Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας τοῦ Μεγάλου.

 εἶναι καθὼς τὸν εἶδον». Ταῦτα, τὰ ὁποῖα ἔλεγεν ὁ Ὅσιος Ἐφραίμ, ἐπληροφορήθη ὁ Ἅγιος ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ ἀφοῦ ἐκάλεσεν ἕνα Διάκονον, εἶπεν εἰς αὐτόν· «Πήγαινε εἰς τὴν δυτικὴν θύραν τῆς Ἐκκλησίας καὶ θέλεις ἴδει δύο Μοναχοὺς ἱσταμένους ἐκεῖ, τὸν ἓνα ἀγένειον, ὑψηλὸν καὶ λεπτόσαρκον, τὸν δὲ ἄλλον μὲ μαύρην γενειάδα. Εἰπὲ λοιπὸν εἰς τὸν ἀγένειον· «Νὰ ἔλθῃς εἰς τὸ Ἅγιον Βῆμα, διότι σὲ καλεῖ ὁ πατήρ σου, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος».

Ἀπελθὼν ὅθεν ὁ Διάκονος καὶ μετὰ βίας διασχίσας τὸ πλῆθος, εἶπε πρὸς τὸν Ὅσιον Ἐφραὶμ τοὺς λόγους τοῦ Ἁγίου. Ἐκεῖνος δέ, διὰ τοῦ διερμηνέως, ἀπεκρίθη· «Ἐπλανήθης, ἀδελφέ, διότι ἡμεῖς εἴμεθα ξένοι καὶ ἄγνωστοι. Πῶς λοιπὸν μᾶς γνωρίζει ὁ Ἀρχιεπίσκοπος;». Ὡς δὲ ἐπέστρεψεν ὁ Διάκονος καὶ ἀνέφερεν εἰς τὸν Ἅγιον τοὺς λόγους τούτους τοῦ Ὁσίου Ἐφραίμ, πάλιν ὁ Ἅγιος ἀπέστειλεν αὐτόν, εἰπών· «Πήγαινε καὶ εἰπέ· «Κύριε Ἐφραίμ, ἐλθὲ εἰς τὸ Ἅγιον Βῆμα, διότι σὲ καλεῖ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος». Μεταβὰς λοιπὸν ἐκ δευτέρου ὁ Διάκονος, ἀφοῦ ἠσπάσθη τὰ ἄκρα τῶν ποδῶν αὐτοῦ, εἶπεν εἰς τὸν Ὅσιον τοὺς λόγους τοῦ Ἁγίου. Τότε ὁ Ὅσιος Ἐφραὶμ προσέφερε μετάνοιαν εἰς τὸν Διάκονον, εἰπών· «Ἀληθῶς στήλη πυρὸς εἶναι ὁ Μέγας Βασίλειος, ἀλλὰ παρακαλῶ τοῦτον, ἵνα ὁμιλήσωμεν μετ’ αὐτοῦ κατὰ μόνας ἐν τῷ σκευοφυλακείῳ». Ὅτε δὲ ἐτελείωσεν ἡ θεία Λειτουργία, προσεκάλεσεν ὁ Ἅγιος τὸν Ὅσιον Ἐφραὶμ καὶ ἀφοῦ ἠσπάσθη τοῦτον, συνωμίλησε μετ’ αὐτοῦ διὰ πνευματικὰ καὶ θεῖα νοήματα καὶ παρεκάλεσε τοῦτον, ἐὰν ἔχῃ ζήτημά τι κεκρυμμένον ἐν τῇ καρδίᾳ του, νὰ τοῦ τὸ εἴπῃ.

