Τῇ ΙΓ’ (13ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΙΩΑΝΝΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου.

Βλέπων δὲ ὁ Ἅγιος ὅτι κατέφυγεν εἰς τὸ θυσιαστήριον καὶ ζητεῖ ἔλεος, καὶ μόνον ὅτι δὲν ἐξεψύχει ἀπὸ τὸν φόβον του, ἀνέβη εἰς τὸν ἄμβωνα ὑψηλά, διὰ νὰ τὸν βλέπῃ τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ, ὅπερ συνήχθη τότε καὶ ἤλεγξε τὸν Εὐτρόπιον, διότι διὰ νὰ ἐκδικηθῇ τοὺς ἐχθρούς του παρεκίνησε τὸν βασιλέα καὶ κατήργησε τὸν νόμον τῆς καταφυγῆς καὶ τὰ λοιπά, τὰ ὁποῖα φαίνονται εἰς τὸν πρὸς Εὐτρόπιον λόγον του. Οὗτος ὁ λόγος τοῦ Ἁγίου ἐφάνη σκληρὸς εἰς τοὺς Κληρικοὺς καὶ ἄρχοντας καὶ ὠνείδιζον τὸν Ἅγιον ὡς ἀνελεήμονα καὶ ἄσπλαγχνον.

Ἔγινε δὲ καὶ ἄλλη τοιαύτη ὑπόθεσις κατ’ ἐκείνας τὰς ἡμέρας καὶ ηὔξησαν οἱ κατήγοροι τοῦ Ἁγίου. Ἐντὸς τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἦσαν πολλοὶ Ἀρειανοί, ὁ δὲ Ἄρειος ἔλεγεν ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι ἄναρχος καὶ ἄκτιστος Θεός, ἀλλὰ κτίσμα καὶ δοῦλος τοῦ Θεοῦ. Οὗτοι εἶχον καὶ ἰδίας Ἐκκλησίας καὶ ἐποίουν διδαχὰς καθ’ ἑκάστην, ὥστε καὶ πολλοὶ τῶν Χριστιανῶν ἀπατώμενοι ἐκ τῶν λόγων τῶν μιαρῶν Ἀρειανῶν ἐγίνοντο αἱρετικοί. Τοῦτο βλέπων ὁ Ἅγιος νὰ γίνεται ἐντὸς τῆς πόλεως, ἔνθα εἶναι θρόνος βασιλικὸς καὶ Πατριαρχικός, ἐζήτει κατάλληλον εὐκαιρίαν νὰ τοὺς ἐκδιώξῃ ἀπὸ τὴν πόλιν. Ὅταν λοιπὸν ἦλθεν ἡ ἑορτὴ τῶν Φώτων καὶ ἐπῆγεν ὁ βασιλεὺς εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, ἐστάθη ὁ Ἅγιος ἔμπροσθέν του καὶ τοῦ λέγει· «Μεγαλειότατε, ἐὰν ἤθελε ρίψει τις λίθους ἀτίμους εἰς τὸ μέσον τῶν πολυτίμων λίθων καὶ εἰς τοὺς μαργαρίτας τοῦ στέμματός σου, ἆρά γε ἤθελες τὸ ὑπομείνει;». Ὁ βασιλεὺς ἀπεκρίθη· «Καταφρόνησιν ἤθελον τὸ νομίσει». Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ λέγει· «Ἀλλὰ ὁ Βασιλεὺς τῶν βασιλέων Χριστὸς δὲν ἀγανακτεῖ, νὰ εἶναι οἱ μιαροὶ Ἀρειανοὶ εἰς τὸ μέσον τῶν Χριστιανῶν, νὰ τοὺς μιαίνωσι μὲ τοὺς βλασφήμους λόγους των; πρέπει, ὦ βασιλεῦ, ἢ νὰ ἐπιστρέψουν καὶ αὐτοὶ καὶ νὰ γίνωσιν Ὀρθόδοξοι ἢ νὰ τοὺς ἐκδιώξῃς ἐκ τῆς Κωνσταντινουπόλεως».

Ἀκούσας ταῦτα ὁ βασιλεὺς ἐδέχθη τὸν λόγον τοῦ Ἁγίου. Πρωΐας δὲ γενομένης, ἐκάλεσε τους πρώτους τῶν Ἀρειανῶν καὶ τοὺς εἶπε τὴν ἀπόφασίν του ἢ νὰ ἐπιστρέψουν ἀπὸ τὴν αἵρεσίν των ἢ νὰ ἐξέλθωσι τῆς πόλεως νὰ κατοικήσωσιν εἰς τὰ προάστια. Τότε ἄλλοι μὲν ἐπέστρεψαν, μὴ θέλοντες νὰ ἀφήσωσι τὰς οἰκίας των καὶ τὰ κτήματά των, ἄλλοι δὲ ἐξῆλθον τῆς πόλεως καὶ κατῴκησαν εἰς τὰ περίχωρα αὐτῆς, ὅμως οὔτε ἐκεῖ εἰρήνευον, ἀλλ’ ὅταν ἦτο μεγάλη ἑορτὴ καὶ ἔψαλλον οἱ Χριστιανοὶ εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, εἰσήρχοντο καὶ αὐτοὶ κρυφίως εἰς τοὺς οἴκους τῶν ἀρχόντων, οἵτινες ἦσαν κεκρυμμένοι Ἀρειανοὶ καὶ ἔψαλλον ᾄσματα ἐναντία τῆς Ὀρθοδοξίας, λέγοντες· «Ποῦ εἰσὶν οἱ λέγοντες τὰ τρία μίαν δύναμιν;».


