Τῇ ΙΓ’ (13ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΙΩΑΝΝΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου.

Ἐχειροτόνησαν δὲ καὶ εἰς τὴν Ἔφεσον Μητροπολίτην τὸν Διάκονον τοῦ Ἁγίου Ἡρακλείδην, ὅστις κατήγετο ἀπὸ τὴν νῆσον Κύπρον. Ταῦτα ἐποίησεν ὁ Ἅγιος καθ’ ὅλον ἐκεῖνον τὸν χειμῶνα· τὸ δὲ ἐρχόμενον ἔαρ ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, εἰς τὴν ὁποίαν ἔρρεε καὶ πάλιν ἀπὸ τὸ χρυσοῦν ἐκεῖνο στόμα ποταμὸς ἀέναος, ποτίζων τὴν Ἐκκλησίαν.

Συνήθειαν εἶχε πάντοτε ὁ Ἅγιος εἰς πᾶσαν του διδαχὰς νὰ κατηγορῇ τοὺς φιλαργύρους, τοὺς ἅρπαγας καὶ τοὺς ἀδικητάς· οἱ ἄρχοντες δέ, ὅσοι ἦσαν εἰς τὰ τοιαῦτα πάθη ἔνοχοι, πάντοτε ἐλεγχόμενοι ὑπὸ τῆς συνειδήσεώς των, ἐγόγγυζον καὶ κατελάλουν τὸν Ἅγιον, τὸν κατέκρινον καὶ ἐβαρύνοντο εἰς τὴν διδαχήν του, ἀλλ’ ὁ Ἅγιος οὐδένα ποτὲ κατηγόρει ἐξ ὀνόματος. Ἄνθρωπός τις ὑπῆρχεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὀνόματι Θεοδώριχος, πλούσιος κατὰ πολλὰ καὶ πατρίκιος τὸ ἀξίωμα. Τοῦτον ἐφθόνησεν ἡ βασίλισσα καὶ ἐβούλετο νὰ δημεύσῃ τὴν περιουσίαν αὐτοῦ· πλήν, ἐπειδὴ εἰς τὸ φανερὸν ἐνετρέπετο νὰ τὸν ἀδικήσῃ, διότι δὲν εὕρισκε κατάλληλον αἰτίαν, τοῦ παρήγγειλε νὰ δανείσῃ εἰς τὴν βασιλείαν μέγα ποσὸν ὑπερβαῖνον τὴν δύναμιν αὐτοῦ. Ὁ δὲ σκοπός της ἦτο, ἐὰν τὸ δώσῃ, νὰ μὴ τὸ τοῦ ἐπιστρέψῃ καὶ ἐὰν δὲν τὸ δώσῃ, νὰ εὕρῃ αἰτίαν. Ὁ δὲ ἄρχων, προβλέπων τὸ κακὸν τὸ ὁποῖον ἔμελλε νὰ συμβῇ εἰς αὐτόν, ἐπῆγεν εἰς τὸν Ἅγιον καὶ παρεπονέθη διὰ τὴν ἀδικίαν, ἥτις ἔμελλε νὰ τοῦ γίνῃ. Τότε ὁ Ἅγιος κατέπεισε δι’ ἐπιστολῆς τὴν βασίλισσαν, καὶ ἔκτοτε δὲν ἐπείραξε τὸν Θεοδώριχον.

Μετὰ ταῦτα λέγει ὁ Ἅγιος πρὸς τὸν ἄρχοντα· «Ἐὰν ἤθελε λάβει ἡ βασίλισσα τὴν περιουσίαν σου, καὶ αὐτὴν θὰ ἐστερεῖσο καὶ ὁ Θεὸς χάριν δὲν θὰ σοῦ ἐχρεώστει· ἀλλ’ ἐπειδὴ ὁ Θεὸς σὲ ἠλευθέρωσεν ἀπὸ τὸν πειρασμὸν τῆς βασιλίσσης, πρέπει νὰ μὴ φανῇς καὶ σὺ ἀχάριστος πρὸς τὸν εὐεργέτην σου Θεόν, ἀλλὰ νὰ τὸν εὐχαριστήσῃς μὲ ἐλεημοσύνην καὶ οἰκτιρμοὺς πενήτων». Ἤκουσε ταῦτα ὁ Θεοδώριχος καὶ τοῦ ἤρεσαν αἱ συμβουλαὶ τοῦ Ἁγίου καὶ παρευθὺς ἐχάρισε τὴν περισσοτέραν του περιουσίαν εἰς τὸ θησαυροφυλάκιον τῆς Ἐκκλησίας, τόσον δὲ μόνον ὀλίγον ἐκράτησεν, ὅσον ἵνα συντηρῆται μετὰ τῆς οἰκογενείας του. Τοῦτο ὡς ἔμαθεν ἡ βασίλισσα ἐθυμώθη, ὕβρισεν, ἠπείλησε, τέλος ἔστειλε καὶ ἐπιστολὴν ὀνειδιστικὴν πρὸς τὸν Ἅγιον, ἡ ὁποία εἶχε τοιαύτην ἔννοιαν· «Διὰ τοῦτο ἐμεσολάβησας διὰ τὸν Θεοδώριχον, νὰ μὴ λάβω τὴν περιουσίαν του, διὰ νὰ τὴν λάβῃς σύ; Καὶ ἐγὼ μὲν γυνὴ οὖσα, ἔπραξα καλλίτερα, ἀπὸ σὲ ὅστις εἶσαι Πατριάρχης, διότι ἐγὼ δὲν ἔλαβα τὸν πλοῦτόν του, σὺ ὅμως καὶ μὲ τὰς δύο χεῖρας τὸν ἤρπασας».