Τότε ὁ Ὅσιος Ἐφραὶμ εἶπε διὰ τοῦ διερμηνέως· «Μίαν χάριν ζητῶ ἀπὸ τὴν ἀρχιερωσύνην σου, δοῦλε τοῦ Θεοῦ». «Ὅ,τι ἐπιθυμεῖς, ζήτησον», εἶπεν ὁ Ἅγιος, διότι πολλὰ σοῦ ὀφείλω, διὰ τὸν κόπον, τὸν ὁποῖον κατέβαλες διὰ τὴν ἐμὴν ταπεινότητα». Εἶπε τότε ὁ Ὅσιος Ἐφραίμ. «Γνωρίζω, Δέσποτα Ἅγιε, ὅτι ἐὰν παρακαλέσῃς, διά τι τὸν Θεόν, σοὶ τὸ προσφέρει. Ἐπιθυμῶ λοιπὸν νὰ παρακαλέσῃς ὅπως λαλήσω Ἑλληνιστί, διότι καθόλου δὲν γνωρίζω τὴν γλῶσσαν ταύτην τὴν ἰδικήν σας». Ἀπεκρίθη ὁ Ἅγιος· «Ὑπὲρ τὴν δύναμίν μου εἶναι τὸ αἴτημά σου, πάτερ Ἅγιε καὶ τῆς ἐρήμου καθηγητά. Ἀλλ’ ἐπειδὴ ἐζήτησες τοῦτο μετὰ πίστεως, ἂς δεηθῶμεν τοῦ Θεοῦ ἀμφότεροι καὶ εἶναι εἰς Ἐκεῖνον δυνατὸν νὰ πραγματοποιήσῃ τὴν ἐπιθυμίαν σου. Διότι, καθὼς λέγει ὁ Προφήτης Δαβίδ, θέλημα τῶν φοβουμένων Αὐτὸν ποιήσει καὶ τῆς δεήσεως αὐτῶν εἰσακούσεται καὶ σώσει αὐτούς». Ἀφοῦ δὲ εἶπε ταῦτα ὁ Ἅγιος ἐστάθη, ὁμοῦ μετὰ τοῦ Ὁσίου Ἐφραίμ, ἐπὶ ὥραν πολλήν. Ὡς δὲ ἐτελείωσαν τὴν προσευχήν των, εἶπεν ὁ Ἅγιος μεγαλοφώνως· «Ἡ χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἔστω μετὰ


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Νύσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ Ἰανουαρίου Ιʹ (10).

[2] Τῆς Ὁσίας Μακρίνης τὸν κατὰ πλάτος θαυμάσιον Βίον συγγεγραμμένον ἀπὸ τὸν ἀδελφὸν αὐτῆς Ἅγιον Γρηγόριον Νύσσης βλέπε εἰς τὴν 19ην Ἰουλίου τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ζʹ. Ἐκεῖ βλέπε καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἀδελφῶν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ναυκρατίου δηλαδὴ καὶ τοῦ Πέτρου.

[3] Ἡ θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τελεῖται κατὰ τὰς πέντε πρώτας Κυριακὰς τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Πέμπτην, τὸ Μέγα Σάββατον, τὴν παραμονὴν τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, τὴν παραμονὴν τῶν Φώτων καὶ τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.

