Τῇ ΙΓ’ (13ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΙΩΑΝΝΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου.

Ἡ δὲ βασίλισσα, ὡς ἔμαθεν ὅτι εὑρίσκονται εἰς δυσαρέσκειαν μεταξύ των, ἡμέραν τινὰ καλεῖ τὸν Ἐπιφάνιον καὶ τοῦ λέγει· «Βλέπεις, Τίμιε Πάτερ, ὅτι ὁ κόσμος ὅλος ὑποτάσσεται εἰς ἡμᾶς, μόνος δὲ ὁ Ἰωάννης δὲν θέλει νὰ ὑποταχθῇ; εἶναι δίκαιον νὰ εἶναι αὐτὸς Πατριάρχης, ὅστις εἶναι αἱρετικός; ἀπὸ σήμερον σοῦ δίδω τὴν ἐξουσίαν ὅλων τῶν Ἐκκλησιῶν, νὰ συνάξῃς Σύνοδον νὰ τὸν καθαιρέσῃς». Ταῦτα ἔλεγεν ἡ βασίλισσα μετὰ μεγάλου θυμοῦ, νομίζουσα ὅτι θέλει ἑλκύσει αὐτὸν πρὸς ἑαυτήν. Ὁ δὲ Ἅγιος, βλέπων ὅτι δὲν εἶναι κατὰ Θεὸν οἱ λόγοι της, ἀλλὰ ἀπὸ κακίαν καὶ ἔχθραν, τὴν ὁποίαν ἔχει κατὰ τοῦ Χρυσοστόμου, λέγει πρὸς αὐτήν· «Μὴ βαρυνθῇς, τέκνον μου, ἐὰν σοῦ εἴπω λόγον σκληρόν. Ἐὰν μὲν ὁ Ἰωάννης εἶναι, ὡς λέγεις, αἱρετικὸς καὶ τὸν καλέσωμεν εἰς τὴν Σύνοδον καὶ δὲν παρουσιασθῇ, ἵνα εὑρεθῇ ἀθῷος, πρέπει νὰ καθαιρεθῇ· ἐὰν δέ, διότι σὲ ἤλεγξεν εἰς κανὲν παράπτωμα, ὅπου ἔσφαλες καὶ σὺ ὡς ἄνθρωπος, θέλεις νὰ τὸν καθαιρέσῃς, ἐγὼ δὲν ἐπεμβαίνω· διότι οἱ βασιλεῖς πρέπει νὰ μὴ εἶναι μνησίκακοι, ἀλλὰ νὰ ὑπομένωσι καὶ αὐτοὶ ἐλεγχόμενοι, ὅταν σφάλωσιν, ἐπειδὴ ὑπόκεινται εἰς τοὺς νόμους τῶν Ἁγίων Πατέρων».

Ταῦτα ἀκούσασα ἡ βασίλισσα ἀπὸ τοῦ Ἁγίου τὸ στόμα, μετὰ θυμοῦ εἶπε πρὸς τὸν Ἐπιφάνιον· «Ἐὰν δὲν καθαιρεθῇ καὶ ἐξορισθῇ ὁ Ἰωάννης, ἐγὼ ἀνοίγω τοὺς ναοὺς τῶν εἰδώλων». Ἀκούσας τὸν τοιοῦτον λόγον ὁ Ἐπιφάνιος ἀπεκρίθη· «Ἀθῷος εἶμαι ἐγὼ ἀπὸ τὴν τοιαύτην ἄδικον κρίσιν», καὶ ἐξῆλθεν ἐκεῖθεν. Τούτων οὕτω γεγενημένων, φήμη ψευδὴς διεδόθη ὅτι ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος συνεφώνησε μετὰ τῆς βασιλίσσης εἰς τὴν καθαίρεσιν τοῦ Ἁγίου. Γράφει λοιπὸν ὁ θεῖος Χρυσόστομος πρὸς τὸν Ἅγιον Ἐπιφάνιον οὕτω· «Ἀδελφὲ Ἐπιφάνιε, ἤκουσα ὅτι καὶ σὺ συνεφώνησας εἰς τὴν ἐξορίαν μου, ἀλλὰ γίνωσκε, ὅτι καὶ σὺ δὲν θέλεις ἴδει πλέον τὸν θρόνον σου». Ἀπήντησε καὶ ὁ Ἐπιφάνιος· «Ἀθλητὰ Ἰωάννη, ἂς σὲ κρούουν καὶ σὺ νίκα, πλὴν οὐδὲ σὺ θέλεις φθάσει εἰς τὸν τόπον τῆς ἐξορίας σου». Αὐτοὶ οἱ λόγοι ἠλήθευσαν· διότι ὁ μὲν Ἐπιφάνιος, ὅταν ἐπήγαινεν εἰς τὴν Κύπρον, ἐν μέσῳ τῆς ὁδοῦ ἐτελεύτησεν. Ὁμοίως καὶ ὁ Χρυσόστομος, ὅταν ἐξωρίσθη διὰ δευτέραν φοράν, δὲν ἔφθασεν εἰς τὸν τόπον τῆς ἐξορίας, ἀλλ᾽ ἐκοιμήθη ἐν τῷ μέσῳ τῆς ὁδοῦ, ὡς θέλετε ἀκούσει.

