Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ τοῦ Θαυματουργοῦ, τοῦ ἐν τῇ ἐν Πάτμῳ Ἱερᾷ Μονῇ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου ἀσκήσαντος, ἐν ᾗ καὶ τὸ τίμιον αὐτοῦ ἀπόκειται Λείψανον.

Ἀλλὰ διὰ νὰ ἐννοήσετε τὴν πραότητα καὶ τὴν ἀμνησικακίαν τοῦ Ὁσίου, ἀκούσατε τοῦτο τὸ θαυμάσιον, τὸ ὁποῖον ἔκαμεν εἰς Μοναχόν τινα, ὅστις τὸν ὕβρισεν, ὁ ἀναίσχυντος. Οὗτος ἦτο εἷς ἀπὸ τοὺς Μοναχούς, ἀγροῖκος πολὺ καὶ κακόγνωμος, ὅστις, μὴ ὑπομένων τὴν μοναδικὴν αὐστηρότητα, ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὴν συνοδίαν τῆς Ἀδελφότητος, ὡς ὁ δόλιος Ἰούδας ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους. Δὲν ἔφθανε δὲ τοῦτο, ἀλλὰ ὕβρισε καὶ τὸν Ὅσιον ὁ ταλαίπωρος, λέγων λόγους ἀπρεπεῖς, τοὺς ὁποίους ὑπέμεινεν ὁ Ἅγιος, ὡς ταπεινός, ἀτάραχος καὶ μὲ πραότητα. Ὅμως ὁ Θεός, ὡς Δίκαιος Κριτής, τὸν ἐπαίδευσε δικαίως καὶ εἰσελθὼν ἐντὸς αὐτοῦ πονηρὸν δαιμόνιον τὸν ἔπνιγεν. Ἀλλ’ ὁ ἀμνησίκακος δοῦλος τοῦ Χριστοῦ, ὡς Αὐτοῦ μιμητής, εὐθὺς ὡς ἔμαθε τοῦτο, ἔδραμεν εἰς τὸν ὑβριστήν, ὡς πατὴρ φιλόστοργος βαστάζων τὸ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον, τὸ ὁποῖον ἀφοῦ ἀνέγνωσεν ἐπάνω αὐτοῦ, ὢ τοῦ θαύματος! ἔφυγεν εὐθὺς τὸ δαιμόνιον. Τότε ὁ ἰαθεὶς ἔβαλε μετάνοιαν εἰς τὸν Ὅσιον καὶ ἐπέστρεψε πάλιν εἰς τὴν μάνδραν, ἐξ ἧς ὡς πλανηθὲν πρόβατον εἶχεν ἀναχωρήσει.

Μετ’ ὀλίγας ἡμέρας προγνωρίσας, θείᾳ Χάριτι, ὁ Ἅγιος τὴν τελευτήν του προσεκάλεσε μαθητήν του, τινά, ἐναρετώτερον ἀπὸ τοὺς ἄλλους, Σάββαν ὀνόματι, καὶ τοῦ λέγει· «Τέκνον μου, λάβε ὅλα τὰ βιβλία μας καὶ ὕπαγε εἰς τὴν Πάτμον, εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Θεολόγου, διότι πολὺ ἐκοπίασα δι’ αὐτὰ καὶ νὰ μὲ περιμένῃς ἐκεῖ, διότι τὸ τέλος μου ἔφθασεν! Ἀγόρασε δὲ καὶ βόδια διὰ νὰ ὀργώνῃς τὰ χωράφια, ὥστε νὰ εὕρουν τὴν τροφήν των, ὅταν ἔλθουν, οἱ ἄλλοι ἀδελφοί μας». Ταῦτα δὲ εἶπεν ὁ σοφὸς Χριστόδουλος, διότι ἐσκέπτετο, μήπως ὅταν αὐτὸς τελευτήσῃ, διασκορπισθοῦν οἱ Μοναχοί του καὶ μείνῃ τὸ Μοναστήριον ἔρημον. Προέπεμψε λοιπὸν ἐκεῖ τὸν μακάριον Σάββαν, ἵνα μείνῃ Ἡγούμενος καὶ στερεωθῇ ἡ Μονή, ὡς καὶ πράγματι ἐγένετο.

