Ἐφάνη τότε εἰς τὸν Ἅγιον Βασίλειον, ὅτι ἦλθεν ὁ Μάρτυς Μερκούριος ἐνδεδυμένος μὲ τὰ ὅπλα του καὶ λαβὼν προσταγὴν παρὰ τῆς γυναικὸς ἐκείνης, ἥτις ἦτο ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἀπῆλθε ταχέως. Μετὰ δὲ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ Μάρτυρος Μερκουρίου, προσκαλέσασα ἡ Βασίλισσα τῶν Ἀγγέλων τὸν Ἅγιον Βασίλειον, παρέδωκεν εἰς αὐτὸν βιβλίον περιέχον γεγραμμένην πᾶσαν τὴν δημιουργίαν τῆς Κτίσεως καὶ κατόπιν τὸν ἄνθρωπον πεπλασμένον ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ εἰς μὲν τὴν ἀρχὴν τοῦ βιβλίου ἦτο ἐπιγραφὴ λέγουσα· «Εἰπέ»· εἰς δὲ τὸ τέλος τοῦ βιβλίου, ἐκεῖ ὅπου ἔγραφε διὰ τὴν πλάσιν τοῦ ἀνθρώπου, ἔγραφε «Τέλος». Ταύτην τὴν ὀπτασίαν ἰδὼν ὁ Ἅγιος, εὐθὺς ἐξύπνησε. Πλήν, διὰ νὰ μὴ ἀπορῆτε τί ἦτο τὸ νόημα τῆς ὀπτασίας τοῦ βιβλίου, θὰ σᾶς τὸ ἐξηγήσω.

Ὁ Ἅγιος Βασίλειος ἔγραψεν ἑρμηνείαν εἰς τὴν Ἑξαήμερον τοῦ Μωϋσέως, εἰς τὴν ὁποίαν διηγεῖται, πῶς ἐποίησεν ὁ Θεος τον οὐρανόν, τὴν γῆν, τὸν ἥλιον, τὴν σελήνην, τὰς θαλάσσας, τὰ ζῷα καὶ πάντα τὰ αἰσθητὰ κτίσματα. Ὅτε δὲ ἔμελλε νὰ γράψῃ, καὶ περὶ τῆς ἑβδόμης ἡμέρας, τοὐτέστι πῶς ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὔαν, τότε, ἐκείνας τὰς ἡμέρας ἀπῆλθεν ὁ Ἅγιος εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ ἄφησε τὸ βιβλίον ἀτελείωτον· κατόπιν δὲ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ Γρηγόριος, ὁ χρηματίσας Ἀρχιεπίσκοπος Νύσσης, ἔγραψε περὶ τῆς πλάσεως τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἐτελείωσε τοῦτο. Αὐτὸ εἶναι τὸ νόημα τὸ ὁποῖον ἔγραφε τὸ βιβλίον· εἰς μὲν τὴν ἀρχὴν «Εἰπέ», εἰς δὲ τὴν πλάσιν τοῦ ἀνθρώπου «Τέλος». Ἀλλὰ ἂς ἔλθωμεν εἰς τὸν εἱρμὸν τῆς διηγήσεως.

Ὅταν εἶδεν ὁ Ἅγιος τὴν ὀπτασίαν ταύτην, κατῆλθεν εὐθὺς μετά τινων Κληρικῶν εἰς τὴν πόλιν· ἦτο δὲ ἐκεῖ Ναὸς τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Μερκουρίου, εἰς τὸν ὁποῖον εὑρίσκετο τὸ λείψανον αὐτοῦ καὶ τὰ ὅπλα του, τιμώμενα παρὰ τῶν Χριστιανῶν, διότι ὁ Ἅγιος Μερκούριος ἐκεῖ εἰς τὴν Καισάρειαν ἐμαρτύρησε πρὸ χρόνων ἑκατὸν ἐπὶ τῆς βασιλείας Βαλεριανοῦ καὶ Βαλερίου. Εἰς αὐτὸν τὸν Ναὸν εἰσελθὼν ὁ Ἅγιος καὶ μὴ εὑρὼν τὸ λείψανον καὶ τὰ ὃπλα, ἠρώτα τὸν Σκευοφύλακα τῆς Ἐκκλησίας τί ἐγένοντο· ἐκεῖνος δέ, μὴ γνωρίζων τὴν ὑπόθεσιν, ὡρκίζετο ὅτι οὐδόλως γνωρίζει τὸ γεγονός. Τότε ἐγνώρισεν ὁ Ἅγιος, ὅτι ἀληθὲς ἦτο τὸ ὅραμα καὶ ὅτι κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην ἐφονεύθη ὁ ἀσεβέστατος βασιλεύς· παρευθὺς τότε ἔσπευσεν εἰς τὸ ὄρος καὶ λέγει εἰς τοὺς Χριστιανούς· «Χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε σήμερον, ἀδελφοί· εἰσηκούσθη ἡ δέησις ἡμῶν, διότι ὁ μιαρὸς βασιλεὺς ὑπέστη τὴν πρέπουσαν τιμωρίαν· εὐχαριστοῦντες ὃθεν τὸν Θεὸν ἂς ὑπάγωμεν εἰς τὴν πόλιν, ἵνα λάβῃ ἕκαστος ἐξ ὑμῶν τὰ χρήματα αὐτοῦ».