Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ τοῦ Θαυματουργοῦ, τοῦ ἐν τῇ ἐν Πάτμῳ Ἱερᾷ Μονῇ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου ἀσκήσαντος, ἐν ᾗ καὶ τὸ τίμιον αὐτοῦ ἀπόκειται Λείψανον.

Ταῦτα καὶ ἄλλα ψυχωφελῆ παραγγέλματα, ἀφοῦ ἔγραψεν ὁ Ὅσιος, τὰ ἔδωκεν εἰς τὸν βασιλέα καὶ εἰς ὅλην τὴν Σύγκλητον. Οὗτοι δὲ τὰ ἐπήνεσαν λέγοντες, ὅτι ἦσαν ἄξια καὶ θεῖα προστάγματα. Ἀλλὰ καθὼς εἰς τοὺς πάσχοντας, ἀπὸ ἴκτερον [11], τὸ μέλι φαίνεται πολὺ ἄνοστον, ὁμοίως καὶ εἰς τοὺς Μοναχοὺς, ἐκείνους ἐφάνησαν πικρὰ καὶ δύσκολα τὰ διατάγματα τοῦ Ὁσίου. Δὲν ἔστερξαν λοιπὸν νὰ γίνῃ ποιμὴν αὐτῶν, διότι τοὺς παλαιοὺς ἀσκοὺς μὲ οἶνον νέον δὲν γεμίζουσι. Τότε ὁ Ἅγιος ἐχάρη, διότι ἐλυτρώθη ἀπὸ τοιοῦτον βάρος καὶ ἐζήτησε πάλιν ἀπὸ τὸν βασιλέα τὴν Πάτμον, ὡς ἀνωτέρω εἴπομεν. Τοῦ ἔκαμε λοιπὸν ὁ βασιλεὺς χρυσόβουλλον, νὰ εἶναι ἡ νῆσος εἰς τὴν ἐξουσίαν του, πανελευθέρα καὶ νὰ μὴ πληρώνῃ ποτὲ κανένα βασιλικὸν φόρον. Ὄχι δὲ μόνον τοιαύτην εὐεργεσίαν τοῦ ἔκαμεν ὁ εὐσεβέστατος ἐκεῖνος βασιλεύς, ἀλλὰ καὶ μυρίας χάριτας. Ἀκόμη δὲ διέταξε νὰ τοῦ δίδουν τόσον σῖτον κατ’ ἔτος, ὅσον χρειάζονται οἱ Μοναχοὶ διὰ τὴν κυβέρνησίν των, ὥστε νὰ μὴ μεριμνῶσι διὰ τὰς ἀνάγκας τοῦ σώματος, ἀλλὰ νὰ παρακαλοῦν τὸν Κύριον διὰ τὴν ψυχήν του.

Εὐχαριστήσας ὁ Ὅσιος τὸν βασιλέα, ἔλαβε τὸ χρυσόβουλλον καὶ χρήματα καὶ ἐργάτας διὰ νὰ οἰκοδομήσῃ τὸ Μοναστήριον καὶ εἰς ὀλίγας ἡμέρας ἔφθασεν εἰς τὴν Πάτμον. Εἰς τὴν νῆσον ταύτην ὁ Ὃσιος συνέτριψε πρῶτον ἓν εἴδωλον τῆς Ἀρτέμιδος, τὸ ὁποῖον εὑρίσκετο ἐκεῖ καὶ ἀμέσως οἰκοδομεῖ τὸν Ναόν, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ ἠγαπημένου μαθητοῦ τοῦ Χριστοῦ, Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου. Ἐκεῖνοι δὲ ὅπου ἔκτιζαν καὶ ὑπηρέτουν, βλέποντες τὴν δυσκολίαν τοῦ τόπου καὶ τὴν πολλὴν κακοπάθειαν, ἐβαρύνοντο καὶ διελογίζοντο κατὰ νοῦν νὰ ἀναχωρήσουν. Ἀλλ’ ὁ Ὅσιος, προγνωρίσας τοὺς διαλογισμούς των, τοὺς προεῖπεν, ὅτι δὲν θὰ ἔχουν ἄλλην δυσκολίαν εἰς τὸ ἑξῆς, ἀλλὰ μὲ εὐκολίαν θὰ τελειώσουν τοῦτο τὸ θεάρεστον ἔργον, τὸ ὁποῖον θέλει γίνει ἰατρεῖον πολλῶν ψυχῶν. Διότι ἐκεῖ θὰ συναχθοῦν πολλοί, βαρυφορτωμένοι ἀπὸ ἁμαρτίας, θὰ εὕρουν συγχώρησιν καὶ θὰ αὐξηθῇ τὸ Μοναστήριον ὡς δένδρον πολύκαρπον.

