνα τοὺς νουθετῇ καὶ τοὺς καταρτίζῃ εἰς τὴν ἀρετήν, εὗρε φιλάργυρόν τινα, ὅστις τόσον ἠγάπα τὰ χρήματα, ὥστε δὲν ἔδιδε ποτὲ εἰς οὐδένα ἐλεημοσύνην. Ταῦτα ἀκούσας ὁ Ἅγιος δὲν ὑπῆγε κἂν νὰ τὸν ἐπισκεφθῇ, ὡς ἀνάξιον τῆς τοῦ Θεοῦ ἀδελφότητος. Οὗτος ὃμως ὁ ἄσπλαγχνος Μοναχός, γνωρίζων, ὅτι ὁ Ἱλαρίων ἔμελλε νὰ διέλθῃ ἐκ τοῦ κελλίου του μετὰ πολλῶν ἀδελφῶν, ἔβαλε φύλακας ὠμοὺς καὶ ἀπανθρώπους κατὰ τὴν γνώμην αὐτοῦ, νὰ φυλάττωσι τὸν ἀμπελῶνα, διὰ νὰ μὴ φάγῃ ξένος τις σταφυλὴν οὐδαμῶς ἐξ αὐτοῦ. Ταῦτα μαθὼν ὁ Ὅσιος οὐδὲ κἂν διῆλθεν ἀπὸ τὸ κελλίον αὐτοῦ, ἀλλ’ ἀφοῦ προεχώρησεν εἰς τὴν ὁδόν, τὸν ὑπεδέχθη παρεμπρὸς ἕτερος ἀδελφὸς ὀνόματι Σάββας καὶ τοὺς παρεκάλεσε νὰ εἰσέλθωσιν ὅλοι δι’ ἀγάπην Χριστοῦ εἰς τὸν μικρὸν ἀμπελῶνα, τὸν ὁποῖον εἶχε καὶ νὰ φάγωσι σταφυλὰς ἕως οὗ χορτασθῶσιν. Ἰδὼν λοιπὸν ὁ Ὅσιος τὴν φιλόθεον γνώμην αὐτοῦ, ἐποίησε πρότερον δέησιν πρὸς Κύριον, νὰ εὐλογήσῃ τὸν κόπον του, ἔπειτα εἰσῆλθον ἅπαντες τὸν ἀριθμὸν τρισχίλιοι καὶ φαγόντες ἐχορτάσθησαν ὅλοι. Ἀλλ’ ὤ τῶν θαυμασίων σου παντελεῆμον καὶ πολυεύσπλαγχνε Κύριε! πρότερον παρῆγεν ἐκεῖνος ὁ ἀμπελὼν ἑκατὸν στάμνας οἴνου ἐτησίως, καὶ τότε ὅπου ἔφαγαν τοσαύτας χιλιάδας σταφυλῶν οἱ ξένοι παρήγαγε τριακοσίας καὶ καλλίτερον οἶνον, ἀπὸ τὸν πρότερον. Τοῦ δὲ φιλαργύρου ἐκείνου ὁ ἀμπελών, ἐξ οὗ δὲν ἀφῆκε ξένον νὰ φάγῃ οὐδαμῶς, δὲν ἐποίησεν οὔτε τὸ τρίτον ἀπὸ ὅσον ἐποίει τὰ ἄλλα ἔτη καὶ αὐτὸ τὸ ὀλίγον ὄξινον καὶ ἄχρηστον. Τοῦτο δὲ ὅλον ἐγένετο διὰ προσευχῆς τοῦ Ὁσίου, ὅπως ἰδὼν ὁ ἄσπλαγχνος ἐκεῖνος τὴν δικαιοκρισίαν τοῦ Θεοῦ μεταμεληθῇ ὕστερον καὶ γένηται πρὸς τοὺς πτωχοὺς φιλόξενος.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ Σῳζόμενος (βιβλ. γʹ, κεφ. κδʹ) γράφει εἰς τὸν Βίον τοῦ Ὁσίου τούτου Ἱλαρίωνος, ὅτι οὗτος ἐγεννήθη εἰς κώμην τινά, Θαβαθὰ καλουμένην, ἥτις, κατὰ τὸν Ἱερώνυμον, ἀπεῖχε τῆς Γάζης μίλια πέντε (ἕκαστον μίλιον ἀντιστοιχεῖ πρὸς 8 στάδια, ἕκαστον δὲ στάδιον πρὸς 185 μέτρα περίπου, ἀπεῖχε δηλαδὴ κατὰ μὲν τὸ Συναξάριον 8.325 μ. κατὰ δὲ τὸν Σωζόμενον 7.400 μ.).

[2] Στάδια 52 = 9.620 μ. περίπου (βλέπε προηγούμενην ὑποσημείωσιν).

[3] Ἐμπόριον ἐκαλεῖτο ὑπὸ τῶν ἀρχαίων ὁ τόπος συναλλαγῆς τῶν ἐμπορευομένων, ἐπὶ παραδείγματι ἐμπορικὸς λιμήν, ὡς ἐν προκειμένῳ ὁ ἐμπορικὸς λιμὴν τῆς Παλαιστίνης.

[4] Μαϊουμᾶς· ἀρχαία πόλις τῆς Παλαιστίνης, ἐπίνειον τῆς Γάζης. Τὸν Μαϊουμᾶν, ἀσπασθέντα λίαν ἐνωρὶς τὸν Χριστιανισμόν, κατέστησεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἰδιαιτέραν Ἐπισκοπὴν μετονομάσας Κωνσταντίαν. Πέριξ αὐτοῦ ἱδρύθησαν πολλαὶ Μοναί.

[5] Ἑκάστη οὐγγία ἀντιστοιχεῖ πρὸς 29 περίπου γραμμάρια.

[6] Ἐπίδαμνος· παλαιὰ ὀνομασία τῆς πόλεως τοῦ Δυρραχίου. Εἰς τὴν πρώτην ἡμῶν ἔκδοσιν γράφεται Ἐπίδαυρος καθὼς παρελήφθη ἐκ τοῦ «Παραδείσου» Ἀγαπίου τοῦ Κρητός. Ἐπίδαυρος ὅμως ἐν τῇ Ἀδριατικῇ δὲν ὑπάρχει· ὅθεν ἐκ τῆς γενομένης ἐρεύνης διεπιστώθη ὅτι πρόκειται περὶ τῆς Ἐπιδάμνου, ἀναγραφείσης Ἐπιδαύρου ἐξ ἀντιγραφικοῦ λάθους. Ἡ Ἐπίδαμνος ἢ μᾶλλον Δυρράχιον (Ἀλβανιστὶ Ντούρρεσι), εἶναι παράλιος πόλις ἐπὶ τῆς Ἀδριατικῆς θαλάσσης, ἀνήκει δὲ νῦν εἰς τὴν Ἀλβανίαν.