ΕΥΘΥΜΙΟΣ ὁ Ὅσιος καὶ θεοφόρος Πατὴρ ἡμῶν ὁ νέος ἐγεννήθη ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τῆς βασιλείας τοῦ αὐτοκράτορος τοῦ Βυζαντίου Λέοντος Ε’ τοῦ Ἀρμενίου, τοῦ βασιλεύσαντος ἐν ἔτει ωιγ’-ωκ’ (813-820) εἰς κώμην τινὰ τῆς Γαλατίας [1] πολυάνθρωπον καὶ πλουσίαν ὀνομαζομένην Ὀψώ. Οἱ γονεῖς αὐτοῦ ἦσαν περιφανεῖς καὶ οἱ τὰ πρῶτα φέροντες τῆς κώμης ταύτης, ἥτις ἦτο συνοικισμένη πλησίον τῆς Ἀγκύρας [2], πρωτευούσης νῦν τῆς Τουρκίας. Ὠνομάζοντο Ἐπιφάνιος καὶ Ἄννα, εἶχον δὲ καὶ δύο θυγατέρας, ὧν ἡ μὲν πρεσβυτέρα Μαρία ἡ δὲ νεωτέρα Ἐπιφανία ἐκαλοῦντο. Ὁ δὲ Ἅγιος εἰς τὸ ἱερὸν βάπτισμα ἔλαβε τὸ ὄνομα Νικήτας. Ἀπορφανισθεὶς εἶτα τοῦ πατρός, κατὰ τὸ ἕβδομον ἔτος τῆς ἡλικίας αὐτοῦ, ἐκτρέφεται ὁ μικρὸς Νικήτας ὑπὸ τῆς εὐσεβοῦς καὶ φιλοστόργου αὐτοῦ μητρὸς ἐν ἄκρᾳ παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου καὶ διδάσκεται τὰ ὀρθὰ τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας δόγματα, καθότι τότε ἐπεκράτει εἰσέτι καὶ διετάραττε πᾶσαν τὴν Οἰκουμένην ἡ βδελυρὰ καὶ μισόχριστος αἵρεσις τῶν εἰκονομάχων.
Ὅταν ὁ Ἅγιος ἦλθεν εἰς νόμιμον ἡλικίαν πρὸς στράτευσιν, συμφώνως μὲ τὸ τότε ἐπικρατοῦν σύστημα τῆς Βυζαντινῆς στρατολογίας ἐπιστρατεύεται καὶ οὗτος, καθότι ὡς φαίνεται ἡ γενεὰ αὐτοῦ ὑπῆρχεν ἐκ τῶν στρατιωτικῶν οἴκων τῶν κατεχόντων τότε στρατιωτικοὺς τόπους τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους καὶ ὑπηρετούτων τοῦτο διὰ τοῦ αἵματος αὐτῶν κατὰ τὰς γινομένας ἐκστρατείας. Ὀλίγιστον ὅμως χρονικὸν διάστημα ὑπηρέτησεν εἰς τὸν στρατόν, καθότι ἐπελθούσης ἀμέσως τῆς γενικῆς ἀποστρατεύσεως, ὁ νεαρὸς τότε Νικήτας ἐπανῆλθεν εἰς τὸν πατρικὸν αὐτοῦ οἶκον, ὁπότε διὰ προτροπῆς καὶ παραινέσεως τῆς εὐσεβοῦς μητρὸς αὐτοῦ ἔρχεται εἰς γάμου κοινωνίαν μετά τινος κόρης, ὀνόματι Εὐφροσύνης, θυγατρὸς εὐγενῶν καὶ πλουσίων εὐπατριδῶν καὶ θεοφιλῶν γονέων, μετὰ τῆς ὁποίας ὁ τῆς σωφροσύνης πυρσὸς ἀπέκτησεν ἓν θυγάτριον, τὸ ὁποῖον εἰς τὸ θεῖον Βάπτισμα ὠνόμασαν Ἀναστασώ.
Ἀνέφλεγεν ὅμως τὸν Ἅγιον, ἐκ τῆς παιδικῆς του ἡλικίας θεῖος ἔρως καὶ ἐπεθύμει πάντοτε νὰ ὁδεύῃ τὴν στενὴν καὶ τεθλιμμένην ὁδόν, τὴν ἀπάγουσαν εἰς τὴν οὐράνιον Βασιλείαν, μετερχόμενος τὸν μονήρη βίον καὶ νὰ ἀφιερώσῃ ἑαυτὸν εἰς τὸν Νυμφίον Χριστὸν διὰ νὰ προσομιλῇ μόνος κατὰ μόνας τῷ μόνῳ Θεῷ καὶ πλάστη ἡμῶν. Καὶ ἐπὶ τούτῳ νυχθημερὸν εἰς τὰς πρὸς Κύριον δεήσεις καὶ προσευχὰς αὐτοῦ παρεκάλει τὸν Σωτῆρα ἡμῶν,