Ὁ δὲ Ὅσιος, ἀφ’ οὗ μετέβη εἰς τὴν Πάτμον ὁ Σάββας, ἔζησεν ἀκόμη ἕνδεκα μῆνας. Ὅταν ἦλθεν ἡ πρώτη ἑβδομὰς τῆς μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, γνωρίσας ὅτι ἐπλησίασε τὸ τέλος τῆς ζωῆς του, ἐκλείσθη εἰς τὸ κελλίον του καὶ ἔμεινε μόνος μόνῳ τῷ Θεῷ προσευχόμενος. Κατὰ δὲ τὴν δευτέραν ἑβδομάδα τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς ἤνοιξε τὴν θύραν καὶ προσκαλέσας τοὺς ἀδελφοὺς εἶπε πρὸς αὐτούς· «Ὁ καιρὸς τῆς τελευτῆς μου ἔφθασε καὶ μεταβαίνω ἐκεῖ ὅπου ἀπολαμβάνει ὁ καθεὶς κατὰ τὰ ἔργα του.


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὰ σῳζόμενα κείμενα δὲν σημειοῦται ὁ χρόνος τῆς γεννήσεως τοῦ Ὁσίου. Ἐκ τῆς περιγραφῆς τοῦ Βίου καὶ τῶν σωζομένων στοιχείων προκύπτει ὅτι ἐγεννήθη περὶ τὸ ἔτος 1020.

[2] Περὶ τοῦ Ὀλύμπου τούτου βλέπε ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Εὐθυμίου τοῦ Νέου, τῇ ιεʹ (15ῃ) τοῦ μηνὸς Οκτωβρίου.

[3] Περὶ τοῦ Λάτρου βλέπε ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΒʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ὁσίου Παύλου τοῦ Νέου, τῇ ιεʹ (15ῃ) τοῦ μηνὸς Δεκεμβρίου.

[4] Ἤτοι Μανιχαῖοι. Οἱ Μανιχαῖοι ἦσαν αἱρετικοὶ τοῦ 3ου μ.Χ. αἰῶνος, τὴν αἵρεσιν δὲ ταύτην ἵδρυσεν ὁ Πέρσης Μάνης ἢ Μανιχαῖος (ἐξ οὗ καὶ τὸ ὄνομα ἔφερον), ἀναμείξας εἰς τὴν χριστιανικὴν διδασκαλίαν στοιχεῖα ἐκ τοῦ Παρσισμοῦ (θρησκείας τῶν ἀπογόνων τῶν ἀρχαίων Περσῶν) καὶ τοῦ Βουδδισμοῦ.

[5] Νικόλαος Γʹ ὁ Κυρδινιάτης (1084-1111).

[6] Στρόβιλος· Βυζαντινὴ πόλις τῆς Λυκίας χρησιμοποιηθεῖσα ὡς ναυτικὴ βάσις τῆς Αὐτοκρατορίας εἰς τὰς κατὰ τὸν ΙΓʹ αἰῶνα ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν Τούρκων.

[7] Πάτμος· Ἑλληνικὴ νῆσος τοῦ Αἰγαίου Πελάγους ἀνήκουσα εἰς τὸ συγκρότημα τῆς Δωδεκανήσου, κειμένη νοτίως τῆς Σάμου, βορειοδυτικῶς τῆς Λέρου καὶ νοτιοανατολικῶς τῆς Ἰκαρίας, ἀπέχουσα δὲ τῆς πλησιεστέρας Μικρασιατικῆς ἀκτῆς περὶ τὰ 43 χ.λ.μ. Εἶναι μικρὰ σχετικῶς νῆσος, ἧς τὸ μέγιστον μῆκος εἶναι 15 περίπου χ.λ.μ. τὸ δὲ μέγιστον πλάτος 9 χ.λ.μ. Ἡ Πάτμος, κατέστη ὀνομαστὴ ἀπὸ τῆς ἐν αὐτῇ ἐξορίας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου καὶ τῆς ἐκεῖσε συγγραφῆς τοῦ κατ’ αὐτὸν Ἱεροῦ Εὐαγγελίου.