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὸν ἐν τῷ «Νέῳ Θησαυρῷ» Βίον τοῦ Ἁγίου, καθὼς καὶ ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῶν Μηναίων, γράφεται ἐνταῦθα ὅτι οὗτος μετέβη καὶ συνεπλήρωσε τὰς σπουδάς του εἰς τὰς Ἀθήνας, ἡ περικοπὴ ὅμως αὕτη ἀπηλείφθη, διότι οὔτε ὁ Παλλάδιος, οὔτε ὁ Νικόδημος, οὔτε ἄλλος τις ἱστορικὸς ἀναφέρει ὅτι ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἦλθε χάριν σπουδῶν εἰς τὰς Ἀθήνας. (Τὸν ὑπὸ τοῦ Παλλαδίου συγγραφέντα Βίον τοῦ θείου Χρυσοστόμου βλέπε ἐν τῇ Patrologia Graeca τοῦ Ἀββᾶ Migne τόμ. 47 στ. 5, ὑπὸ τὸν τίτλον «Διάλογος ἱστορικὸς Παλλαδίου Ἐπισκόπου Ἑλενουπόλεως ... πρὸς Θεόδωρον Διάκονον Ρώμης – Περὶ βίου καὶ πολιτείας τοῦ μακαρίου Ἰωάννου Ἐπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου»).

[2] Περὶ τοῦ Ἁγίου Μελετίου βλέπε εἰς τὴν ιβʹ (12ην) Φεβρουαρίου (Τόμος Βʹ) τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[3] Ἀξίζει νὰ σημειωθῇ ἐνταῦθα ὅτι ὁ Μαρκίων οὗτος ἦτο υἱὸς τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Σινώπης καὶ ἐγένετο πιθανὸν καὶ ὁ ἴδιος Ἐπίσκοπος. Ὅταν ὅμως ἔγινεν αἱρετικός, ἀφωρίσθη ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Ἐπίσκοπον πατέρα του καὶ ἔφυγεν εἰς Ρώμην, ὅπου καὶ ἀπέθανε.

[4] Ἀντίφωνον λέγεται ἓν μέλος ἢ τροπάριον, τὸ ὁποῖον ψάλλει ὁ χορός, ἔπειτα τὸ αὐτὸ ἐκεῖνο ψάλλει καὶ ὁ ἕτερος χορὸς μὲ τὸν αὐτὸν ἦχον, ὅπως εἶναι πολλὰ τοιαῦτα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας. Λέγουσι δὲ ὅτι ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος παρέδωκεν ἀπ’ ἀρχῆς εἰς τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἀντιοχείας νὰ τὰ ψάλλωσιν, οὐχὶ κατ’ ἐπίνοιαν ἰδίαν, ἀλλὰ διότι εἶδεν ἀποκάλυψιν, εἰς τὴν ὁποίαν ἵσταντο οἱ Ἅγγελοι εἰς δύο χοροὺς καὶ ἔψαλλον ὕμνον εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα καὶ ὅ,τι ἔλεγεν ὁ εἷς χορὸς τῶν Ἀγγέλων, αὐτὸ ἀπεκρίνετο καὶ ὁ ἄλλος· διατηρεῖται δὲ ἡ τοιαύτη συνήθεια, ἡ ἁγία καὶ ἐπαινετή, μέχρι τῆς σήμερον.

[5] Ἡ Οὐαλεντινούπολις ἦτο πόλις κειμένη ἐπὶ τῶν ὀρέων τῆς Γιλβέας.

[6] Περὶ τῆς Ἐφέσου βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῶν σελ. 185-186.

[7] Οὗτος ἑορτάζεται κατὰ τὴν δʹ (4ην) Φεβρουαρίου (βλέπε Τόμον Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[8] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιόκ-Σούν.

[9] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Γιαρμπούζ.

[10] Ἡ Πιτυοῦς ἦτο πόλις μεγάλη ἄλλοτε, τότε δὲ κατερειπωμένη κειμένη εἰς τὸ βάθος τοῦ Εὐξείνου Πόντου παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ Καυκάσου, εἰς τὰ ἔσχατα δηλαδὴ ὅρια τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους περιστοιχιζομένη ἀπὸ ἀγρίους καὶ βαρβάρους εἰδωλολάτρας.

[11] Δύο ἀρχαιόταται πόλεις τῆς ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ Καππαδοκίας ἔφερον τὸ ὄνομα Κόμανα, ἡ μία τῆς ἄνω Καππαδοκίας καὶ ἡ ἑτέρα τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου ἡ δευτέρα ὑπῆρξε ἀποικία τῆς πρώτης. Ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐτελεύτησεν εἰς τὰ Ποντικὰ Κόμανα, εἰς τὰ ὁποῖα σῴζεται ἄχρι τοῦ νῦν ὁ τάφος του. Ταῦτα μετωνομάσθησαν ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιουμενέκ, εὑρίσκονται δὲ πλησίον τῆς Τουρκικῆς πόλεως Τοκάτ.

[12] Βλέπε αὐτοὺς ὀνομαστὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 390.