Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ τοῦ Θαυματουργοῦ, τοῦ ἐν τῇ ἐν Πάτμῳ Ἱερᾷ Μονῇ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου ἀσκήσαντος, ἐν ᾗ καὶ τὸ τίμιον αὐτοῦ ἀπόκειται Λείψανον.

Ἔπειτα πάλιν βλέπων τὸν πολὺν λαόν, ὅστις ἐσυνάζετο καὶ ἐκεῖ, ἐγνώρισεν ὅτι δὲν ἦτο ὁ τόπος ἐκεῖνος διὰ Μοναχοὺς σωτήριος καὶ φεύγων ἀπὸ ἐκεῖ ἐζήτει τόπον ἔρημον καὶ ἀτάραχον. Μεταβαίνων δὲ ἀπὸ τόπου εἰς τόπον, ἔφθασε καὶ εἰς τὴν νῆσον Πάτμον [7], καὶ ἰδὼν αὐτὴν ἔρημον κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν καὶ ἐστερημένην ἀπὸ πᾶσαν ἀνθρωπίνην θεωρίαν καὶ σωματικὴν παρηγορίαν, ἐχάρη ἡ ψυχή του, ὡσὰν νὰ εὗρε θησαυρὸν πολύτιμον. Ὅθεν εἶπε καὶ αὐτὸς ταῦτα μετὰ τοῦ Προφητάνακτος· «Ὧδε κατοικήσω, ὅτι ἠρετισάμην αὐτὴν (Ψαλμ. ρλα’ 14). Ἐπανῆλθε τότε ὁ Ὅσιος εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ ἀνέφερεν εἰς τὸν εὐσεβέστατον βασιλέα Ἀλέξιον Α’ τὸν Κομνηνὸν (1081-1118) τὴν ὑπόθεσιν, εἰπὼν εἰς αὐτὸν μεταξὺ πολλῶν ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς· «Βασιλεῦ κράτιστε, νῆσος τις, καλουμένη Πάτμος, εἶναι ἔρημος. Εἰς αὐτὴν τὴν νῆσον ἔγραψεν ὁ Θεολόγος Ἰωάννης τὸ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον [8]. Παρακαλῶ λοιπὸν τὴν βασιλείαν σου νὰ παραδώσῃς εἰς ἐμὲ τὴν νῆσον ταύτην διὰ νὰ κτίσω ἐκεῖ Μοναστήριον εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου».

Θαυμάσας ὁ βασιλεὺς τὸν Ὅσιον διά τε τὴν ἐπανθοῦσαν εἰς αὐτὸν ὁσιότητα καὶ διὰ τὴν συνομιλίαν τὴν ὁποίαν ἔκαμαν, διότι καὶ εἰς τὴν μορφὴν ἦτο σεβάσμιος καὶ εἰς τοὺς λόγους πεπαιδευμένος καὶ ὡμίλει πάρα πολὺ καλά, τὸν ηὐλαβήθη πολὺ καὶ τοῦ λέγει· «Εἰς τὰ μέρη τῆς Δύσεως εὑρίσκεται ὄρος θαυμάσιον καλούμενον Ζαγορά [9], εἰς τὸ ὁποῖον εἶναι πολλὰ Μοναστήρια καὶ Μοναχοὶ ἀναρίθμητοι, ἀλλ’ ὁδηγὸν πρακτικὸν δὲν ἔχουν διὰ νὰ τοὺς κυβερνᾷ. Ὅθεν πολλοὶ κινδυνεύουν ἀπὸ τὸν νοητὸν κλύδωνα τῆς παρούσης ζωῆς καὶ καταποντίζονται. Μιμήσου λοιπὸν τὸν καλὸν Σαμαρείτην, ὅστις, καθὼς λέγει τὸ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον, ἔκαμεν ἔλεος εἰς τὸν πληγωμένον ἄνθρωπον, τὸν ἐπεμελήθη, ὡς εὔσπλαγχνος καὶ τὸν ἐθεράπευσε [10] καὶ οὕτω γενοῦ καὶ σύ, Πάτερ, ποιμὴν εἰς ἐκεῖνα τὰ πλανώμενα πρόβατα διὰ νὰ μὴ γίνουν θηριάλωτα». Ταῦτα καὶ ἄλλα περισσότεοα ἔλεγε πρὸς τὸν Ὅσιον ὁ βασιλεύς. Ὁ Ὅσιος ὅμως μὲ ταπεινὴν λαλιὰν ἀπεκρίνατο· «Ἐγώ, βασιλεῦ φιλανθρωπότατε, ἀγαπῶ πολὺ τὴν ἡσυχίαν καὶ τὴν ἔρημον· διὰ τοῦτο δὲν ἐπιθυμῶ προστασίαν, διὰ νὰ μὴ ἔχω φροντίδα καὶ μέριμναν· ὅμως ἐπειδὴ οὕτως ἐφάνη τῆς βασιλείας σου, ἂν ὁρίζῃς, νὰ γράψω τὸν κανόνα καὶ τὸν τύπον τῆς μοναδικῆς καταστάσεως, μὲ τὸν ὁποῖον πρέπει νὰ πολιτεύωνται καὶ τότε, ἐὰν δέχωνται οἱ Μοναχοὶ ἐκεῖνοι νὰ φυλάττουν τὰς τάξεις αὐστηρῶς, κατὰ τὸν κανόνα αὐτόν, νὰ ἀναλάβω τὴν προστασίαν των. Ἐπαινέσας διὰ τοῦτο ὁ βασιλεὺς τὸν Ὅσιον, τὸν ἐπρόσταξε νὰ γράψῃ τὸν τύπον τὸν ὁποῖον αὐτὸς προέκρινεν ὡς τὸν καταλληλότερον.


