Τῇ ΙΓ’ (13ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΙΩΑΝΝΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου.

Τοῦτο ὡς ἔμαθεν ὁ Ἅγιος, ζήλου θείου πλησθεὶς καὶ φοβούμενος μήπως αὐξήσῃ ὁ μιασμὸς τῶν αἱρετικῶν, συνέθεσε καὶ αὐτὸς ἄλλα Τροπάρια ἐναντία τῶν αἱρετικῶν καὶ τὰ ἔδωκεν εἰς τοὺς Χριστιανοὺς νὰ τὰ ψάλλωσι, τὰ ὁποῖα τὰ ὠνόμαζον ἀντίφωνα [4]. Ἀπ’ αὐτὸ ἤναψε, περισσότερον ὁ φθόνος τῶν αἱρετικῶν καὶ ἐπλήθυνεν ὁ ἄγριος θυμός των· ὅθεν ἐγίνοντο φιλονικίαι καὶ μάχαι ἀπὸ τὰς ὁποίας πολλοὶ ἐτραυματίζοντο, τέλος δὲ ἠκολούθησαν καὶ φόνοι εἰς ἀμφότερα τὰ μέρη. Ἐνῷ δὲ εὐνοῦχός τις τῆς βασιλίσσης, ὀνόματι Βρίσων, ἔψαλλε μὲ τοὺς Χριστιανοὺς τὰ ἀντίφωνα, ἔρριψαν λίθους οἱ αἱρετικοὶ καὶ τὸν ἐφόνευσαν· τοῦτο μαθὼν ὁ βασιλεύς ἠμπόδισε τοὺς αἱρετικοὺς νὰ ψάλλωσι τελείως εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν.

Ὅταν δὲ ἐλειτούργει ὁ Ἅγιος ἔβλεπε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὅπερ κατέβαινεν εἰς τὰ τίμια καὶ ἅγια δῶρα μὲ σημεῖον, ὅπερ ἔβλεπε μόνον ἡ καθαρὰ καὶ ἀμόλυντος ψυχή του. Λειτουργοῦντος ποτὲ τοῦ Ἁγίου μετά τινος Διακόνου, οὗτος ἀτενίσας πρὸς τὸν γυναικωνίτην εἶδε γυναῖκα ὡραίαν καὶ ἐσκανδαλίσθη. Ἐννοήσας τοῦτο ὁ Ἅγιος, βλέπει ὅτι δὲν κατῆλθε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, κατὰ τὴν συνήθειαν· τότε τὸν μὲν Διάκονον διέκοψεν ἀπὸ τὴν λειτουργίαν ἐκείνην καὶ τότε εἶδε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα· μετὰ δὲ ταῦτα, διὰ νὰ μὴ συμβῇ καὶ ἄλλοτε, προσέταξε νὰ κατασκευάσωσιν εἰς τὸν γυναικωνίτην δικτυωτὰ (καφάσια), ὥστε αἱ γυναῖκες νὰ βλέπωσι πρὸ τὸ ἅγιον Βῆμα, οἱ δὲ Κληρικοὶ νὰ μὴ βλέπωσι πρὸς τὰς γυναῖκας.

Ἦτο δὲ τότε ἄνθρωπός τις πλούσιος, ὅστις ἦτο Μακεδονιστὴς αὐτὸς καὶ ἡ γυναῖκα του. Μακεδονισταὶ δὲ ἐλέγοντο οἱ ὀπαδοὶ τοῦ αἱρετικοῦ Μακεδονίου τοῦ ποτὲ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος ἐβλασφήμει εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ὁ ἄνθρωπος λοιπὸν αὐτός, ἀκούων τὴν διδαχὴν τοῦ Ἁγίου, ἐπέστρεψεν εἰς τὸ Ὀρθόδοξον δόγμα· ἡ γυνή του ὅμως, μὲ τὸ στόμα μὲν ἔλεγε ὅτι εἶναι Χριστιανὴ, ἐντὸς δὲ τῆς καρδίας της ἐκράτει στερεῶς τὴν αἵρεσιν. Ὅταν δὲ εἰς ἑορτήν τινα ἐκοινώνουν οἱ Χριστιανοί, αὐτὴ ἐπῆγε κρυφίως εἰς τοὺς ἱερεῖς τῶν πνευματομάχων καὶ ἔλαβε τὸν ἄρτον εἰς χεῖρας της διὰ νὰ κοινωνήσῃ, διότι οὕτως ἦτο συνήθεια, ἔδιδον τὸν ἄρτον μόνον εἰς τὰς χεῖρας ἐκείνου ὅστις ἔμελλε νὰ μεταλάβῃ καὶ ὕστερον τοῦ ἔδιδον τὸν οἶνον εἰς τὸ στόμα του. Ἀφοῦ ἔλαβε τὸν ἄρτον ἐκείνη ἡ γυνή, δὲν τὸν ἔφαγεν, ἀλλὰ τὸν ἔδωκε κρυφίως τῆς δούλης της, τὴν ὁποίαν εἶχε μεθ’ ἑαυτῆς, νὰ τὸν φυλάττῃ· εἰς δὲ τὴν ὥραν τῆς λειτουργίας τῶν Χριστιανῶν ἐπῆγε πάλιν εἰς τὸ φανερὸν μὲ τὸν ἄνδρα της νὰ κοινωνήσῃ.


