Τῇ ΙΓ’ (13ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΙΩΑΝΝΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου.

Καὶ ὡς ἦλθεν ἡ ὥρα τῆς κοινωνίας, ἔλαβε, καὶ αὐτὴ μετὰ τῶν ἄλλων τὸν ἅγιον Ἄρτον ἐκ τῆς χειρὸς τοῦ Ἁγίου εἰς τὰς χεῖρας της, κατὰ τὴν τότε συνήθειαν· ἔπειτα κρυφίως ἔλαβε πάλιν τὸν ἄρτον τῶν αἱρετικῶν ἀφοῦ δὲ τὸν ἔβαλεν εἰς τὸ στόμα της, παρευθύς, ὤ τοῦ θαύματος! ὁ ἄρτος ἐκεῖνος ἔγινε λίθος εἰς τὸ στόμα της. Τοῦτο ὡς εἶδεν ἡ γυνὴ ἐφοβήθη καὶ μετὰ φωνῆς μεγάλης διηγήθη τὸ συμβὰν καὶ ἐξ ὅλης ψυχῆς ἐπίστευσεν εἰς τὸν Χριστόν. Τότε ὁ Ἅγιος ἔβαλε τὴν πέτραν ἐκείνην εἰς τὸ σκευοφυλάκιον πρὸς ἐνθύμησιν τοῦ θαύματος.

Κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἦτο ἄνθρωπός τις, Γαϊνᾶς ὀνόματι, ἐκ τῆς Κελτίας ἢ τῆς Ἀλαμανίας, βάρβαρος κατὰ τὴν γλῶσσαν καὶ γνώμην, στρατιωτικός, ὀλίγον δὲ κατ’ ὀλίγον ἀναβιβαζόμενος εἰς τοὺς βαθμοὺς τῆς στρατιωτικῆς ὑπηρεσίας ἔγινε στρατηγὸς τῶν πεζῶν καὶ ἱππέων στρατιωτῶν· ἦτο δὲ Ἀρειανὸς καὶ ἐβουλεύετο κρυφίως νὰ λάβῃ τὴν βασιλείαν· θέλων δὲ νὰ εὕρῃ πρόφασιν, ἡμέραν τινὰ ἐζήτησεν ἀπὸ τὸν βασιλέα Ἀρκάδιον νὰ τοῦ δώσῃ μίαν Ἐκκλησίαν εἰς τὸ φανερὸν ἐντὸς τῆς Κωνσταντινουπόλεως, νὰ ψάλλωσιν οἱ ὁμόφρονές του Ἀρειανοί. Ὁ δὲ βασιλεὺς εἶπεν εἰς τὸν Ἅγιον, ὅτι καλὸν εἶναι νὰ ποιήσωμεν τὸ ζήτημά του ἴσως τὸν φέρωμεν εἰς τὴν ἀγάπην. Τότε ὁ Ἅγιος εἶπε· «Ἁρμόζει εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν, ὦ βασιλεῦ, νὰ ἐκδιώξωμεν εὐσεβεῖς Χριστιανούς, οἵτινες κηρύττουσιν ὀρθοδόξως τὴν Ἁγίαν Τριάδα, καὶ νὰ βάλωμεν αἱρετικοὺς νὰ βλασφημῶσιν εἰς τὸ ὁμοούσιον; πῶς νὰ τὸ ὑπομείνῃ ὁ Θεός; ἀλλ’ ἐὰν φοβῆσαι τὸν Γαϊνᾶν, πρόσταξον νὰ ἔλθῃ ἐδῶ ἔμπροσθέν σου, νὰ τοῦ ὁμιλήσω ἐγώ, ἡ δὲ μεγαλειότης σου νὰ ἀκροάζησαι καὶ θὰ ἰδῇς πῶς θὰ τὸν πείσω νὰ μὴ ζητῇ πράγματα ὑπὲρ τὴν δύναμίν του». Ἤκουσεν ὁ βασιλεὺς καὶ ἐχάρη. Πρωΐας δὲ γενομένης ἐκάλεσε ἐνώπιόν του τὸν Γαϊνᾶν καὶ τὸν Ἅγιον.

Τότε, ὁ μὲν Γαϊνᾶς ἐζήτει πάλιν τὸ πρῶτον ζήτημα ἀπὸ τὸν βασιλέα, ὁ δὲ Ἅγιος λέγει πρὸς τὸν βασιλέα· «Δὲν εἶναι πρέπον, βασιλεῦ, νὰ χαρίζῃς ἐκεῖνο ὅπερ δὲν ὁρίζεις· καὶ ἂν θέλῃς νὰ εἶσαι Χριστιανὸς εὐσεβής, λεῖψον ἀπὸ τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, ὡς ἡμεῖς οἵτινες λείπομεν ἀπὸ τὰ κοσμικά· εἰς τὸ κράτος τῆς ἐξουσίας σου ἔδωκεν ὁ Θεὸς νὰ ὁρίζῃ τὸν κόσμον, εἰς ἡμᾶς δὲ ἐχάρισε νὰ ὁρίζωμεν τὰς Ἐκκλησίας. Πῶς λοιπὸν ζητεῖς νὰ χαρίσῃς πρᾶγμα, ὅπερ δὲν εἶναι εἰς τὴν ἐξουσίαν σου;». Τοῦ λέγει ὁ Γαϊνᾶς· «Ἀλλὰ τόσον δὲν ἀξίζω καὶ ἐγώ, διὰ νὰ ἔχω ἐξουσίαν νὰ προσκυνῶ εἰς μίαν Ἐκκλησίαν;». Ἀπεκρίθη ὁ Ἅγιος· «Ὅλαι αἱ Ἐκκλησίαι ἰδικαί σου εἶναι· ἂν θέλῃς νὰ προσκυνῇς, δὲν σὲ ἐμποδίζει τις».