Ὑποσημειώσεις

[1] Εἰς τὰ σῳζόμενα κείμενα δὲν σημειοῦται ὁ χρόνος τῆς γεννήσεως τοῦ Ὁσίου. Ἐκ τῆς περιγραφῆς τοῦ Βίου καὶ τῶν σωζομένων στοιχείων προκύπτει ὅτι ἐγεννήθη περὶ τὸ ἔτος 1020.

[2] Περὶ τοῦ Ὀλύμπου τούτου βλέπε ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Εὐθυμίου τοῦ Νέου, τῇ ιεʹ (15ῃ) τοῦ μηνὸς Οκτωβρίου.

[3] Περὶ τοῦ Λάτρου βλέπε ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ ΙΒʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ὁσίου Παύλου τοῦ Νέου, τῇ ιεʹ (15ῃ) τοῦ μηνὸς Δεκεμβρίου.

[4] Ἤτοι Μανιχαῖοι. Οἱ Μανιχαῖοι ἦσαν αἱρετικοὶ τοῦ 3ου μ.Χ. αἰῶνος, τὴν αἵρεσιν δὲ ταύτην ἵδρυσεν ὁ Πέρσης Μάνης ἢ Μανιχαῖος (ἐξ οὗ καὶ τὸ ὄνομα ἔφερον), ἀναμείξας εἰς τὴν χριστιανικὴν διδασκαλίαν στοιχεῖα ἐκ τοῦ Παρσισμοῦ (θρησκείας τῶν ἀπογόνων τῶν ἀρχαίων Περσῶν) καὶ τοῦ Βουδδισμοῦ.

[5] Νικόλαος Γʹ ὁ Κυρδινιάτης (1084-1111).

[6] Στρόβιλος· Βυζαντινὴ πόλις τῆς Λυκίας χρησιμοποιηθεῖσα ὡς ναυτικὴ βάσις τῆς Αὐτοκρατορίας εἰς τὰς κατὰ τὸν ΙΓʹ αἰῶνα ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν Τούρκων.

[7] Πάτμος· Ἑλληνικὴ νῆσος τοῦ Αἰγαίου Πελάγους ἀνήκουσα εἰς τὸ συγκρότημα τῆς Δωδεκανήσου, κειμένη νοτίως τῆς Σάμου, βορειοδυτικῶς τῆς Λέρου καὶ νοτιοανατολικῶς τῆς Ἰκαρίας, ἀπέχουσα δὲ τῆς πλησιεστέρας Μικρασιατικῆς ἀκτῆς περὶ τὰ 43 χ.λ.μ. Εἶναι μικρὰ σχετικῶς νῆσος, ἧς τὸ μέγιστον μῆκος εἶναι 15 περίπου χ.λ.μ. τὸ δὲ μέγιστον πλάτος 9 χ.λ.μ. Ἡ Πάτμος, κατέστη ὀνομαστὴ ἀπὸ τῆς ἐν αὐτῇ ἐξορίας τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου καὶ τῆς ἐκεῖσε συγγραφῆς τοῦ κατ’ αὐτὸν Ἱεροῦ Εὐαγγελίου.