Ταῦτα λέγων ὁ Ὅσιος ἀνεσήκωνε μόνος, ἂν καὶ ἦτο γέρων, τὰς μεγάλας πέτρας καὶ τὴν ἄσβεστον, ὡς ἐργάτης, πολλὰς δὲ ἄλλας βαρείας ὑπηρεσίας ἔκαμνεν ὁ ἀείμνηστος, μὲ προθυμίαν πολλήν. Βλέποντες λοιπὸν αὐτὸν οί ἐργαζόμενοι, ἀόκνως ἐργαζόμενον, ἔκαμναν καὶ ἐκεῖνοι τὴν ὑπηρεσίαν ἀγογγύστως. Ἀλλ’ ἐκεῖνοι ἔτρωγον ἄρτον καὶ φαγητὸν ὅσον ἤθελον, ὁ δὲ Ὅσιος ὑπηρέτει ὅλην τὴν ἡμέραν νῆστις καὶ δὲν ἔτρωγε πρὶν νὰ δύσῃ ὁ ἥλιος, τὸ δὲ ἑσπέρας ἔτρωγεν ὀλίγον παξιμάδι μὲ νερόν, ἢ ἄγρια χόρτα καὶ αὐτὰ ὀλίγα καὶ ὠμά.


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὰ σῳζόμενα κείμενα δὲν σημειοῦται ὁ χρόνος τῆς γεννήσεως τοῦ Ὁσίου. Ἐκ τῆς περιγραφῆς τοῦ Βίου καὶ τῶν σωζομένων στοιχείων προκύπτει ὅτι ἐγεννήθη περὶ τὸ ἔτος 1020.

[2] Περὶ τοῦ Ὀλύμπου τούτου βλέπε ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Εὐθυμίου τοῦ Νέου, τῇ ιεʹ (15ῃ) τοῦ μηνὸς Οκτωβρίου.

[3] Περὶ τοῦ Λάτρου βλέπε ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΒʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ὁσίου Παύλου τοῦ Νέου, τῇ ιεʹ (15ῃ) τοῦ μηνὸς Δεκεμβρίου.

[4] Ἤτοι Μανιχαῖοι. Οἱ Μανιχαῖοι ἦσαν αἱρετικοὶ τοῦ 3ου μ.Χ. αἰῶνος, τὴν αἵρεσιν δὲ ταύτην ἵδρυσεν ὁ Πέρσης Μάνης ἢ Μανιχαῖος (ἐξ οὗ καὶ τὸ ὄνομα ἔφερον), ἀναμείξας εἰς τὴν χριστιανικὴν διδασκαλίαν στοιχεῖα ἐκ τοῦ Παρσισμοῦ (θρησκείας τῶν ἀπογόνων τῶν ἀρχαίων Περσῶν) καὶ τοῦ Βουδδισμοῦ.

[5] Νικόλαος Γʹ ὁ Κυρδινιάτης (1084-1111).

[6] Στρόβιλος· Βυζαντινὴ πόλις τῆς Λυκίας χρησιμοποιηθεῖσα ὡς ναυτικὴ βάσις τῆς Αὐτοκρατορίας εἰς τὰς κατὰ τὸν ΙΓʹ αἰῶνα ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν Τούρκων.

[7] Πάτμος· Ἑλληνικὴ νῆσος τοῦ Αἰγαίου Πελάγους ἀνήκουσα εἰς τὸ συγκρότημα τῆς Δωδεκανήσου, κειμένη νοτίως τῆς Σάμου, βορειοδυτικῶς τῆς Λέρου καὶ νοτιοανατολικῶς τῆς Ἰκαρίας, ἀπέχουσα δὲ τῆς πλησιεστέρας Μικρασιατικῆς ἀκτῆς περὶ τὰ 43 χ.λ.μ. Εἶναι μικρὰ σχετικῶς νῆσος, ἧς τὸ μέγιστον μῆκος εἶναι 15 περίπου χ.λ.μ. τὸ δὲ μέγιστον πλάτος 9 χ.λ.μ. Ἡ Πάτμος, κατέστη ὀνομαστὴ ἀπὸ τῆς ἐν αὐτῇ ἐξορίας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου καὶ τῆς ἐκεῖσε συγγραφῆς τοῦ κατ’ αὐτὸν Ἱεροῦ Εὐαγγελίου.