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὸν ἐν τῷ «Νέῳ Θησαυρῷ» Βίον τοῦ Ἁγίου, καθὼς καὶ ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῶν Μηναίων, γράφεται ἐνταῦθα ὅτι οὗτος μετέβη καὶ συνεπλήρωσε τὰς σπουδάς του εἰς τὰς Ἀθήνας, ἡ περικοπὴ ὅμως αὕτη ἀπηλείφθη, διότι οὔτε ὁ Παλλάδιος, οὔτε ὁ Νικόδημος, οὔτε ἄλλος τις ἱστορικὸς ἀναφέρει ὅτι ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἦλθε χάριν σπουδῶν εἰς τὰς Ἀθήνας. (Τὸν ὑπὸ τοῦ Παλλαδίου συγγραφέντα Βίον τοῦ θείου Χρυσοστόμου βλέπε ἐν τῇ Patrologia Graeca τοῦ Ἀββᾶ Migne τόμ. 47 στ. 5, ὑπὸ τὸν τίτλον «Διάλογος ἱστορικὸς Παλλαδίου Ἐπισκόπου Ἑλενουπόλεως ... πρὸς Θεόδωρον Διάκονον Ρώμης – Περὶ βίου καὶ πολιτείας τοῦ μακαρίου Ἰωάννου Ἐπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου»).

[2] Περὶ τοῦ Ἁγίου Μελετίου βλέπε εἰς τὴν ιβʹ (12ην) Φεβρουαρίου (Τόμος Βʹ) τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[3] Ἀξίζει νὰ σημειωθῇ ἐνταῦθα ὅτι ὁ Μαρκίων οὗτος ἦτο υἱὸς τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Σινώπης καὶ ἐγένετο πιθανὸν καὶ ὁ ἴδιος Ἐπίσκοπος. Ὅταν ὅμως ἔγινεν αἱρετικός, ἀφωρίσθη ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Ἐπίσκοπον πατέρα του καὶ ἔφυγεν εἰς Ρώμην, ὅπου καὶ ἀπέθανε.

[4] Ἀντίφωνον λέγεται ἓν μέλος ἢ τροπάριον, τὸ ὁποῖον ψάλλει ὁ χορός, ἔπειτα τὸ αὐτὸ ἐκεῖνο ψάλλει καὶ ὁ ἕτερος χορὸς μὲ τὸν αὐτὸν ἦχον, ὅπως εἶναι πολλὰ τοιαῦτα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας. Λέγουσι δὲ ὅτι ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος παρέδωκεν ἀπ’ ἀρχῆς εἰς τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἀντιοχείας νὰ τὰ ψάλλωσιν, οὐχὶ κατ’ ἐπίνοιαν ἰδίαν, ἀλλὰ διότι εἶδεν ἀποκάλυψιν, εἰς τὴν ὁποίαν ἵσταντο οἱ Ἅγγελοι εἰς δύο χοροὺς καὶ ἔψαλλον ὕμνον εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα καὶ ὅ,τι ἔλεγεν ὁ εἷς χορὸς τῶν Ἀγγέλων, αὐτὸ ἀπεκρίνετο καὶ ὁ ἄλλος· διατηρεῖται δὲ ἡ τοιαύτη συνήθεια, ἡ ἁγία καὶ ἐπαινετή, μέχρι τῆς σήμερον.

[5] Ἡ Οὐαλεντινούπολις ἦτο πόλις κειμένη ἐπὶ τῶν ὀρέων τῆς Γιλβέας.

[6] Περὶ τῆς Ἐφέσου βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῶν σελ. 185-186.

[7] Οὗτος ἑορτάζεται κατὰ τὴν δʹ (4ην) Φεβρουαρίου (βλέπε Τόμον Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[8] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιόκ-Σούν.

[9] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Γιαρμπούζ.

[10] Ἡ Πιτυοῦς ἦτο πόλις μεγάλη ἄλλοτε, τότε δὲ κατερειπωμένη κειμένη εἰς τὸ βάθος τοῦ Εὐξείνου Πόντου παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ Καυκάσου, εἰς τὰ ἔσχατα δηλαδὴ ὅρια τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους περιστοιχιζομένη ἀπὸ ἀγρίους καὶ βαρβάρους εἰδωλολάτρας.

[11] Δύο ἀρχαιόταται πόλεις τῆς ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ Καππαδοκίας ἔφερον τὸ ὄνομα Κόμανα, ἡ μία τῆς ἄνω Καππαδοκίας καὶ ἡ ἑτέρα τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου ἡ δευτέρα ὑπῆρξε ἀποικία τῆς πρώτης. Ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐτελεύτησεν εἰς τὰ Ποντικὰ Κόμανα, εἰς τὰ ὁποῖα σῴζεται ἄχρι τοῦ νῦν ὁ τάφος του. Ταῦτα μετωνομάσθησαν ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιουμενέκ, εὑρίσκονται δὲ πλησίον τῆς Τουρκικῆς πόλεως Τοκάτ.

[12] Βλέπε αὐτοὺς ὀνομαστὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 390.