[8] Τὰ περὶ τῆς ἐν Πάτμῳ συγγραφῆς τοῦ θείου καὶ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου βλέπε εἰς τὴν μνήμην του τῇ κϛʹ (26ῃ) τοῦ μηνὸς Σεπτεμβρίου ἐν τόμῳ Θʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», ἐν Κεφαλαίῳ ΚΑʹ τῶν «Περιόδων» καὶ ταῖς ἐκεῖ ὑποσημειώσεσιν.

[9] Ζαγορά· ὡραιοτάτη κωμόπολις τῆς ἐπαρχίας Βόλου, ἐπὶ τῆς ἀνατολικῆς πλευρᾶς τοῦ ὄρους Πηλίου, πρὸς τὴν θάλασσαν τοῦ Αἰγαίου. Ὄρος δὲ τῆς Ζαγορᾶς ὀνομάζει ἐνταῦθα ὁ συγγραφεὺς τὸ ὄρος Πήλιον, ὀνομαστὸν διὰ τὰς φυσικὰς καλλονάς του, μάλιστα τὰς τοιαύτας τῆς δυτικῆς πλευρᾶς, πρὸς τὸν Παγασητικὸν κόλπον. Ἐπὶ τοῦ Πηλίου ἤκμαζεν ἐπί τῆς Βυζαντινῆς ἐποχῆς ὁ Μοναχισμός.

[10] Βλέπε Λουκ. ιʹ 33-35.

[11] Ἴκτερος, κοινῶς χρυσή, ἀσθένεια τοῦ ἥπατος, ἐξ ἧς ὁ πάσχων ἐμφανίζει κιτρίνην χρῶσιν τοῦ δέρματος συνεπείᾳ ἀναμίξεως στοιχείων τῆς χολῆς ἐντὸς τοῦ κυκλοφοροῦντος πλάσματος τοῦ αἵματος.

[12] Πρόκειται περὶ τοῦ ἡγεμόνος τῶν Νορμανδῶν Ροβέρτου Γυϊσκάρδου, ὅστις ὁρμηθεὶς ἐκ τῆς Κάτω Ἰταλίας πολλὰ κακὰ ἐπροξένησεν εἰς τὴν Αὐτοκρατορίαν, πολλοὶ δὲ καὶ σκληροὶ ἀγῶνες ἀπῃτήθησαν, ἵνα δυνηθῇ τελικῶς νὰ καταβάλῃ αὐτὸν ὁ Ἀλέξιος.

[13] Εὕριπος ὠνομάζετο κατ’ ἐκείνους τοὺς χρόνους ἡ νῆσος Εὔβοια φέρουσα τὸ ὄνομα ἀπὸ τοῦ περιωνύμου πορθμοῦ τοῦ Εὐρίπου, τοῦ παγκοσμίως γνωστοῦ διὰ τὸ ἐν αὐτῷ παλλιρροϊκὸν φαινόμενον, ἐτυμολογεῖται δὲ ἡ λέξις ἐκ τοῦ «Εὖ» καὶ τοῦ «ριπή».

[14] Ἔκειντο δὲ αὗται ἐκεῖ ὅπου ἡ σημερινὴ κωμόπολις Λίμνη, τῆς ἐπαρχίας Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας, ἐπὶ τοῦ βορείου Εὐβοϊκοῦ.

[15] Τὸ ἔτος τῆς κοιμήσεως τοῦ Ὁσίου δὲν σημειοῦται ἐνταῦθα. Οἱ περὶ τὸ θέμα τοῦτο ἀσχοληθέντες ἁγιολόγοι τοποθετοῦν ταύτην μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1093-1100. Τοῦτο δὲ διότι ἡ μὲν διαθήκη τοῦ Ὁσίου φέρει χρονολογίαν 1093, ὁ δὲ Βιογράφος αὐτοῦ Μητροπολίτης Ρόδου Ἰωάννης ἀπῆλθε πρὸς Κύριον ἐν ἔτει 1100. Συνεπῶς κατὰ τὸ διάστημα τοῦτο ἐκοιμήθη ὁ Ὅσιος. Πιθανώτερον δὲ ἐκ τῶν ἐτῶν τούτων ἡμεῖς νομίζομεν τὸ ἔτος 1094, ἤτοι ὀλίγους μῆνας μετὰ τὴν σύνταξιν τῆς διαθήκης.