[8] Τὰ περὶ τῆς ἐν Πάτμῳ συγγραφῆς τοῦ θείου καὶ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου βλέπε εἰς τὴν μνήμην του τῇ κϛʹ (26ῃ) τοῦ μηνὸς Σεπτεμβρίου ἐν τόμῳ Θʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», ἐν Κεφαλαίῳ ΚΑʹ τῶν «Περιόδων» καὶ ταῖς ἐκεῖ ὑποσημειώσεσιν.

[9] Ζαγορά· ὡραιοτάτη κωμόπολις τῆς ἐπαρχίας Βόλου, ἐπὶ τῆς ἀνατολικῆς πλευρᾶς τοῦ ὄρους Πηλίου, πρὸς τὴν θάλασσαν τοῦ Αἰγαίου. Ὄρος δὲ τῆς Ζαγορᾶς ὀνομάζει ἐνταῦθα ὁ συγγραφεὺς τὸ ὄρος Πήλιον, ὀνομαστὸν διὰ τὰς φυσικὰς καλλονάς του, μάλιστα τὰς τοιαύτας τῆς δυτικῆς πλευρᾶς, πρὸς τὸν Παγασητικὸν κόλπον. Ἐπὶ τοῦ Πηλίου ἤκμαζεν ἐπί τῆς Βυζαντινῆς ἐποχῆς ὁ Μοναχισμός.

[10] Βλέπε Λουκ. ιʹ 33-35.

[11] Ἴκτερος, κοινῶς χρυσή, ἀσθένεια τοῦ ἥπατος, ἐξ ἧς ὁ πάσχων ἐμφανίζει κιτρίνην χρῶσιν τοῦ δέρματος συνεπείᾳ ἀναμίξεως στοιχείων τῆς χολῆς ἐντὸς τοῦ κυκλοφοροῦντος πλάσματος τοῦ αἵματος.

[12] Πρόκειται περὶ τοῦ ἡγεμόνος τῶν Νορμανδῶν Ροβέρτου Γυϊσκάρδου, ὅστις ὁρμηθεὶς ἐκ τῆς Κάτω Ἰταλίας πολλὰ κακὰ ἐπροξένησεν εἰς τὴν Αὐτοκρατορίαν, πολλοὶ δὲ καὶ σκληροὶ ἀγῶνες ἀπῃτήθησαν, ἵνα δυνηθῇ τελικῶς νὰ καταβάλῃ αὐτὸν ὁ Ἀλέξιος.

[13] Εὕριπος ὠνομάζετο κατ’ ἐκείνους τοὺς χρόνους ἡ νῆσος Εὔβοια φέρουσα τὸ ὄνομα ἀπὸ τοῦ περιωνύμου πορθμοῦ τοῦ Εὐρίπου, τοῦ παγκοσμίως γνωστοῦ διὰ τὸ ἐν αὐτῷ παλλιρροϊκὸν φαινόμενον, ἐτυμολογεῖται δὲ ἡ λέξις ἐκ τοῦ «Εὖ» καὶ τοῦ «ριπή».

[14] Ἔκειντο δὲ αὗται ἐκεῖ ὅπου ἡ σημερινὴ κωμόπολις Λίμνη, τῆς ἐπαρχίας Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας, ἐπὶ τοῦ βορείου Εὐβοϊκοῦ.

[15] Τὸ ἔτος τῆς κοιμήσεως τοῦ Ὁσίου δὲν σημειοῦται ἐνταῦθα. Οἱ περὶ τὸ θέμα τοῦτο ἀσχοληθέντες ἁγιολόγοι τοποθετοῦν ταύτην μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1093-1100. Τοῦτο δὲ διότι ἡ μὲν διαθήκη τοῦ Ὁσίου φέρει χρονολογίαν 1093, ὁ δὲ Βιογράφος αὐτοῦ Μητροπολίτης Ρόδου Ἰωάννης ἀπῆλθε πρὸς Κύριον ἐν ἔτει 1100. Συνεπῶς κατὰ τὸ διάστημα τοῦτο ἐκοιμήθη ὁ Ὅσιος. Πιθανώτερον δὲ ἐκ τῶν ἐτῶν τούτων ἡμεῖς νομίζομεν τὸ ἔτος 1094, ἤτοι ὀλίγους μῆνας μετὰ τὴν σύνταξιν τῆς διαθήκης.