Μετὰ ταῦτα ἔφθασε καὶ ὁ Πατριάρχης Θεόφιλος εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν μὲ πολὺ θάρρος καὶ πολλοὺς Ἐπισκόπους, διότι τὸν εἰδοποίησεν ἡ βασίλισσα νὰ μὴ φοβῆται τὰ ἰδικά του ἐγκλήματα, μόνον νὰ ποιήσῃ τὸ θέλημά της, τοῦθ’ ὅπερ ὁ Θεόφιλος ἤθελεν· ἔπειτα ἐπῆγεν εἰς τὴν βασίλισσαν, ὡμίλησε, συνεβουλεύθη καὶ τέλος συνεφώνησε·


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὸν ἐν τῷ «Νέῳ Θησαυρῷ» Βίον τοῦ Ἁγίου, καθὼς καὶ ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῶν Μηναίων, γράφεται ἐνταῦθα ὅτι οὗτος μετέβη καὶ συνεπλήρωσε τὰς σπουδάς του εἰς τὰς Ἀθήνας, ἡ περικοπὴ ὅμως αὕτη ἀπηλείφθη, διότι οὔτε ὁ Παλλάδιος, οὔτε ὁ Νικόδημος, οὔτε ἄλλος τις ἱστορικὸς ἀναφέρει ὅτι ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἦλθε χάριν σπουδῶν εἰς τὰς Ἀθήνας. (Τὸν ὑπὸ τοῦ Παλλαδίου συγγραφέντα Βίον τοῦ θείου Χρυσοστόμου βλέπε ἐν τῇ Patrologia Graeca τοῦ Ἀββᾶ Migne τόμ. 47 στ. 5, ὑπὸ τὸν τίτλον «Διάλογος ἱστορικὸς Παλλαδίου Ἐπισκόπου Ἑλενουπόλεως ... πρὸς Θεόδωρον Διάκονον Ρώμης – Περὶ βίου καὶ πολιτείας τοῦ μακαρίου Ἰωάννου Ἐπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου»).

[2] Περὶ τοῦ Ἁγίου Μελετίου βλέπε εἰς τὴν ιβʹ (12ην) Φεβρουαρίου (Τόμος Βʹ) τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[3] Ἀξίζει νὰ σημειωθῇ ἐνταῦθα ὅτι ὁ Μαρκίων οὗτος ἦτο υἱὸς τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Σινώπης καὶ ἐγένετο πιθανὸν καὶ ὁ ἴδιος Ἐπίσκοπος. Ὅταν ὅμως ἔγινεν αἱρετικός, ἀφωρίσθη ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Ἐπίσκοπον πατέρα του καὶ ἔφυγεν εἰς Ρώμην, ὅπου καὶ ἀπέθανε.

[4] Ἀντίφωνον λέγεται ἓν μέλος ἢ τροπάριον, τὸ ὁποῖον ψάλλει ὁ χορός, ἔπειτα τὸ αὐτὸ ἐκεῖνο ψάλλει καὶ ὁ ἕτερος χορὸς μὲ τὸν αὐτὸν ἦχον, ὅπως εἶναι πολλὰ τοιαῦτα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας. Λέγουσι δὲ ὅτι ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος παρέδωκεν ἀπ’ ἀρχῆς εἰς τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἀντιοχείας νὰ τὰ ψάλλωσιν, οὐχὶ κατ’ ἐπίνοιαν ἰδίαν, ἀλλὰ διότι εἶδεν ἀποκάλυψιν, εἰς τὴν ὁποίαν ἵσταντο οἱ Ἅγγελοι εἰς δύο χοροὺς καὶ ἔψαλλον ὕμνον εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα καὶ ὅ,τι ἔλεγεν ὁ εἷς χορὸς τῶν Ἀγγέλων, αὐτὸ ἀπεκρίνετο καὶ ὁ ἄλλος· διατηρεῖται δὲ ἡ τοιαύτη συνήθεια, ἡ ἁγία καὶ ἐπαινετή, μέχρι τῆς σήμερον.

[5] Ἡ Οὐαλεντινούπολις ἦτο πόλις κειμένη ἐπὶ τῶν ὀρέων τῆς Γιλβέας.

[6] Περὶ τῆς Ἐφέσου βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῶν σελ. 185-186.

[7] Οὗτος ἑορτάζεται κατὰ τὴν δʹ (4ην) Φεβρουαρίου (βλέπε Τόμον Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[8] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιόκ-Σούν.

[9] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Γιαρμπούζ.

[10] Ἡ Πιτυοῦς ἦτο πόλις μεγάλη ἄλλοτε, τότε δὲ κατερειπωμένη κειμένη εἰς τὸ βάθος τοῦ Εὐξείνου Πόντου παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ Καυκάσου, εἰς τὰ ἔσχατα δηλαδὴ ὅρια τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους περιστοιχιζομένη ἀπὸ ἀγρίους καὶ βαρβάρους εἰδωλολάτρας.

[11] Δύο ἀρχαιόταται πόλεις τῆς ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ Καππαδοκίας ἔφερον τὸ ὄνομα Κόμανα, ἡ μία τῆς ἄνω Καππαδοκίας καὶ ἡ ἑτέρα τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου ἡ δευτέρα ὑπῆρξε ἀποικία τῆς πρώτης. Ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐτελεύτησεν εἰς τὰ Ποντικὰ Κόμανα, εἰς τὰ ὁποῖα σῴζεται ἄχρι τοῦ νῦν ὁ τάφος του. Ταῦτα μετωνομάσθησαν ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιουμενέκ, εὑρίσκονται δὲ πλησίον τῆς Τουρκικῆς πόλεως Τοκάτ.

[12] Βλέπε αὐτοὺς ὀνομαστὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 390.