Τῇ ΙΓ’ (13ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΙΩΑΝΝΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου.

Ὁ βασιλεὺς δὲ μετανοῶν καὶ κλαίων, διότι ἐξώρισε τὸν Ἅγιον, παρευθὺς ἔγραψε πρὸς αὐτόν, δεόμενος καὶ παρακαλῶν νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὸν θρόνον του· ἔστειλε δὲ καὶ ἀπεσταλμένον εὐνοῦχόν τινα τῆς βασιλίσσης, Βρίσωνα ὀνόματι, νὰ τὸν φέρῃ, πρὶν ἢ ἀκόμη φθάσῃ εἰς τὴν Πραίνεστον καὶ πάλιν ἔστειλεν ἄλλον, ἕως οὗ ἰδὼν ὁ Ἅγιος τὴν μετάνοιαν τοῦ βασιλέως, ἔστρεψεν ὀπίσω. Ὅταν δὲ ἔμαθεν ὁ λαὸς ὅτι ἔρχεται ὁ Ἅγιος, ἐπλημμύρισαν τὸ στενὸν τῆς πόλεως πέρασμα· ἔτρεχον ἄνδρες, γυναῖκες, παιδία, νὰ ἴδωσι τὴν ἀγγελικὴν μορφὴν τοῦ Ἁγίου Χριστομιμήτου καὶ καλοῦ Ποιμένος. Ἐλθὼν δὲ ὁ Ἅγιος, δὲν ἠθέλησε νὰ ἔμβῃ μέσα εἰς τὴν πόλιν, ἀλλ’ εἶπεν· «Ἂς ἔλθῃ Σύνοδος μεγαλυτέρα νὰ μὲ ἐξετάσῃ πάλιν». Ὁ δὲ λαὸς ὡς ἤκουσαν τὸ τοιοῦτον, ἔκλαιον, ἐθρήνουν, παρεκάλουν αὐτόν. Τέλος ἰδὼν ὁ Ἅγιος τὴν τοσαύτην ὁρμὴν τοῦ λαοῦ καὶ τοῦ βασιλέως, εἰσῆλθε μὲν εἰς τὴν πόλιν, εἰς δὲ τὸν θρόνον δὲν ἠθέλησε νὰ καθήσῃ, ἀλλ’ ὁ βασιλεὺς καὶ ὁ λαὸς δὲν τὸν ἀφῆκαν, θέλοντα δὲ καὶ μὴ θέλοντα τὸν ἀνεβίβασαν εἰς τὸν θρόνον του, δεκάτην τρίτην ἔχοντος τότε τοῦ Νοεμβρίου καὶ πάλιν ἡ Ἐκκλησία ἀπέλαβε τὸν στολισμόν της, τὸν διδάσκαλον, τὸν ἄγρυπνον Ποιμένα καὶ πάλιν αἱ διδαχαὶ ἔρρεον. Ἀλλὰ τὶ νὰ σᾶς εἴπω; ὦ φθόνε, ἀρχηγὲ τῶν κακῶν, ἐπίβουλε τῶν καλῶν, συκοφάντα τῶν ἀγαθῶν! Ἀλλὰ πῶς ἴσχυσεν ὁ φθόνος; ἀκούσατε.

Εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ἐκεῖ ὅπου εἶναι τώρα ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Σοφίας, ἦτο πρότερον Ναὸς ρυθμοῦ βασιλικῆς, τὸν ὁποῖον ἔκτισεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος καὶ τὸν ὠνόμαζον Σοφίαν. Ἔξω ἀπὸ τὸν Ναὸν ἦτο στήλη ἀργυρᾶ τῆς βασιλίσσης Εὐδοξίας καὶ συναζόμενα τὰ παιδία ἐκεῖ τὰς ἑορτὰς ἔπαιζον καὶ προεκάλουν μεγάλην σύγχυσιν, δὲν ἄφηναν δὲ αἱ φωναί των νὰ ἀκούεται ἡ ψαλμῳδία τῶν Ἱερέων. Ὁ μὲν Ἅγιος ἐδίδασκε πάντοτε νὰ παύσωσι τὰ παιδία τὰς φωνάς, ἀλλὰ τί νὰ κάμῃ εἰς τόσον πλῆθος παιδίων; Τέλος ὡμίλησεν ὅτι δὲν εἶναι πρέπον νὰ ἵσταται ἐκεῖ ἡ εἰκὼν τῆς βασιλίσσης καὶ νὰ γίνηται αἰτία συγχύσεως καὶ θορύβου, προέτεινε δὲ νὰ τὴν μεταθέσωσιν εἰς τὴν ἀγοράν. Ἀκούσασα τοῦτο ἡ βασίλισσα ἐδαιμονίσθη καὶ πάλιν καὶ ἔλεγεν ὅτι ἦλθε πάλιν ὁ Ἅγιος εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν νὰ τὴν ἐλέγξῃ. Τέλος ἐσύναξε πάλιν εἰς Σύνοδον τοὺς προαναφερθέντας Ἀρχιερεῖς· ἐκεῖνοι ὅμως μὴ δυνάμενοι νὰ εὕρουν πταίσιμόν τι, ἵνα καθαιρέσωσι πάλιν τὸν Ἅγιον, ἐπειδὴ τὰ πρῶτα ἐγκλήματα δὲν ἀπεδείχθησαν, ἐκάλεσαν τὸν εὑρετὴν τῆς κακίας Θεόφιλον, ἵνα ἔλθῃ πάλιν καὶ αὐτὸς εἰς τὴν Σύνοδόν των ἢ νὰ τοὺς εὕρῃ τι κεφάλαιον νόμου, ὅπως δυνηθῶσι νὰ ἐπιτύχωσι τὴν θέλησιν τῆς βασιλίσσης.