[4] Ὁ Μέγας Βασίλειος κατέλιπεν ἡμῖν πολλὰ καὶ σπουδαιότατα συγγράμματα, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν πολυτιμοτάτην καὶ πλουσιωτάτην πηγὴν δι’ ἐκεῖνον, ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ κατανοήσῃ τὴν οὐσίαν τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ ἐνσαρκώσῃ τὸν ἰδανικὸν τύπον τοῦ καλοῦ Χριστιανοῦ. Τὰ ἔργα τοῦ Μεγάλου τούτου Πατρὸς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ Οἰκουμενικοῦ Διδασκάλου δυνάμεθα νὰ τὰ κατατάξωμεν εἰς δέκα γενικὰς κατηγορίας. Ἤτοι: Αʹ Λειτουργικά. Βʹ Δογματικά. Γʹ Ἑρμηνευτικὰ εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν. Δʹ Λόγοι εἰς διαφόρους ἑορτὰς Ἁγίων Μαρτύρων. Εʹ Παιδαγωγικά. Ϛʹ Ἠθικαὶ πρακτικαὶ ὁμιλίαι. Ζʹ Ἀσκητικά. (Πρόκειται, κυρίως περὶ συλλογῆς συγγραμμάτων, ἀναφερομένων εἰς τὸ περιεχόμενον καὶ τὴν ὀργάνωσιν τοῦ Μοναχικοῦ βίου. Εἰς τὴν συλλογὴν ὅμως αὐτήν, κατ’ ἐπέκτασιν, ἐξετάζονται καὶ ζητήματα, σχετιζόμενα μὲ τὴν ἐφαρμογὴν εἰς τὸν βίον τῆς κατὰ Χριστὸν Ἠθικῆς). Ὁ Μ. Βασίλειος διὰ τῶν δύο συγγραμμάτων, («Ὅροι κατὰ πλάτος» καὶ «Ὅροι κατ’ ἐπιτομὴν») ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἐξαίρει τὴν ὑπεροχὴν τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος τοῦ Μοναχικοῦ βίου, ἀφ’ ἑτέρου δὲ διατυπώνει τὰς βασικὰς ἀρχὰς ὀργανώσεως τῶν Κοινοβίων. Θὰ ἠδύνατο κανεὶς νὰ εἴπῃ ὅτι ὁ Μ. Βασίλειος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχὴν θεμελιωτὴς τοῦ Κοινοβιακοῦ συστήματος, δι’ αὐτὸ καὶ θεωρεῖται ὁ μεγάλος θεωρητικὸς καὶ πρακτικὸς Πατὴρ τοῦ Κοινοβιακοῦ πολιτεύματος. Βαθυτάτη δὲ πρέπει νὰ εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ πρὸς τὸν Μ. Βασίλειον διὰ τὴν ὀργάνωσιν αὐτήν. Ηʹ Ἐπιστολαί. Ὁ Μέγας Βασίλειος συνέγραψε, ὡσαύτως, περὶ τὰς 366 ἐπιστολὰς πρὸς διαφόρους καὶ ἐπὶ διαφόρων ζητημάτων. Αἱ ἐπιστολαὶ αὗται ἀποκαλύπτουν «τὴν λεπτότητα τοῦ πνεύματος, τὴν ἔξοχον πολυμάθειαν καὶ τὴν καταπλήσσουσαν πολυμέρειαν τοῦ ἀνδρὸς» καὶ διακρίνονται «οὐ μόνον ἀπὸ ἀπόψεως περιεχομένου, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν χάριν καὶ τελειότητα τοῦ ὕφους» (Πατρολογία Δ. Μπαλάνου σελ. 301). Θʹ Οἱ Κανόνες τοῦ Μ. Βασιλείου. Ἡ Ἁγία Ἕκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος περιέβαλε μὲ Οἰκουμενικὸν κῦρος καὶ ὡρισμένας διατάξεις τοῦ Μ. Βασιλείου, περιεχομένας εἰς τὰς ἐπιστολάς του κυρίως καὶ ἀναφερομένας εἰς τὸν καταλογισμὸν διαφόρων ἁμαρτημάτων, ὡς καὶ εἰς τὰ ἐπιβαλλόμενα ἐπιτίμια εἰς τοὺς διαπράξαντας αὐτά. Αἱ διατάξεις αὐταὶ ἀποτελοῦν τοὺς 92 Κανόνας τοῦ Μ. Βασιλείου, ποὺ περιλαμβάνονται εἰς τὸ Ἱερὸν Πηδάλιον. Καὶ Ιʹ Φιλοκαλία. Ὁ Μ. Βασίλειος, ὅταν ἐμόναζεν εἰς τὸν Πόντον, μαζὶ μὲ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, ἀνθολόγησαν ὡρισμένας σκέψεις ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ Ὠριγένους (τοῦ ὁποίου τὰ συγγράμματα δὲν εἶχον ἀκόμη καταδικασθῆ ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας) καὶ συνέγραψαν τὴν Φιλοκαλίαν.

[5] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἑορταζομένου κατὰ τὴν 25ην τοῦ παρόντος Ἰανουαρίου.

[6] Εἰς τὸν Ἅγιον Βασίλειον 24 Οἴκους ἐποίησεν ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.