[8] Τὰ περὶ τῆς ἐν Πάτμῳ συγγραφῆς τοῦ θείου καὶ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου βλέπε εἰς τὴν μνήμην του τῇ κϛʹ (26ῃ) τοῦ μηνὸς Σεπτεμβρίου ἐν τόμῳ Θʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», ἐν Κεφαλαίῳ ΚΑʹ τῶν «Περιόδων» καὶ ταῖς ἐκεῖ ὑποσημειώσεσιν.

[9] Ζαγορά· ὡραιοτάτη κωμόπολις τῆς ἐπαρχίας Βόλου, ἐπὶ τῆς ἀνατολικῆς πλευρᾶς τοῦ ὄρους Πηλίου, πρὸς τὴν θάλασσαν τοῦ Αἰγαίου. Ὄρος δὲ τῆς Ζαγορᾶς ὀνομάζει ἐνταῦθα ὁ συγγραφεὺς τὸ ὄρος Πήλιον, ὀνομαστὸν διὰ τὰς φυσικὰς καλλονάς του, μάλιστα τὰς τοιαύτας τῆς δυτικῆς πλευρᾶς, πρὸς τὸν Παγασητικὸν κόλπον. Ἐπὶ τοῦ Πηλίου ἤκμαζεν ἐπί τῆς Βυζαντινῆς ἐποχῆς ὁ Μοναχισμός.

[10] Βλέπε Λουκ. ιʹ 33-35.

[11] Ἴκτερος, κοινῶς χρυσή, ἀσθένεια τοῦ ἥπατος, ἐξ ἧς ὁ πάσχων ἐμφανίζει κιτρίνην χρῶσιν τοῦ δέρματος συνεπείᾳ ἀναμίξεως στοιχείων τῆς χολῆς ἐντὸς τοῦ κυκλοφοροῦντος πλάσματος τοῦ αἵματος.

[12] Πρόκειται περὶ τοῦ ἡγεμόνος τῶν Νορμανδῶν Ροβέρτου Γυϊσκάρδου, ὅστις ὁρμηθεὶς ἐκ τῆς Κάτω Ἰταλίας πολλὰ κακὰ ἐπροξένησεν εἰς τὴν Αὐτοκρατορίαν, πολλοὶ δὲ καὶ σκληροὶ ἀγῶνες ἀπῃτήθησαν, ἵνα δυνηθῇ τελικῶς νὰ καταβάλῃ αὐτὸν ὁ Ἀλέξιος.

[13] Εὕριπος ὠνομάζετο κατ’ ἐκείνους τοὺς χρόνους ἡ νῆσος Εὔβοια φέρουσα τὸ ὄνομα ἀπὸ τοῦ περιωνύμου πορθμοῦ τοῦ Εὐρίπου, τοῦ παγκοσμίως γνωστοῦ διὰ τὸ ἐν αὐτῷ παλλιρροϊκὸν φαινόμενον, ἐτυμολογεῖται δὲ ἡ λέξις ἐκ τοῦ «Εὖ» καὶ τοῦ «ριπή».

[14] Ἔκειντο δὲ αὗται ἐκεῖ ὅπου ἡ σημερινὴ κωμόπολις Λίμνη, τῆς ἐπαρχίας Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας, ἐπὶ τοῦ βορείου Εὐβοϊκοῦ.

[15] Τὸ ἔτος τῆς κοιμήσεως τοῦ Ὁσίου δὲν σημειοῦται ἐνταῦθα. Οἱ περὶ τὸ θέμα τοῦτο ἀσχοληθέντες ἁγιολόγοι τοποθετοῦν ταύτην μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1093-1100. Τοῦτο δὲ διότι ἡ μὲν διαθήκη τοῦ Ὁσίου φέρει χρονολογίαν 1093, ὁ δὲ Βιογράφος αὐτοῦ Μητροπολίτης Ρόδου Ἰωάννης ἀπῆλθε πρὸς Κύριον ἐν ἔτει 1100. Συνεπῶς κατὰ τὸ διάστημα τοῦτο ἐκοιμήθη ὁ Ὅσιος. Πιθανώτερον δὲ ἐκ τῶν ἐτῶν τούτων ἡμεῖς νομίζομεν τὸ ἔτος 1094, ἤτοι ὀλίγους μῆνας μετὰ τὴν σύνταξιν τῆς διαθήκης.