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὸν ἐν τῷ «Νέῳ Θησαυρῷ» Βίον τοῦ Ἁγίου, καθὼς καὶ ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῶν Μηναίων, γράφεται ἐνταῦθα ὅτι οὗτος μετέβη καὶ συνεπλήρωσε τὰς σπουδάς του εἰς τὰς Ἀθήνας, ἡ περικοπὴ ὅμως αὕτη ἀπηλείφθη, διότι οὔτε ὁ Παλλάδιος, οὔτε ὁ Νικόδημος, οὔτε ἄλλος τις ἱστορικὸς ἀναφέρει ὅτι ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἦλθε χάριν σπουδῶν εἰς τὰς Ἀθήνας. (Τὸν ὑπὸ τοῦ Παλλαδίου συγγραφέντα Βίον τοῦ θείου Χρυσοστόμου βλέπε ἐν τῇ Patrologia Graeca τοῦ Ἀββᾶ Migne τόμ. 47 στ. 5, ὑπὸ τὸν τίτλον «Διάλογος ἱστορικὸς Παλλαδίου Ἐπισκόπου Ἑλενουπόλεως ... πρὸς Θεόδωρον Διάκονον Ρώμης – Περὶ βίου καὶ πολιτείας τοῦ μακαρίου Ἰωάννου Ἐπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου»).

[2] Περὶ τοῦ Ἁγίου Μελετίου βλέπε εἰς τὴν ιβʹ (12ην) Φεβρουαρίου (Τόμος Βʹ) τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[3] Ἀξίζει νὰ σημειωθῇ ἐνταῦθα ὅτι ὁ Μαρκίων οὗτος ἦτο υἱὸς τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Σινώπης καὶ ἐγένετο πιθανὸν καὶ ὁ ἴδιος Ἐπίσκοπος. Ὅταν ὅμως ἔγινεν αἱρετικός, ἀφωρίσθη ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Ἐπίσκοπον πατέρα του καὶ ἔφυγεν εἰς Ρώμην, ὅπου καὶ ἀπέθανε.

[4] Ἀντίφωνον λέγεται ἓν μέλος ἢ τροπάριον, τὸ ὁποῖον ψάλλει ὁ χορός, ἔπειτα τὸ αὐτὸ ἐκεῖνο ψάλλει καὶ ὁ ἕτερος χορὸς μὲ τὸν αὐτὸν ἦχον, ὅπως εἶναι πολλὰ τοιαῦτα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας. Λέγουσι δὲ ὅτι ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος παρέδωκεν ἀπ’ ἀρχῆς εἰς τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἀντιοχείας νὰ τὰ ψάλλωσιν, οὐχὶ κατ’ ἐπίνοιαν ἰδίαν, ἀλλὰ διότι εἶδεν ἀποκάλυψιν, εἰς τὴν ὁποίαν ἵσταντο οἱ Ἅγγελοι εἰς δύο χοροὺς καὶ ἔψαλλον ὕμνον εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα καὶ ὅ,τι ἔλεγεν ὁ εἷς χορὸς τῶν Ἀγγέλων, αὐτὸ ἀπεκρίνετο καὶ ὁ ἄλλος· διατηρεῖται δὲ ἡ τοιαύτη συνήθεια, ἡ ἁγία καὶ ἐπαινετή, μέχρι τῆς σήμερον.

[5] Ἡ Οὐαλεντινούπολις ἦτο πόλις κειμένη ἐπὶ τῶν ὀρέων τῆς Γιλβέας.

[6] Περὶ τῆς Ἐφέσου βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῶν σελ. 185-186.

[7] Οὗτος ἑορτάζεται κατὰ τὴν δʹ (4ην) Φεβρουαρίου (βλέπε Τόμον Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[8] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιόκ-Σούν.

[9] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Γιαρμπούζ.

[10] Ἡ Πιτυοῦς ἦτο πόλις μεγάλη ἄλλοτε, τότε δὲ κατερειπωμένη κειμένη εἰς τὸ βάθος τοῦ Εὐξείνου Πόντου παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ Καυκάσου, εἰς τὰ ἔσχατα δηλαδὴ ὅρια τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους περιστοιχιζομένη ἀπὸ ἀγρίους καὶ βαρβάρους εἰδωλολάτρας.

[11] Δύο ἀρχαιόταται πόλεις τῆς ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ Καππαδοκίας ἔφερον τὸ ὄνομα Κόμανα, ἡ μία τῆς ἄνω Καππαδοκίας καὶ ἡ ἑτέρα τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου ἡ δευτέρα ὑπῆρξε ἀποικία τῆς πρώτης. Ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐτελεύτησεν εἰς τὰ Ποντικὰ Κόμανα, εἰς τὰ ὁποῖα σῴζεται ἄχρι τοῦ νῦν ὁ τάφος του. Ταῦτα μετωνομάσθησαν ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιουμενέκ, εὑρίσκονται δὲ πλησίον τῆς Τουρκικῆς πόλεως Τοκάτ.

[12] Βλέπε αὐτοὺς ὀνομαστὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 390.