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὸν ἐν τῷ «Νέῳ Θησαυρῷ» Βίον τοῦ Ἁγίου, καθὼς καὶ ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῶν Μηναίων, γράφεται ἐνταῦθα ὅτι οὗτος μετέβη καὶ συνεπλήρωσε τὰς σπουδάς του εἰς τὰς Ἀθήνας, ἡ περικοπὴ ὅμως αὕτη ἀπηλείφθη, διότι οὔτε ὁ Παλλάδιος, οὔτε ὁ Νικόδημος, οὔτε ἄλλος τις ἱστορικὸς ἀναφέρει ὅτι ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἦλθε χάριν σπουδῶν εἰς τὰς Ἀθήνας. (Τὸν ὑπὸ τοῦ Παλλαδίου συγγραφέντα Βίον τοῦ θείου Χρυσοστόμου βλέπε ἐν τῇ Patrologia Graeca τοῦ Ἀββᾶ Migne τόμ. 47 στ. 5, ὑπὸ τὸν τίτλον «Διάλογος ἱστορικὸς Παλλαδίου Ἐπισκόπου Ἑλενουπόλεως ... πρὸς Θεόδωρον Διάκονον Ρώμης – Περὶ βίου καὶ πολιτείας τοῦ μακαρίου Ἰωάννου Ἐπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου»).

[2] Περὶ τοῦ Ἁγίου Μελετίου βλέπε εἰς τὴν ιβʹ (12ην) Φεβρουαρίου (Τόμος Βʹ) τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[3] Ἀξίζει νὰ σημειωθῇ ἐνταῦθα ὅτι ὁ Μαρκίων οὗτος ἦτο υἱὸς τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Σινώπης καὶ ἐγένετο πιθανὸν καὶ ὁ ἴδιος Ἐπίσκοπος. Ὅταν ὅμως ἔγινεν αἱρετικός, ἀφωρίσθη ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Ἐπίσκοπον πατέρα του καὶ ἔφυγεν εἰς Ρώμην, ὅπου καὶ ἀπέθανε.

[4] Ἀντίφωνον λέγεται ἓν μέλος ἢ τροπάριον, τὸ ὁποῖον ψάλλει ὁ χορός, ἔπειτα τὸ αὐτὸ ἐκεῖνο ψάλλει καὶ ὁ ἕτερος χορὸς μὲ τὸν αὐτὸν ἦχον, ὅπως εἶναι πολλὰ τοιαῦτα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας. Λέγουσι δὲ ὅτι ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος παρέδωκεν ἀπ’ ἀρχῆς εἰς τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἀντιοχείας νὰ τὰ ψάλλωσιν, οὐχὶ κατ’ ἐπίνοιαν ἰδίαν, ἀλλὰ διότι εἶδεν ἀποκάλυψιν, εἰς τὴν ὁποίαν ἵσταντο οἱ Ἅγγελοι εἰς δύο χοροὺς καὶ ἔψαλλον ὕμνον εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα καὶ ὅ,τι ἔλεγεν ὁ εἷς χορὸς τῶν Ἀγγέλων, αὐτὸ ἀπεκρίνετο καὶ ὁ ἄλλος· διατηρεῖται δὲ ἡ τοιαύτη συνήθεια, ἡ ἁγία καὶ ἐπαινετή, μέχρι τῆς σήμερον.

[5] Ἡ Οὐαλεντινούπολις ἦτο πόλις κειμένη ἐπὶ τῶν ὀρέων τῆς Γιλβέας.

[6] Περὶ τῆς Ἐφέσου βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῶν σελ. 185-186.

[7] Οὗτος ἑορτάζεται κατὰ τὴν δʹ (4ην) Φεβρουαρίου (βλέπε Τόμον Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[8] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιόκ-Σούν.

[9] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Γιαρμπούζ.

[10] Ἡ Πιτυοῦς ἦτο πόλις μεγάλη ἄλλοτε, τότε δὲ κατερειπωμένη κειμένη εἰς τὸ βάθος τοῦ Εὐξείνου Πόντου παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ Καυκάσου, εἰς τὰ ἔσχατα δηλαδὴ ὅρια τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους περιστοιχιζομένη ἀπὸ ἀγρίους καὶ βαρβάρους εἰδωλολάτρας.

[11] Δύο ἀρχαιόταται πόλεις τῆς ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ Καππαδοκίας ἔφερον τὸ ὄνομα Κόμανα, ἡ μία τῆς ἄνω Καππαδοκίας καὶ ἡ ἑτέρα τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου ἡ δευτέρα ὑπῆρξε ἀποικία τῆς πρώτης. Ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐτελεύτησεν εἰς τὰ Ποντικὰ Κόμανα, εἰς τὰ ὁποῖα σῴζεται ἄχρι τοῦ νῦν ὁ τάφος του. Ταῦτα μετωνομάσθησαν ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιουμενέκ, εὑρίσκονται δὲ πλησίον τῆς Τουρκικῆς πόλεως Τοκάτ.

[12] Βλέπε αὐτοὺς ὀνομαστὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 390.