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὸν ἐν τῷ «Νέῳ Θησαυρῷ» Βίον τοῦ Ἁγίου, καθὼς καὶ ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῶν Μηναίων, γράφεται ἐνταῦθα ὅτι οὗτος μετέβη καὶ συνεπλήρωσε τὰς σπουδάς του εἰς τὰς Ἀθήνας, ἡ περικοπὴ ὅμως αὕτη ἀπηλείφθη, διότι οὔτε ὁ Παλλάδιος, οὔτε ὁ Νικόδημος, οὔτε ἄλλος τις ἱστορικὸς ἀναφέρει ὅτι ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἦλθε χάριν σπουδῶν εἰς τὰς Ἀθήνας. (Τὸν ὑπὸ τοῦ Παλλαδίου συγγραφέντα Βίον τοῦ θείου Χρυσοστόμου βλέπε ἐν τῇ Patrologia Graeca τοῦ Ἀββᾶ Migne τόμ. 47 στ. 5, ὑπὸ τὸν τίτλον «Διάλογος ἱστορικὸς Παλλαδίου Ἐπισκόπου Ἑλενουπόλεως ... πρὸς Θεόδωρον Διάκονον Ρώμης – Περὶ βίου καὶ πολιτείας τοῦ μακαρίου Ἰωάννου Ἐπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου»).

[2] Περὶ τοῦ Ἁγίου Μελετίου βλέπε εἰς τὴν ιβʹ (12ην) Φεβρουαρίου (Τόμος Βʹ) τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[3] Ἀξίζει νὰ σημειωθῇ ἐνταῦθα ὅτι ὁ Μαρκίων οὗτος ἦτο υἱὸς τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Σινώπης καὶ ἐγένετο πιθανὸν καὶ ὁ ἴδιος Ἐπίσκοπος. Ὅταν ὅμως ἔγινεν αἱρετικός, ἀφωρίσθη ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Ἐπίσκοπον πατέρα του καὶ ἔφυγεν εἰς Ρώμην, ὅπου καὶ ἀπέθανε.

[4] Ἀντίφωνον λέγεται ἓν μέλος ἢ τροπάριον, τὸ ὁποῖον ψάλλει ὁ χορός, ἔπειτα τὸ αὐτὸ ἐκεῖνο ψάλλει καὶ ὁ ἕτερος χορὸς μὲ τὸν αὐτὸν ἦχον, ὅπως εἶναι πολλὰ τοιαῦτα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας. Λέγουσι δὲ ὅτι ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος παρέδωκεν ἀπ’ ἀρχῆς εἰς τοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ἀντιοχείας νὰ τὰ ψάλλωσιν, οὐχὶ κατ’ ἐπίνοιαν ἰδίαν, ἀλλὰ διότι εἶδεν ἀποκάλυψιν, εἰς τὴν ὁποίαν ἵσταντο οἱ Ἅγγελοι εἰς δύο χοροὺς καὶ ἔψαλλον ὕμνον εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα καὶ ὅ,τι ἔλεγεν ὁ εἷς χορὸς τῶν Ἀγγέλων, αὐτὸ ἀπεκρίνετο καὶ ὁ ἄλλος· διατηρεῖται δὲ ἡ τοιαύτη συνήθεια, ἡ ἁγία καὶ ἐπαινετή, μέχρι τῆς σήμερον.

[5] Ἡ Οὐαλεντινούπολις ἦτο πόλις κειμένη ἐπὶ τῶν ὀρέων τῆς Γιλβέας.

[6] Περὶ τῆς Ἐφέσου βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῶν σελ. 185-186.

[7] Οὗτος ἑορτάζεται κατὰ τὴν δʹ (4ην) Φεβρουαρίου (βλέπε Τόμον Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[8] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιόκ-Σούν.

[9] Αὕτη νῦν καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Γιαρμπούζ.

[10] Ἡ Πιτυοῦς ἦτο πόλις μεγάλη ἄλλοτε, τότε δὲ κατερειπωμένη κειμένη εἰς τὸ βάθος τοῦ Εὐξείνου Πόντου παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ Καυκάσου, εἰς τὰ ἔσχατα δηλαδὴ ὅρια τοῦ Βυζαντινοῦ Κράτους περιστοιχιζομένη ἀπὸ ἀγρίους καὶ βαρβάρους εἰδωλολάτρας.

[11] Δύο ἀρχαιόταται πόλεις τῆς ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ Καππαδοκίας ἔφερον τὸ ὄνομα Κόμανα, ἡ μία τῆς ἄνω Καππαδοκίας καὶ ἡ ἑτέρα τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου ἡ δευτέρα ὑπῆρξε ἀποικία τῆς πρώτης. Ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐτελεύτησεν εἰς τὰ Ποντικὰ Κόμανα, εἰς τὰ ὁποῖα σῴζεται ἄχρι τοῦ νῦν ὁ τάφος του. Ταῦτα μετωνομάσθησαν ὑπὸ τῶν Τούρκων Κιουμενέκ, εὑρίσκονται δὲ πλησίον τῆς Τουρκικῆς πόλεως Τοκάτ.

[12] Βλέπε αὐτοὺς ὀνομαστὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 390.